Stanovi i povoljni krediti koje su dobili državni funkcioneri morali su biti oporezovani, ali to nije učinjeno uprkos tome što je predviđena i zatvorska kazna za utaju poreza.
Ukoliko se zaposlenom dodijeli stan, umanji njegova kupoprodajna cijena, ili oprosti dio stambenog kredite, to se smatra ličnim primanjem na koji se plaća porez na dohodak fizičkih lica, navedeno je u mišljenju Poreske uprave iz 2014. objavljenom na njenom sajtu kao dio poreske prakse koja je sada obavezujuća za sve obveznike.
Praksa Vlade je drugačija jer je veliki broj visokih državnih funkcinera, ministara, direktora, sudija, tužilaca... proteklih godina dobijao stanove u vlasništvo, ili privilegovane stambene kredite od kojih im je opraštano i do 80 odsto iznosa, a da na ta lična primanja nije plaćen porez.
Osim pitanja zašto bi država uopšte privilegovane funkcionere, koji imaju visoke zarade a često i više nekretnina, čašćavala stanovima ili “kreditima” od 40.000 eura, od kojih su dužni da vrate 8.000, postavlja se i pitanje legalnosti takvih odluka i plaćanja poreza na ta primanja, ali i odgovornosti onih koji je te prihode trebalo da prijave poreskim vlastima.
U istom zakonu na koji se poziva Poreska uprava u mišljenju, navedeni su i iznosi kazne za pravno lice koje ne prijavi i obračuna porez do 20.000 eura, odnosno od 500 do 1.000 eura za odgovorno lice.
U Krivičnom zakoniku piše da će se onaj “ko, u namjeri da on ili neko drugo fizičko ili pravno lice potpuno ili djelimično izbjegne plaćanje poreza” ukoliko iznos obaveze prelazi 1.000 eura kazniti zatvorom do tri godine, ako prelazi 10.000 od jedne do šest godina, odnosno od jedne do osam godina za iznos veći od 100.000 eura.
Članovi komisija koje su proteklih godina čašćavali državne funkcionere su i sami visoki funkcioneri i najčešće pravnici koji bi trebalo da znaju poresku praksu.
Iz Ministarstva finansija i Vlade “Vijestima” već sedam dana ne odgovaraju na pitanja da li su ti prihodi oporezivi, ko je trebalo da plati porez i zašto nije.
U mišljenju Poreske uprave piše da poslodavac treba da obračuna i uplati porez, ali ostaje nedorečeno da li se to smatra bruto primanjem i da li se iznos poreza odbija zaposlenom.
Dileme su i to kako je Vladina komisija davala stanove i “kredite” sudijama i tužiocima iz druge grane vlasti i ko je njima u tom slučaju poslodavac.
Dobitnici stanova i “kredita” to često nijesu ni prijavljivali u imovinskim kartonima.
Poreska uprava u mišljenju kaže da se ličnim primanjima smatraju sva primanja i pogodnosti koje zaposleni dobije od svog poslodavca u novcu, robi, opraštanju duga, činjenjem ili pružanjem pogodnosti, bonovima...
Navedeno je i da oporezivi dohodak na lična primanja predstavlja iznos bruto-primanja.
“Ukoliko se zaposlenom dodjeljuje stan pod povoljnim uslovima (opraštanje dijela kupoprodajne cijene stana), odnosno sa povlašćenim iznosom, umanjeni dio u odnosu na ukupnu vrijednost stana koja se može postići prodajom na tržištu, smatra se ličnim primanjem na koji se plaća porez na dohodak fizičkih lica. Za obračun i plaćanje poreza na lična primanja primjenjuje se član 46 navedenog zakona. Na teret poslodavca obračunava se i prirez porezu po stopama utvrđenim odlukama jedinice lokalne samouprave”.
Prema članu 46 porez na lična primanja je 9 odsto za iznos do prosječne bruto-zarade (oko 720 eura), a na dio preko te sume je 11 odsto. Na iznos tako dobijenog poreza plaća se opštinama i prirez koji iznosi od 10 do 15 odsto zavisno od opštine. To znači da su oštećeni i opštinski budžeti.
Na primjer, ako je neko dobio stan čija tržišna vrijednost iznosi 70.000 eura, ukupna poreska obaveza bi bila oko 8.500 eura, a ako je neko dobio “kredit” od 40.000 eura, uz obavezu da vrati 8.000, na razliku od 32.000 eura obaveze bi iznosile oko 3.800 eura.
Profesor poreskog prava doc. dr Ilija Vukčevića sa Univerziteta “Donja Gorica” za “Vijesti” kaže da je ovakvo mišljenje Poreske uprave i jedino moguće, jer član 14 stav 4 Zakona o porezu na dohodak fizičkih lica propisuje da se ličnim primanjem koje poreski obveznik ostvari od zaposlenja smatraju, između ostalog, i „činjenje ili pružanje pogodnosti“ obvezniku.
“Riječ je o jednoj vrsti odredbe koja ima za cilj sprečavanja situacija da se zaposlenom od strane poslodavca umjesto zarade u novcu ona isplaćuje u dobrima, uslugama ili raznim činjenjima, što bi za rezultat imalo izbjegavanje plaćanja poreza na lična primanja. Zato se dodjela stana ili činjenje određenih pogodnosti u cilju rješavanja stambenog pitanja zaposlenom od strane poslodavca smatra tzv. fringe benefit-om, odnosno jednom vrstom ličnih primanja u dobrima. Ono što je neophodno dodati je da je tumačenje poreskog organa koje ste naveli već ugrađeno i u praksu crnogorskog pravosuđa. U tom pogledu, upućujem npr. na presudu P.361/16 Osnovnog suda u Danilovgradu koja razrađuje ovo pravno pitanje na način da sud smatra da ukoliko poslodavac daje stan kao bespovratno sredstvo, onda ovo davanje ima obilježje ličnog primanja koje bi se podvelo pod činjenje određenih pogodnosti zaposlenom te da je poslodavac dužan da obračuna porez”.
Vukčević navodi da je obaveza plaćanja poreza na lična primanja, kao i prireza na porez nesporna, ali da samo treba analizirati svaku pravnu situaciju zasebno da bi se na valjan način utvrdila poreska osnovica.
“Ona je definisana članom 14 stav 5 Zakona koji kaže da lično primanje predstavlja ‘naknada koja bi se postigla na tržištu’ za pogodnosti koje se čine obvezniku. Dakle, ukoliko se dodjeljuje stan, onda je osnovica tržišna vrijednost stana. Međutim, ako se vraća jedan stan a dobija veći, onda je osnovica razlika u cijeni dvije nepokretnosti. U slučaju dobijanja bespovratnih sredstava za rješavanje stambenog pitanja, osnovica je cijeli taj iznos. Sa druge strane, ako se dobija određeni iznos, ali se jedan dio vraća, onda je osnovica razlika između primljenih sredstava i onoga što treba biti vraćeno, itd.”
Na pitanje da li je moguće tumačiti odredbu 14 Zakona na način da se ona ne primjenjuje na državne organe kao poslodavce već isključivo na privredna društva, Vukčević kaže da su “u pravu moguća različita tumačenja, čak bi isto bilo najjednostavnije i najbrže rješenje ovog problema, ali ne bi bilo valjano”.
“Naime, odredbe člana 14 Zakona su pisane u pogledu ‘prihoda od zaposlenja’ bez obzira na vrstu poslodavca. Pored toga član 1 Odluke o načinu i kriterijumima za rješavanje stambenih potreba funkcionera definiše da je ‘vršenje funkcije uslovljeno zasnivanjem radnog odnosa u tim i drugim državnim organima’, dakle riječ je o zaposlenju. Prvi način da državni službenici budu izuzeti od primjene ove odredbe bi bio da je u ovom zakonskom tekstu predviđeno eksplicitno izuzeće u slučaju ove pravne situacije. Međutim, to nije slučaj pa bi svako oslobođenje bilo suprotno Ustavu. Najviši pravni akt, što se razrađuje u praksi Ustavnog suda, određuje da elementi zakonskog opisa poreskog činjeničnog stanja mogu da budu propisani isključivo zakonskim tekstom, pa između ostalog i poreska izuzeća i oslobođenja. Dodatno, ovakav stav bi bio suprotan ustavnom načelu jednakosti građana pred zakonom pošto bi se na različit način tretiralo isto pravno pitanje zaposlenog u zavisnosti da li je poslodavac privatnopravni subjekt ili državni organ”.
Vukčević jedino izuzeće da se na dobijeni stan ne plati porez vidi ako je dobijen iz fondova koji se finansiraju iz novca na koji je već plaćen porez na zaradu.
“U određenim pravnim subjektima postoje različite stambene šeme prikupljanja sredstava za rješavanje stambenih pitanja zaposlenih, te ukoliko bi se ovi fondovi punili na način da se od zaposlenih odvajaju sredstva od njihove neto-plate, odnosno nakon što je već plaćen porez na lična primanja, sredstva odobrena za rješavanje stambenog pitanja ne bi mogla biti oporezovana još jednim istim poreskim oblikom”.
Odluke o dodjeli bile tajne, pa poslodavac i Poreska nijesu mogli znati za njih
Na pitanje ko je trebalo da obračuna i uplati porez, organ državne uprave gdje je dobitnik stana ili kredita zaposlen, ili zaposleni, kao i da li postoji nečija odgovornost zašto ovi prihodi nijesu prijavljeni Poreskoj upravi, Vukčević je naveo da je riječ o kompleksnoj pravnoj situaciji koja nije eksplicitno propisana zakonom pa je jako teško ustvrditi da postoji nečija odgovornost.
“Naime, člana 46 Zakona propisuje da porez na lična primanja obračunava, obustavlja i uplaćuje poslodavac kao isplatilac tih primanja. Dakle, obveznik - zaposleni sve i da želi ne može da izvrši uplatu ovog poreskog oblika već to u njegovo ime isključivo radi poslodavac, u konkretnom slučaju državni organ u kojem je obveznik zapošljen. Međutim, situacija je neuobičajena iz dva razloga. Ovu vrstu pogodnosti ne dodjeljuje direktno poslodavac već nadležni državni organ - Komisija za stambena pitanja. Dakle, poslodavac - državni organ gdje je obveznik zaposlen, nije taj koji donosi predmetnu odluku te ne može da zna za istu dok mu ona u zakonskoj proceduri ne bude dostavljena od Komisije za stambena pitanja. Dodatno, pored navedenog treba uzeti u obzir i činjenicu da su odluke bile proglašene tajnom”.
Zbog toga smatra da su državni organi u kojima su zaposlena lica koja su ostvarila ove pogodnosti imala obavezu da u svojstvu poslodavca obračunaju i uplate porez na lična primanja, kao i pripadajući prirez, samo onda kada u zakonskoj proceduri Komisija za stambena pitanja dostavi u pisanom obliku informaciju i odluku o dodjeli predmetnih pogodnosti.
“Preciznije, poslodavac ne može obavezu obračuna i uplate poreza zasnivati na informacijama iz medija ili informacijama dobijenim od građana. Na kraju treba istaći da s obzirom na to da je poslodavac taj koji uplaćuje ovaj porez, nema značajnog efekta za budžet jer će državni organ kod koga je lice zaposleno sredstava dobijena iz budžeta kroz porez vratiti u taj isti državni budžet. Drugim rječima, nema umanjenja ekonomske snage onoga koji je ostvario ovu privilegiju”.
Bonus video:
