Akademija gori, a ministarka se češlja

Već pedeset godina svaka mjesečna sveska popularnog američkog stripa Osvetnici počinje sljedećim riječima: “I nastupio je dan, dan različit od svih drugih, kad su se najveći nacionalni prvaci ujedinili protiv zajedničke prijetnje.

Toga dana rođeni su Akademici – da se bore protiv neprijatelja kome se nijedan akademik ne bi mogao sam oduprijeti!” Okej, malo lažem.

Strip ne otvaraju baš ove riječi, ali ako umesto pridjeva “nacionalni” napišete “svjetski”, a imenicu “prvaci” zamijenite s “heroji”, umjesto “Akademika” dobićete “Osvetnike”, inače najmoćniji tim superheroja u ovom dijelu galaksije.

I to su bili do skoro, sve dok crnogorski nacionalni prvaci nisu odlučili da, kroz nastupe u medijima, u jedan tipično američki “junački” žanr unesu i malo trademark crnogorskog čojstva. Ipak, nekako im to nije pošlo za rukom, pa su postigli samo jedno: da ih više niko ne uzima za ozbiljno.

I dok u savremenom stripu superheroji sve više liče na ljude od krvi i mesa, naši akademici sve više podsjećaju na likove iz stripova – i to onih od prije pedeset godina, kad ni Crnogorska (CANU), a ni Dukljanska akademija nauka i umjetnosti (DANU) nisu bile ni stavka u petogodišnjem planu Centralnog komiteta.

Naprosto, dok su u posljednjih nekoliko mjeseci obasipali jedni druge uvredama i prijetnjama, bilo je potrebno samo malo mašte pa da Crna Gora dobije svoj prvi pravi stripovski superherojski tim – da zamislite njihove replike u obličićima iznad glave, a njih u živopisnim odijelima od lateksa.

Doduše, ne biste dobili nešto što bi se našlo u Marvelovim izdanjima, ali u stripu Alan Ford svakako.

Prvi “mehanizam za postizanje kompetitivnosti CANU u XXI stoljeću” bi bio popularizacija akademika i njihovog rada kroz reality emisiju tipa Ja imam talenat.

Kako potpisnik ovih redova nije novinar, a još manje ima ambiciju da postane analitičar (ne)prilika u Crnoj Gori, ovdje se nećemo baviti time da li je opravdano strpati akademike CANU i DANU u istu prostoriju. Time neka se bave drugi, a mi ćemo činjenicu da oni sada jesu zajedno – i to, bukvalno, sve dok ih smrt ne rastavi – uzeti kao polaznu tačku naše priče. Stoga je ovonedjeljna kolumna tek skroman pokušaj da se doprinese groundbreaking publikaciji Crna Gora u XXI stoljeću – u eri kompetitivnosti. Dakle, jedna vrsta metapriručnika koji bismo slobodno mogli nazvati CANU u XXI u stoljeću – u eri kompetitivnosti.

Polazna pretpostavka je krajnje jednostavna: da bi bila kompetitivna u eri kompetitivnosti, Akademija bi prvo morala da se raspusti, pa da se pri raspisivanju konkursa malo oslušne i tržište – to jest da se obrati pažnja i na to šta publika želi da vidi i čuje u instituciji koja okuplja njihove najumnije sugrađane. Dakle, prvi “mehanizam za postizanje kompetitivnosti CANU u XXI stoljeću” bi bio popularizacija akademika i njihovog rada kroz reality emisiju tipa Ja imam talenat.

Pod jednim krovom bi nacionalni prvaci pokazivali šta znaju i umiju, nakon čega bi publika putem SMS poruka glasala koga želi da vidi u Akademiji. Tako bi se demokratizovao proces izbora u zvanje akademika, i niko se ne bi bunio. Ako načelo “vox populi, vox dei” kroji politiku, zašto ne bi i nauku i umjetnost, molim lijepo?

I dok u savremenom stripu superheroji sve više liče na ljude od krvi i mesa, naši akademici sve više podsjećaju na likove iz stripova

Pošto bi akademici postali enormno popularni, njihovi kamerom zabilježeni talenti bi se dijelili putem društvenih mreža takvom brzinom da bi se i Keti Peri zabrinula za sopstveni celebrity status. Dakle, narod bi želio još istog, a tinejdžerke bi htjele da prate naučni rad svojih heroja i po 24 časa dnevno. Akademici bi, pod pritiskom javnosti, prihvatili izazov, a RTCG bi pokrenula emisiju Parovi u kojoj bi mještoviti “crnogorac”/“dukljanin” parovi morali zajednički da rade na naučno-istraživačkim projektima.

Da stvari budu zanimljivije i intrigantnije, jednom sedmično bi im se zadavale nezgodne teme za koje bi prvo morali da iznađu zajednički jezik, a potom i teorijski okvir i metod. Recimo, prva tema bi mogla da bude: “Petar I Petrović Njegoš – Srbin ili Crnogorac?” Kad bi opala popularnost reality emisije, unajmili bi tvorce trenutno najpopularnije domaće serije da snime igrani program u kojoj bi akademici potvrdili svoj poznati glumački talenat.

Serija bi mogla da se zove Akademija na pjenu od znanja, Ljubav, nauka, panika, Nepobjedivi mozak, Akademija gori, a ministarka se češlja… Dakle, mogućnosti za valorizovanje “objedinjenih naučnih potencijala” u eri kompetetivnosti su nesagledive! I zabavne pride!

Nauka, umjetnost i politički program? Sjajno! High concept widescreen spektakl! Materijal za koji bi Majkl Bej ubio!

Pokrili smo moguće forme, ali šta je sa sadržajem koji bi se nudio građanima Crne Gore? Okosnica bi bila misija Akademije koju joj je zacrtala Država. Dakle, u Zakonu o Crnogorskoj akademiji nauka i umjetnosti se, između obligatornih priča o “objedinjavanju naučnih potencijala” i “podsticanja i razvijanja naučnog, umjetničkog i kulturnog stvaralaštva”, kaže da je misija Akademije da “afirmiše crnogorsku duhovnu, nacionalnu i državnu tradiciju od Duklje do savremene Crne Gore i svojim djelovanjem doprinosi ukupnom napretku države Crne Gore”.

Nauka, umjetnost i politički program? Sjajno! High concept widescreen spektakl! Materijal za koji bi Majkl Bej ubio! Što bi gledaoci, dakle, mogli da vide? Istinsku ligu izuzetnih džentlmena čiji se podvizi smiju stvarnosti u lice. Recimo, gledali bi kako jedan naučnik iz Akademije pronalazi hemijski element – recimo, montenegrium – koji se formirao u Duklji i sadrži esenciju crnogorskog nacionalnog bića.

Tim bi se doprinijelo afirmaciji crnogorske duhovne, nacionalne i državne tradicije, ali kako bi to doprinijelo ukupnom napretku države Crne Gore? Lako, jer bi već u narednoj epizodi biolog otkrio da je montenegrium zapravo “kriptonit za srpski nacionalni živalj u Crnoj Gori”, tako da bi eliminacija ove nacionalne manjine bila stvar “prirodnih, objektivnih okolnosti, a ne političkog programa”.

U odsustvu “velikosrpske prijetnje”, ne samo crnogorska država, već i njena nauka mogla bi slobodno da se razvija.

U odsustvu “velikosrpske prijetnje”, ne samo crnogorska država, već i njena nauka mogla bi slobodno da se razvija, onako kako je to Zakon propisao. Zatim bi fizičari pokrenuli projekat “kvantnog crnogorstva”, odnosno teorijskog okvira koji bi nam omogućio da se suočimo s problemima crnogorske državnosti i identiteta tako što bi zanemarili klasični pogled na realnost.

Time bi se redefinisali pojmovi prostora i vremena, što bi olakšalo dopinos misiji Akademijinog Odjeljenja društvenih nauka. Naime, više ne bi ni morali da se bave naučno-istraživačkim radom, jer bi i prije započetog istraživanja znali rezultat – uvijek bi i u svakom slučaju afirmisao crnogorsku duhovnu, nacionalnu i državnu tradiciju. Taj niz epohalnih otkrića izbrisao bi granicu između nauke i umjetnosti, pa da bi se CANU ubrzo preimenovala u Združenu akademiju nauka ili umjetnosti (ZANU).

Iz priloženog se da primijetiti da poređenje naših akademika sa superherojima nije pretjerano. Štaviše, njihov kung-fu je jači od supermoći Amerikanaca koji oblače gaće preko helanki. Nakon što bi izliječili rak, stupili u kontakt sa vanzemaljskom inteligencijom, stavili u pogon hladnu fuziju, riješili pitanje KAP-a, saznali zašto se Mona Liza smiješi i, na koncu, skontali kraj filma 2001: Odiseja u svemiru, naši akademici bi stavili tačku na nauku i umjetnost.

Ta nova reality emisija bila bi bazirana na jednostavnoj premisi: sve akademike bi natrpali na jedno ostrvo, podijelili im oružje i rekli: “Može biti samo jedan!”

Sve bi otkrili, objasnili i stvorili. Odjeljenje društvenih nauka bi proglasilo kraj istorije, a Odjeljenje prirodnih nauka bi ga dokazalo. Jedno vrijeme bili bi srećni jer su riješili sve probleme, ali potom bi pali u depresiju – život im više ne bi imao smisla. Onda bi shvatili da je njihov narod i njegova sreća jedino na šta nikada ne bi mogli da stave tačku.

Kao posljednju uslugu svom narodu organizovali bi ultimativni reality program i tako pružili beskrajno zadovoljstvo onima zbog čije su dobrobiti i prihvatili mjesto u Akademiji. Ta nova reality emisija bila bi bazirana na jednostavnoj premisi: sve akademike bi natrpali na jedno ostrvo, podijelili im oružje i rekli: “Može biti samo jedan!” Po okončanju emisije, crnogorska duhovna, nacionalna i državna tradicija konačno bi se afirmisala kroz logičan ishod njenog viševjekovnog razvoja od Duklje do savremene Crne Gore – institucija koja okuplja njene najveće umove i bukvalno bi mislila jednom glavom.

Akademik bi izašao pred novu zgradu CANU i, poput Rodnija Dejndžerfilda u kultnoj komediji Povratak na fakultet, ponosito rekao: “I time posvećujem ovo zdanje… sebi.” Time bi sažeo osnovnu poruku Zakona o CANU – da Akademija više nije posvećena nauci i umjetnosti, već ljudima i njihovom egu – i poželio nam dobrodošlicu u Crnogorsku akademiju akademika.

( Bojan Baća )