Butthole Surfers: Ludistička šok terapija

Dva bliska prijatelja sa fakulteta odlučili su da 1977. godine oforme Butthole Surfers. Gibson Gibi Hejns i Pol Liri Voltol, obojica iz San Antonija, napravili su avangardnu mješavinu psihodelije i punka, dva velika uticaja na njihov muzički ukus. Sa ekstremnim imenom i još radikalnijom muzikom ostali su u podzemlju nezavisne muzičke scene sve dok im frontmen Dead Kennedys Dželo Bjafra nije pomogao svojom izdavačkom kućom ”Alternative Tentacles”.

Prvo izdanje, EP iz 1983. godine ”Butthole Surfers” (alternativni naziv ”Brown Reason to Live and Pee Pee the Sailor”) uveo je publiku u bizarno opscen svijet njihove muzike. Na temeljima hardcore punka filovanog čistom kakofonijom, Butthole Surfers su vulgarnošću bez presedana uspjeli da katalizuju dementni humor rock ’n’ rolla. Sirova energija njihovih početaka je posebno vidljiva na koncertnom albumu ”Live PCPPEP” (1984.) na kojem su otjelotvorili najhaotičnije momente južnjačkog freak-rock zvuka Captain Beefhearta i Franka Zappe.

Prvi pravi studijski album izlazi 1984. godine: ”Psychic... Powerless... Another Man's Sac” je na ivici slušljivosti uspio da objedini humor i klaustrofobiju. Neuroza psihodeličnih iskustava u sudaru sa saksofonom i brutalnošću gitarskog anarhizma Pere Ubu, pokazala je koliko je njihov osjećaj za sintezu kompaktan. Veći zaokret prema popu i psihodeliji uslijedio je sa odličnim albumom ”Rembrandt Pussyhorse” (1986). Sa uticajima country muzike, akustičnim a la Violent Femmes pjesamama (”Creep In The Cellar”, ”Sea Ferring”) i eksperimentalnim pasažima ”Waiting For Jimmy To Kick” i ”Perry”, ali i psihotičnom obradom ”American Women” benda The Guess Who koju kao da je obradio Laibach, Butthole Surfers su pogurali stvari u pravcu koji ih je odaljio od hardcore punka i približio alternativnoj sceni na kojoj se stvorila velika fama oko njih.

U to vrijeme se relociraju u Ostin i snimaju noise-rock album ”Locust Abortion Technician” (1987). Brutalni zvuk i lo-fi produkcija ovog albuma dovela je eksperimentalizam prethodnog albuma na prostor avant-rocka: beskompromisan kolažni zvuk prezasićen slojevima vokalnih i gitarskih efekata zvuči u toj mjeri neartikulisano da predstavlja pravu poslasticu za ljubitelje avangarde u popularnoj muzici. Kao njihov najeksperimentalniji album, ”Locust Abortion Technician” se često uzima za najbolji album koji je uspio da spoji nespojivo: punk, heavy metal, noise i modernizam klasike.

Četvrti album, čiji naslov parodira najpoznatiju pjesmu Led Zeppelina, ”Hairway to Steven” (1988) pokazao je mali zaokret ka popu. Kao početak njihovog interesovanja za komercijalniji zvuk, ova tranziciona ploča je objedinila eksperimentalniju stranu benda sa melodičnom, zbog čega se album uzima za klasik gitarske alternative sa kraja 80-ih. Dok su stari fanovi bili iznenađeni njihovim pokušajem da zvuče ”normalnije”, štampa i kritičari su ih konačno prihvatili za lidere nezavisne muzičke scene, ocjenjujući da njihov vispreni zvuk uz Pixies i Dinosaur Jr. ima što da ponudi istoriji muzike.

Uslijedila su dva izvanredna EP-ja, ”Widowermaker!“ (1989) i razigrana Donovanova obrada ”The Hurdy Gurdy Man” (1990) sa kojim su potvrdili svoj značaj na alternativnoj sceni. Za razliku od prethodnih albuma ”Ploughd” (1991) je bio pucanj u prazno. Ponavljajući svoje poznate strategije, Butthole Surfers na njemu nisu uspjeli dalje da napreduju, ali ni da uspješno recikliraju svoj zvuk. Najveće iznenađenje je bilo njihovo potpisivanje za mejnstrim izdavača ”Capitol” i dovođenje Džon Pol Džonsa za producenta (basistu Led Zeppelina, benda kojeg su parodirali). Rezultat ne samo da nije bio razočaravajući, nego je pokazao da i na polju melodične pop muzike Butthole Surfers suvereno vladaju formom. Izvanredni ”Independent Worm Saloon” (1993) je u pravom smislu te riječi esencija alternativnog gitarskog zvuka 90-ih. Kombinujući indie-pop i grunge, sa suptilnim noise-rockom i eksperimentom, snimili su lepršavo pozitivan album koji je prkosio mračnom i autodestruktivnom duhu Sijetl scene i to na njihovoj, rifovskoj teritoriji. I dalje ostajući zabavni, Butthole Surfers su na ”Independent Worm Saloon” uspjeli da po prvi put u karijeri naprave hitove koje je šira publika mogla slušati, a da pri tome nisu napravili ni jedan pravi kompromis.

Njihov drugi album objavljen za ”Capitol” bio je direktni ulazak u svijet mejnstrima. ”Electriclarryland” (1996), koji u naslovu parodira album Džimija Hendriksa, ostvario je neočekivano veliki uspjeh. Najviše zahvaljujući odličnom singlu ”Pepper” koji je dospio na 26. mjesto Billboard top liste, sa kojim su sublimirali trip-hop i post-grunge, grupa je bila na vrhuncu slave. U potpunosti drugačiji od benda koji je eksperimentisao na brutalnom ”Locust Abortion Technician”, Butthole Surffers su na ”Electriclarryland” objavili najljepše pop pjesme u karijeri (”Jingle Of A Dog's Collar” i ”TV Star”).

Nakon zenita karijere za Butthole Surfers su došla teška vremena: suđenje sa bivšom etiketom ”Touch and Go”, razmoilaženje sa ”Capitol” i menadžerom. Nakon toga ”After The Astronaut”, njihov osmi studijski album nikada nije izašao jer ljudi iz ”Capitola” nisu bili zadovoljni materijalom. Odbacujući gitarski zvuk i orjentišući se na sintisajzere i ritam mašine napravili su interesantan album koji je samo na trenutke uspio da vrati njihov uvrnuti smisao za humor. Godine 2001. izašao je ”Weird Revolution” na kojem su ponovo snimili nekoliko pjesama sa ”After The Astronaut”. Album je ostvario relativan uspjeh i kod publike i kritike. Krećući se u pravcu njihovog najvećeg hita ”Pepper” Butthole Surfers su sa djelimičnim uspjehom miksovali elektroniku sa gitarskom psihodelijom, pre-producirani u okvirima slatkasto ispeglanog zvuka koji je evocirao vrijeme Happy Mondaysa i kasnog Public Image Ltd.

Butthole Surfers spadaju u red najludističkih grupa na alternativnoj muzičkoj sceni. Sa konceptom da humor uvijek mora da bude neprimjeren, svoju duhovitost su gurnuli do krajnjih muzičkih i tekstualnih granica. Sa opscenim smislom za humor koji često odlazi u eksplicitnu vulgarnost oni su tragajući za što ekscentričnijim i bizarnijim načinom da se izraze parodirali sve moguće muzičke žanrove. Njihova eklektičnost je zapanjujuće široko orjentisana od popa, indie-rocka, grungea, najbrutalnijih eksperimenata do psihodelije, hard-core punka, post-punka, noisea i hard rocka. Parodirajući sve što su mogli naići u jednom neurotično hiperaktivnom maniru, Buttholle Surfers su se dotakli svakog kutka pop kulture izvrgavajući ga ruglu. Kao jedan od lidera čuvene ostinske muzičke scene koja je prkosila konzervativnom duhu Teksasa (Ostin je uvijek bio liberalni grad), bili su humorni na jedan poseban anti-establišment način. Komunicirajući samo sa bizarnim svijetom underground muzike, Butthole Surfers su sprovodeći nepopularne strategije u destrukciji rock muzike ostali nepoželjni za širu publiku koja je navikla ipak na komunikativniji i ”normalniji” humor. Butthole Surfers su sa nečuvenom eksplicitnošću crnohumorno govorili o seksu i drogama na način koji je do tada bio nepoznat na muzičkoj sceni. Poznati po bizarnim i često neprijatnim živim nastupima (nudizam, transvestija, dezorjentišući strobovi koji izazivaju epileptične nastupe, projekcije provokativnih filmova, razvlačenje rolni toalet papira po publici, paljenje sebe i instrumenata, upotreba lažne krvi), bili su nečuveni po provokacijama koje su više odbijale nego privlačile njihovu publiku.

Kao sinteza Frenk Zape i punk muzike definitivno su najuvrnutiji bend koji je proizašao sa alternativne muzičke scene. Sa treš poetikom i referencama na nisku pop kulturu Butthole Surfers su reciklirali otpad koji je rock and roll ostavljao za sobom. Oni su subverzija popularne kulture u najčistijem obliku, čak i u trenutku kada su uspjeli da dođu do zvaničnih top lista, ostali su doslijedni svojoj žanrovskoj i tematskoj travestiji gurajući prst u oko cjelokupnoj muzičkoj industriji: istovremeno nasilni i dekadentni Butthole Surfers su šok terapija koja je bila neophodna da se muzička scena prodrma i krene dalje u svojoj estetskoj ekspanziji.

( Nemanja Bečanović )