Belgija: Valonci i Flamanci postigli dogovor nakon pola vijeka

Od dopisnice „Vijesti“ iz Brisela

Najveći kvalitet Belgijanaca je kompromis. Sposobnost da probleme riješe kompromisom proteže se od njihovog privatnog života koji obilježava tolerisanje ljudskih slabosti na pozadini čvrstih građanskih i katoličkih tradicija, pa sve do uređenja države. Godine 1835. i nastali su kao kompromisno rješenje velikih sila, koje su im nacrtale granice i našle kralja. Za vrijeme Drugog svjetskog rata uspjeli su da izbjegnu razaranja i ostali netaknuti sa, za tadašnje uslove modernom, teškom industrijom. Belgija je bila jedna od rijetkih zemalja kojoj nije trebao Maršalov plan i američka pomoć – a svejedno ih je dobila.

Nakon Drugog svjetskog rata, dvije najveće etničke zajednice, frankofoni Valonci sa jedne, i Flamanci koji govore holandski sa druge strane nizom od pet državnih reformi okrenuli su se od centralizovane države u kojoj su preovladavale frankofone elite prema federalnoj državi.

Za novu, šestu reformu, koja je započela prošle nedjelje, trebalo im je pedeset godina.

Krug opština oko grada Brisela, koje počinju gradićem-opštinom Hal i završavaju mjestom Vilvorde, odsad će imati drugačiji režim glasanja i biranja političkih predstavnika i na nacionalnom i na evropskom nivou.

Jednom od ranijih državnih reforma, Flamanci su tražili i dobili da Brisel nikada ne smije narasti više od svojih istorijskih opština, da se ne smije širiti. Ali, kako je priliv stanovništva u Brisel bio vrlo velik, od imigranata iz sjeverne Afrike, do velikog broja onih koji su došli zbog toga jer je Brisel glavni grad EU, stanovništvo se počelo prelivati na susjedne opštine, na krug oko Brisela. Te opštine dobile su specijalni status, koji se sastojao od toga da građani mogu glasati i za francuske stranke. U krugu oko Brisela ima oko 150 hiljada frankofona, koji žele škole na francuskom, pravo ispunjavanja poreskih prijava i kazni za parking na francuskom. Međutim, Flandrija se bunila, jer je to smatrala negacijom svojih prava i „puzajućom frankofonizacijom“.

Spor je trajao punih pedeset godina, od čega je 40 godina bio manje ili više ostavljan po strani, da ne bi kočio druge aspekte razvoja države. Međutim, sa ekonomskim procvatom i novim okolnostima u Evropi, počeo je nezaustavljivo jačati i nacionalni identitet Flamanaca.

Spor je riješen tako da su Valonci, pod vođstvom Elia di Rupa popustili, odnosno prestali su da se protive realizaciji ranije odluke Ustavnog suda

No, 2003. godine spor se zaoštrio, jer je Ustavni sud Belgije presudio da je prekršeno pravo Flandrije. Tada je započela i serija kriza vlade, po kojima je Belgija postala neslavno poznata. Posljednju vladu, ovu kojom predsjedava Elio di Rupo (socijalist, deklarisani homoseksualac, sin siromašnog rudara imigranta) osnovali su nakon više od godine dana, i ta je vlada konačno uspjela da postigne dogovor.

Spor je riješen tako da su Valonci, pod vođstvom Elia di Rupa popustili, odnosno prestali su da se protive realizaciji ranije odluke Ustavnog suda. Ustupak koji je dobilo 150 hiljada frankofona jeste da smiju, u nekim opštinama prstena, glasati i za briselske političke partije – ali, ako žele da im djeca idu u školu na francuskom, moraće svako jutro da ih voze u Brisel. U krugu opština ponovo će zvanični jezik biti isključivo flamanski.

Frankofoni su shvatili da je ovaj dogovor, ovaj novi istorijski kompromis, zapravo, uvod u konfederaciju, u vrlo slabu vezu između Flandrije i Valonije. (Dva njemačka kantona, Ojpen i Malmedi su u Valoniji, imaju status kulturne i jezičke autonomije, ali nijesu federalna jedinica.) Veze između Valonije i Flandrije zaista nijesu posebno jake.

Ljudi imaju mnogo manje radoznalosti jedni za druge, nego, recimo, Crnogorci, Srbi, Hrvati i Bosanci međusobno. Ali, naravno, oni ne samo da su u Evropskoj uniji nego su dio jako stare integracije Beneluksa (Belgija, Holandija, Luksemburg), a to znači da su prožeti nebrojenim privrednim, finansijskim, institucionalnim vezama, koje se ne moraju vidjeti, ali postoje.

Jasno je što su dobili Flamanci - ono što su tražili pedeset godina. Ali, Valonci su sačuvali državu, kakvu takvu - ali državu.

Reforme su uvijek dijelile

Cijela Belgija je podijeljena dosadašnjim reformama. Najprije, podijeljena je na jezičke zajednice – frankofonu i flamansku (i neznatno malu njemačku). Zatim tu je podjela na federalne jedinice Flandriju i Valoniju (koje se donekle poklapaju sa jezičkim zajednicama) i Brisel.

Ustavom je uređeno da se u Flandriji može glasati samo za flamanske partije, a u Valoniji samo za valonske-frankofonske, da se sa vlasti može komunicirati samo na francuskom ako ste u Valoniji, ili samo na flamanskom ako ste u Flandriji.

Grad Brisel je frankofoni, ali usred Flandrije. Jedino je ovdje zakonom zagarantovano da se na izborima smiju predstaviti sve partije svih jezičnih zajednica.

( Ines Sabalić )