To vam je kao ono kad dimnjačar samom sebi polomi metlu pa potom kuka kako nema čime da omete čadj. Poslije ga, naravno, niko u kuću ne prima, jer je kao takav beskoristan. Evropska unija je samoj sebi, neposredno pred početak rada nove Komisije, izbila iz ruku svoj najbitniji i do sada najefikasniji spoljnopolitički instrument: vjerodostojnu perspektivu za EU aspirante u zamjenu za transformacije u pravcu liberalne tržišne privrede i otvorenog društva.

Jer nakon što je Francuska najprimjernijoj zemlji na Balkanu, naime Sjevernoj Makedoniji, nedavno zabranila početak pristupnih pregovora sa EU - iako je bila drugačija obećala - niko više u Jugoistočnoj Evropi ne uzima za ozbiljno bilo kakva objećanja iz Brisela: proširenje EU je umrlo. “Brinućemo se sami o sebi”

Konsekvence su već vidljive. Srbija, koja zaista već od 2014. vodi pregovore sa EU, ali koja proteklih dvije godine nije uradila ni jednu bitnu reformu, već je napravila zaokret. U svom najnovijem intervjuu za Standard predsjednik Aleksandar Vučić je rekao: “Ljudi ovdje žele da žive bolje i žele da uvedemo evropska pravila, ali najbitniji im je ipak životni standard. I jeste tako. NE u pregovorima sa EU će u Srbiji dovesti do toga da će EU postati još nepopularnija a povjerenje će biti manje.” I onda je dodao: “Brinućemo se sami o sebi. Već imamo dobre veze sa Kinom, Rusijom i Turskom.”

Trgovinski ugovor

Prošle nedjelje je srpska vlada već potpisala ugovor o slobodnoj trgovini sa Evroazijskom ekonomskom unijom - iako to nije kompatibilno sa mogućim učlanjenjem u EU. A i Brisel je bio protiv toga.

Srbija se, dakle, sve više okreće ka alternativnim silama, jer joj je EU okrenula leđa. U Srbiji, Crnoj Gori i bosanskoj Republici Srpskoj politički uticaj režima Vladimira Putina ionako je već veliki. EU, zbog odluke Francuske, gura ove vlade na Balkanu još više u zagrljaj autoritarnog vladara u Moskvi. Što je prosto kontraproduktivno za interese EU. A preko kredita Sberbanke Moskva je već odavno zakoračila više nego jednom nogom u Hrvatsku, članicu EU.

Ignorancija i neznavenost u Francuskoj

Naravno da je puno toga u strategiji proširenja EU dostojno poboljšanja. Sem u Sjevernoj Makedoniji, i u jednoj manjoj mjeri u Albaniji, Brisel nije uspio da adresira centralne probleme: kumovsku ekonomiju i korupciju u pravosuđu. Iz toga se da argumentovati da pregovori sa Srbijom i Crnom Gorom moraju biti zamrznuti. U tom smislu su rezerve Pariza shvatljive.

Ali upravo stoga je Sjeverna Makedonija i te kako morala biti nagrađena, jer je sprovela nepopularne mjere, s mukom i jaukom osmislila i novo ime države, sa komšijom se pomirila, a i ustala protiv zloupotreba vlasti i nacionalizma. No francuska vlada je razorila napore Evropske komisije da se tim putem ide dalje. I to iz jedne mješavine ignorancije i neznavenosti. Čime Francuska indirektno podržava sadašnju opozicionu partiju VMRO-DPMNE, koja je godinama upadala u oči, prije svega upravo zbog korupcije, zloupotreba vlasti i autoritarnog stila vladanja.

Partijsko-politička računica

Sada je moguće da stare, korumpirane mreže ponovo dožive povratak. Nacionalno-konzervativna VMRO ima još jednu prednost: ona je dio familije Evropske narodne stranke (EPP). A upravo ta bliskost sa moćnim konzervativnim klubom poslanika u EU je izgleda centralni kriterijum odlučivanja. Tako je Srbija - čiji su vladajući Naprednjaci dio EPP - bukvalno mažena od Brisela, iako njena vlada nogama gazi po slobodama medija i demokratskim i državno-pravnim principima. Sa druge strane, vlade Sjeverne Makedonije i Albanije u Briselu skoro da niko i ne čuje, jer njihove vladajuće partije nisu članovi EPP: pripadaju progresivnim, socijalističkim partijama.

Posebno suluda ta čisto partijsko-politička računica, koja nikakve veze nema sa realnim stanjem, biva kad se radi o odlukama Evropske komisije, na primjeru odluke da ukine kontrolni mehanizam za Bugarsku, ali ne i za Rumuniju. Rumunija je od 2007. sprovela cijeli niz državno-pravnih reformi i puno puta je pobijala korupciju, dok Bugarska u tome, najblaže rečeno, kleca. Tačno je da su vladajuće socijaldemokrate u Rumuniji posljednjih godina anulirale puno od tih reformi, ali je tačno i da je rumunska pravna država u poređenju sa Bugarskom i te kako mnogo razvijenija. Ali: bugarska vladajuća partija je član EPP, rumunska nije.

Iliberalizam na Istoku i Jugoistoku

Takođe i preporuka da Hrvatska uskoro može da uđe u Šengensku zonu puno više toga ima sa činjenicom da je tamošnji HDZ član kluba poslanika EPP u Evropskom parlamentu, kao i sa tim da Njemci i Austrijanci prosto žele da bez graničnih kontrola putuju na odmor u tu zemlju: niko ne želi da gleda performanse hrvatske policije na terenu - da pomenemo samo mnogobrojne izvještaje o brutalnom nasilju hrvatskih službenika prema migrantima.

Evropska unija ne samo da se riješila svog jedinog instrumenta u najbližem susjedstvu, nego se time daleko udaljila i od sopstvenih principa i njihove ozbiljne prijemčivosti. Stoga niko više ne treba da se čudi ako zato iliberalne snage na Istoku i Jugoistoku Evrope sve više budu dobijale na snazi.

(Der Standard) Prevod: Mirko VULETIĆ