Bžežinski: Zažalili bi oni koji priželjkuju pad SAD

Ako Amerika posrne, svijetom vjerovatno ne bi dominirao jedan superiorni nasljednik – čak ni Kina, smatra američki politikolog Zbignjev Bžežinski, savjetnik za nacionalnu bezbjednost za vrijeme vladavine predsjednika Džimija Kartera. Daleko izgledniji ishod bio bi međunarodna neizvjesnost, povećane tenzije između globalnih rivala i čak potpuni haos, kaže Bžežinski u autorskom članku za američki spoljnopolitički časopis „Forin polisi“.

Dok bi iznenadna, snažna kriza američkog sistema – na primjer još jedna finansijska kriza – stvorila brzu lančanu reakciju koja bi dovela do globalnog političkog i ekonomskog nereda, konstantno klizanje Amerike ka sve više prožimajućem opadanju ili beskonačno širenje rata sa islamom vjerovatno ne bi proizveli efektnog globalnog nasljednika, čak ni do 2025.

On predviđa da bi nastao hobsovski svijet pojačane nacionalne bezbjednosti zasnovan na raznovrsnim spojevima autoritarizma.

Do tada nijedna sila ne bi bila spremna da igra ulogu koju je svijet, nakon pada Sovjetskog Saveza 1991, očekivao od SAD: da bude lider novog, globalno kooperativnog svjetskog poretka.

Vjerovatno bi nastupila produžena faza prilično nedovršenog pregrupisavanja i globalnih i regionalnih sila, pri čemu ne bi bilo velikih pobjednika nego puno više gubitnika, u atmosferi međunarodne neizvjesnosti i čak potencijalno fatalnih rizika za globalno blagostanje.

Bžežinski, koji je krajem januara objavio knjigu „Strateška vizija: Amerika i kriza globalne moći“, predviđa da bi nastao hobsovski svijet pojačane nacionalne bezbjednosti zasnovan na raznovrsnim spojevima autoritarizma, nacionalizma i religije, prije nego svijet u kojem bi cvjetala demokratija.

Japanci strahuju od Kineza

Lideri svjetskih sila drugog reda, među kojima su Indija, Japan, Rusija i neke evropske države, već procjenjuju potencijalni uticaj američkog pada na svoje nacionalne interese.

Japanci, strahujući od dominacije nametljive Kine, možda bi težili tješnjim vezama sa Evropom. Lideri u Indiji i u Japanu možda razmišljaju o tješnjoj političkoj i čak vojnoj saradnji u slučaju posrtanja Amerike i uspona Kine.

Turska u oblasti starog Otomanskog carstva, Brazil u južnoj hemisferi itd.

Rusija, koja bi možda čak likovala zbog pada američke moći, gotovo sigurno bi bacila oko na nezavisne države bivšeg SSSR-a. Evropa, još nedovoljno jedinstvena, vjerovatno bi bila povučena u nekoliko pravaca: Njemačka i Italija ka Rusiji zbog komercijalnih interesa, Francuska i nesigurna centralna Evropa bi išle ka politički tješnjoj EU a Britanija ka kontroli ravnoteže unutar EU, istovremeno čuvajući svoj specijalni odnos sa SAD.

Ostali bi se možda brzo usredsredili na kreiranje sopstvenih regionalnih sfera: Turska u oblasti starog Otomanskog carstva, Brazil u južnoj hemisferi itd.

Nijedna od ovih država, međutim, ne bi imala neophodnu kombinaciju ekonomske, finansijke, tehnološke i vojne moći da čak pomisli da naslijedi vodeću ulogu Amerike, ocjenjuje Zbignjev Bžežinski.

Kina kao nasljednik

Kina, koja se neizbježno pominje kao mogući nasljednik Amerike, ima impresivno imperijalno porijeklo i stratešku tradiciju odmjerene strpljivosti, što je bio ključ uspjeha tokom istorije od nekoliko hiljada godina.

Kina stoga mudro prihvata postojeći međunarodni sistem iako preovladavajuću hijerarhiju ne smatra trajnom. Ona uviđa da uspjeh ne zavisi od dramatičnog kolapsa tog sistema već od njegove evolucije ka postepenoj preraspodjeli moći.

Nijedan od ključnih susjeda Kine – Indija, Japan i Rusija – nije spreman da prihvati Kinu umjesto Amerike u svjetskom vrhu.

Štaviše, osnovna realnost je da Kina još nije spremna da u potpunosti prihvati ulogu Amerike u svijetu. I sami kineski lideri ističu da će po svim važnim mjerilima razvoja, bogatstva i moći, Kina nastaviti da se modernizuje i razvija narednih decenija, zaostajući značajno ne samo za SAD, već i za Evropom i Japanom. Shodno tome, pekinški lideri su uzdržani u iznošenju direktnih pretenzija na globalno liderstvo, piše Bžežinski.

U nekom budućem stadijumu, međutim, mogao bi isplivati agresivniji kineski nacionalizam i naškoditi međunarodnim interesima Kine. Arogantni, nacionalistički Peking bi nenamjerno mobilisao moćnu regionalnu koaliciju protiv sebe.

Nijedan od ključnih susjeda Kine – Indija, Japan i Rusija – nije spreman da prihvati Kinu umjesto Amerike u svjetskom vrhu.

Oni bi čak mogli tražili podršku od oslabljene Amerike da se suprotstave agresivnoj Kini. Regionalno nadmetanje bi moglo postati intenzivno, posebno imajući u vidu slične nacionalističke tendencije među kineskim susjedima. Mogla bi uslijediti faza akutnih međunarodnih tenzija u Aziji. Stoga bi Azija XXI vijeka počela da podsjeća na Evropu XX vijeka – nasilnu i krvožednu.

Galerija

( Angelina Šofranac )