Svi izbori održani u protekle tri godine obilježeni su osporavanjem rezultata i padom povjerenja građana u izborni proces, zbog čega je neophodno kreirati drugačije uslove i ambijent za održavanje narednih parlamentarnih izbora, smatra član Državne izborne komisije, Vlado Dedović.
On je podsjetio da je u posljednjem izbornom ciklusu, od 2011. godine, održano ukupno 25 izbora na lokalnom i nacionalnom nivou.
„Svi izborni procesi koji su u prethodnom ciklusu sprovedeni u Crnoj Gori - parlamentarni, predsjednički i lokalni u 23 opštine, obilježeni su pojavama koje su uslovile kontinuirano osporavanje njihovog integriteta i rezultata“, kazao je Dedović agenciji MINA.
On je rekao da su navodi o različitim vrstama izbornih zloupotreba bili prisutni u svim izbornim procesima.
„A posljedica su, po mom mišljenju, neadekvatnog odgovora državnih institucija na aferu Snimak, koja je ujedno i ključni događaj koji je uticao na to da se napravi korak unazad i preispita povjerenje političkih subjekata u izborne procese“, ocijenio je Dedović.
On smatra da u narednom periodu, svi društveni akteri – političke partije, mediji i nevladine organizacije (NVO) koje prate izborne procese, moraju zajedničkim naporima unaprijediti uslove i kreirati drugačiji ambijent u kome će naredni parlamentarni izborni biti održani.
Dedović je podsjetio da je dio političkih aktera u prethodnom periodu u kontinuitetu osporavao regularnost izbora.
„Prvi put smo imali i zvaničnu inicijativu dijela parlamentarnih partija da se predsjednički izbori zakonom proglase nevažećim, i da se ponovi kompletan izborni proces. Rekao bih da je pad integriteta izbornih procesa dijelom bio i posljedica atmosfere u kojoj su održani ti izbori, i situacije da su u izbornoj noći štabovi oba kandidata proglasili pobjede, dok se DIK nije oglašavao niti saopštavao rezultate“, naveo je on.
Ujedno su, kako je kazao, to bili i prvi izbori od sticanja nezavisnosti Crne Gore koje nijesu pratili posmatrači Centra za monitoring i istraživanje (CeMI) i Centra za demokratsku tranziciju, domaćih NVO koje prate izbore i koje su u kontinuitetu uticale na veoma visok nivo integriteta u izvještavanju o izbornim nepravilnostima i projekcijama rezultata.
Dedović, koji je i direktor pravnog odjeljenja CeMI-ja, smatra da zakonski okvir u oblasti sprječavanja zloupotrebe državnih resursa nije adekvatan.
„Bojim se da će dio odredbi iz zakona o finansiranju političkih partija i dalje biti teško primjenjiv, i da je potrebno usvojiti nov, poseban zakon iz seta antikorupcijskih, koji bi detaljnije i strožije regulisao sprječavanje zloupotrebe državnih resura u toku izbornog procesa kao pojavnog oblika korupcije u političkom životu Crne Gore“, kazao je Dedović.
On je ocijenio da je pred Crnom Gorom period reformi izbornog sistema u okviru koga će se preispitati mogućnosti za njegove izmjene kroz uvođenje sistema otvorenih lista, stvoriti osnove za uspostavljanje potpune profesionalizacije organa izborne administracije i kreirati nov zakonski okvir, shodno kome će se sprovoditi izbori na lokalnom nivou.
„Možda je nerealno očekivati da proces reformi izbornog sistema bude otvoren prije narednih parlamentarnih izbora, ali naredni ciklus od četiri godine mora da bude iskorišćen kako bi se stvorio novi pravni i inestitucionalni okvir za sprovođenje izbora u Crnoj Gori“, smatra Dedović.
Prema njegovim riječima, uspostavljanje DIK-a, kao nezavisne i profesionalizovane institucije koja će uživati puni institutcionalni autoritet, biće jedan od uslova koji će sigurno biti postavljen pred Crnu Goru u narednoj fazi evropskih integracija, u dijelu ispunjavanja političkih kriterijuma za članstvo u Evropskoj uniji.
„Trenutno, DIK ne može obezbijediti efikasno sprovođenje svih zakonom propisanih nadležnosti, pogotovu u dijelu kontrole nad sistemom finansiranja političkih partija i zloupotrebe državnih resursa u toku izbornih procesa“, upozorio je Dedović.
On smatra da će od spremnosti političkih partija da podrže novo, nepartijsko uređenje DIK-a i stvaranje jake institucije koja će se starati o zakonitosti sprovođenja izbornih procesa, umnogome zavisiti izgradnja povjerenja i demokratičnost narednih izbornih procesa u Crnoj Gori.
Dedović je naglasio da je sistem organa izborne administracije preglomazan za državu demografskih karakteristika Crne Gore.
On je podsjetio da je u radu organa za sprovođenje parlamentarnih izbora 2012. godine učestvovalo 20 hiljada članova.
„Nova organizacija biračkih odbora i opštinskih izbornih komisija (OIK) značila bi i da se troškovi organizacije izbornih procesa mogu u značajnoj mjeri smanjiti i svesti u razumne okvire. Trenutno, troškovi koje iziskuje ovolika izborna administracija su izuzetno visoki, i kreću se od 850 hiljada do 1,3 miliona EUR, u zavisnosti od izbornog procesa“, precizirao je Dedović.
On je rekao da ne vidi razlog zbog kojeg bi birački odbori ili OIK trebalo da imaju više od tri člana, koji bi trebalo da budu profesionalci, imenovani na određeni vremenski period, uz obezbijeđene stalne materijalne nadoknade za njihov rad i kontinuirane edukacije u oblasti izbornog prava i sprovođenja izborne procedure.
„Ukoliko uzmemo u obzir da će sistem elektronske identifikacije birača unijeti značajne novine u sprovođenju izborne procedure, nesporno je da će o tome morati da brinu lica koja će biti stručno osposobljena za upotrebu modernih tehnika prilikom realizacije biračkog prava građana“, kazao je Dedović.
Svrha profesionalizacije izborne administracije je, kako je pojasnio, u stvaranju sistema koji bi na duži vremenski period riješio problem organizacije izbornog procesa, koji treba povjeriti stručnim licima kojima će to biti stalni profesionalni, a ne partijski angažman.
„Političke partije treba da budu samo učesnici izbornih procesa, a da organizacija i sprovođenje izbornih radnji treba da bude u nadležnosti profesionalizovane, nezavisne i politički neutralne izborne administracije, koja će štititi javni interes – zakonitost sprovođenja izborne procedure i od koje će se očekivati da u donošenju svojih odluka ne podliježe uticajima izvršne vlasti, partija i drugih društvenih subjekata“, smatra Dedović.
On je ocijenio i da treba podsticati veće učešće žena u politici jer, kako je naveo, prema posljednjim podacima, Crna Gora zauzima 95 mjesto u svijetu na svjetskom pregledu zemalja po učešću žena u parlamentarnom sastavu.
„Sistem koji je uveden 2011. godine da izborne liste moraju sadržati 30 odsto kandidata manje zastupljenog pola, nije dao očekivane rezultate u praksi, pa su se u posljednjim zakonskim izmjenama uvedeno dodatno pravilo da se na izbornoj listi, među svaka četiri kandidata mora biti najmanje po jedan kandidat tog pola“, kazao je Dedović.
Ta odredba je, kako je naveo, već dala pozitivne efekte kada je riječ o lokalnim izborima koji su održani tokom 2014. godine, i novim sastavima opštinskih parlamenata.
„U 14 opština u kojima su se održali lokalni izbori po novim zakonskim rješenjima prosječna predstavljenost žena je iznosila 26,52 odsto, odnosno za tri procenta više nego u slučaju primjene prethodnog zakonskog rješenja“, precizirao je Dedović.
On smatra da sve političke partije treba da svojim statutima predvide standarde o kvotama žena u upravljačkim organima partije.
„Partije treba da ulažu u potencijale svojih članica i da podstiču stvaranje novih liderki u političkim partijama u Crnoj Gori“, zaključio je Dedović.
Bonus video:
