Politikolog i profesor na Humanističkim studijama Univerziteta “Donja Gorica” Predrag Zenović ocijenio je da će biti nastavljeno urušavanje podrške Demokratske partije socijalista (DPS) na izborima između ostalog i jer je izgubila resurse na državnom nivou koje je koristila za mobilizaciju birača.
On je saglasan da su GP URA i Socijalistička narodna partija platile ceh manjinske vlade sa DPS-om, a da su Demokrate na lokalnim izborima vjerovatno prepoznate kao neko ko nije presudno uticao na političke procese.
”DPS se nakon poraza 2020. godine nije reformisao, Kongres partije iz 2021. rezultirao je kozmetičkim promjenama, nije bilo unutrašnjeg obračuna sa kleptokratijom, a partijom su i dalje formalno ili neformalno nastavili da upravljaju partijski jastrebovi. Istovremeno, DPS se kao dominantna partija u istoriji crnogorskog višepartizma, odlučila za nacionalizam, za ekonomsku i društvenu desnicu, što je odbilo umjereno biračko tijelo koje obično ovakve catch-all partije okupljaju”, rekao je on “VIjestima”.
Izgubivši resurse na državnom nivou, kako je dodao, narušen je klijentelistički odnos koji je ta partija decenijama imala u temelju svoje političke mobilizacije, a njen koalicioni kapacitet je gotovo nepostojeći.
”Upravo će to uzrokovati dalju sporosilaznu putanju podrške ovoj partiji u budućnosti - nemogućnost da sa bilo kim konstituiše vlast na lokalnom ili državnom nivou. Ipak, i dalje je to pojedinačno najjača politička grupacija, od čije volje za konstruktivnim djelovanjem u parlamentu zavise važni procesi, imenovanja sudija Ustavnog suda, članova Sudskog savjeta, vrhovnog državnog tužioca, a za koje je potrebna kvalifikovana većina”, naveo je.
DPS je nakon 24 godine izgubio vlast u Podgorici, ali i u 10 od 14 opština na lokalnim izborima u nedjelju. Demokratski front je zabilježio rast u većini opština, posebno u Budvi i Pljevljima, Demokrate su u globalu dobile manju podršku, dok su najgore prošli GP URA i SNP koji je u Glavnom gradu ostao ispod cenzusa.
Na pitanje koliko će se odustvo građanskih partija i jačanje nacionalističkih snaga odraziti na razvoj društva, Zenović navodi kako nije stekao utisak da je na lokalnim izborima bilo nacionalističke retorike. Dominirale su, navodi on, lokalne teme, komunalni problemi, a liste su se trudile da pokažu nova lica, da kampanju učine modernijom, vizuelno privlačnijom za birače:
”Mislim da je to poruka političkim partijama da umjerena retorika i kompromisni ton donose bolji izborni rezultat i da na sljedećim parlamentarnim izborima nacionalni ekstremi ne mogu da računaju na uspjeh. Posebno i zbog činjenice što će lijevi politički spektar ostati upražnjen, a pokazuje se da ima značajno biračko tijelo kojima su te teme ključne”.
Komentarišući bolji rezultat DF-a, sagovornik je rekao da su oni “na ovim lokalnim izborima kapitalizovali svoje neučešće u izvršnoj vlasti nakon 2020. godine”.
”Na lokalnim izborima, imao je personalne kampanje, kampanje od vrata do vrata, stavljajući u prvi plan ljude koji su cijenjeni u svojim sredinama. Takođe, imao je modernu kampanju bez nacionalizma i svađalačke retorike. Najbolji rezultat DF je ostvario u Budvi, osvojivši apsolutnu vlast u gradu u kojem je počeo sunovrat DPS-a 2016. godine. Vjerujem da će ovi izbori ohrabriti DF na sljedećim parlamentarnim izborima, ali možda i podstaći programsko i ideološko profilisanje ovog političkog saveza”.
Zenović je rekao da je koaliranje, odnosno prihvatanje većinske podrške manjinskoj vladi, bilo skupocjeno za GP URA, posebno SNP-u koji je u Podgorici, kako je rekao, ostvario izuzetno loš rezultat, i nisu uspjeli da kapitalizuju zasluge za Temeljni ugovor.
Upitan da prokomentariše pad podrške Demokratama, on je rekao da je “blagi pad podrške vjerovatno efekat pozicioniranja u protekle dvije godine gdje nisu prepoznati kao politička snaga koja presudno odlučuje na procese”. Ipak, dodaje, čini se da jedan krug birača ostaje dosljedan Demokratama i da je uloga ove partije važna u daljim reformskim procesima političkog sistema.
“Evropa sad” otvorila temu u kojoj će određivati pravila debate
Upitan da li je velika podrška pokretu “Evropa sad” pokazala da građani žele nova lica koja im nude bolju ekonomsku perspektivu i šta misli o navodima da taj savez nudi populizam, Zenović kaže:
“Novi akteri uvijek imaju simpatije biračkog tijela, budući da je jedan dio birača nezadovoljan postojećim i traži nešto novo. ‘Evropa sad’ je pokazala da crnogorski birači ne reaguju samo na identitetske politike, da visoko vrednuju lijeve politike – korektivne politike društvene pravde. Skup sociofiskalnih reformi nazvan ‘Evropa sad’ imao je direktan efekat na svakodnevni život građana i birači su to nagradili na izborima u Podgorici. Crnogorsko društvo je istorijski egalitarno, a tranzicija je kroz simulaciju ekonomskih reformi to potpuno razorila. I sad imate mlade obrazovane ljude koji su, umjesto da uvećaju svoj, našli način da uvećaju dohodak građana - i moglo se očekivati da to građani nagrade. Da li je to populizam? Ima, naravno, sve eho lijevog evropskog populizma, španskog Podemosa ili grčke Sirize, ali niko na političkoj sceni ni u vladi nakon one u kojima su bili Milatović i Spajić, nije doveo u pitanje mjere koji su oni donijeli. Sve što dugoročno može da dovede fiskalnu politiku i javne finansije a kratkoročno je primamljivo, jeste populizam i nužno je da mu se stručna javnost i civilini sektor suprotstave. Nesumnjivo ovom društvu nedostaju ciljano osmišljene socijalne politike, a ne opšte, progresivni sistem oporezivanja koji neće dovesti u pitanje investicije i privredni rast. ‘Evropa sad’ je otvorila novo polje i to je političko-društvena tema gdje će oni određivati pravila debate”.
Izbore treba što je prije moguće organizovati
”Vlada je izgubila svoj politički, a velikim dijelom i funkcionalni legitimitet budući da su unutrašnji odnosi duboko narušeni, da nema vizije šta uraditi u ostatku tehničkog mandata, evropske integracije stagniraju. Nova vlada je bilo moguće rješenje, ali su predlagači ali i akteri kohabitacije (predsjednik i premijer) bili nedovoljno odgovorni da taj proces politički i pravno zaokruže. Budući da nema izgleda da će se dati mandat (Miodragu) Lekiću, izbore treba što je prije moguće organizovati. U međuvremenu, važno je naći kompromis oko najvažnijih institucija ustavno-pravnog sistema i doći do političke platforme na koju bi se obavezali svi akteri, a koja bi garantovala ovom društvu izlazak iz krize i ubrzavanje evropskog puta”, rekao je Zenović upitan da prokomentariše političku kredibilnost odluke premijera da dodjeli još dva ključna resora svojoj partiji koja gubi podršku građana, kao i pravno spornu smjenu dvojice ministara.
Bonus video:
