Izrael narušava svoj legitimitet u očima svijeta

Jerusalim, sveti grad za tri abrahamske i monoteističke religije judaizam, hrišćanstvo i islam prijeti da ponovo bukne, piše Dejvid Gardner urednik spoljnopolitičke redakcije „Fajnenšl tajmsa“ i ističe da Izrael svojim postupcima ugrožava legitimitet kod međunarodne zajednice i nedavno postignuti napredak sa zalivskim Arapima.

Kampanjom huškanja unutar okupiranog arapskog Istočnog Jerusalima i izazivanja problema na vjerskim lokacijama poput džamije Al Aksa izraelski doseljenici i njihovi ekstremistički saveznici podstiču tenzije tokom muslimanskog svetog mjeseca ramazana. Istovremeno, država Izrael rizikuje svoju bezbjednost budući da su ovakve ekstremno desničarske provokacije pružile savršen izgovor Hamasu, islamističkoj militarističkoj grupi koja kontroliše Gazu, da ispali stotine raketa na Izrael, izazivajući zauzvrat vazdušne napade.

Nakon nove eskalacje nasilja realan je rizik od ponovnog izbijanja rata u Gazi poput onih ih 2009, 2012. i 2014, piše Gardner.

Kompleks Al Aksa je vjersko svetilište u srcu Jerusalima, poznato muslimanima kao Haram aš Šarif, ili Plemenito utočište, a Jevrejima kao Hramova gora. Na istoj lokaciji se takođe nalazi Kupola na stijeni, sa koje je prema islamskom vjerovanju prorok Muhamned krenuo u raj, i Zapadni zid ili Zid plača sveto mjesto za Jevreje kao dio Drugog jerusalimskog hrama, koji je počeo da gradi Irod Veliki, a koji su uništili Rimljani 70. godine nove ere.

Izrael je zauzeo Istočni Jerusalim od Jordana 1967. godine u šestodnevnom ratu, pripajajući i postepeno kolonizujući arapske četvrti. Međutim, vlade su obično čuvale vjerski status kvo u toj oblasti ponašajući se prema njoj kao prema tempiranoj bombi. Jordanska kraljevska porodica Hašemiti je prema tradiciji i sporazumu, čuvar muslimanskih i hrišćanskih svetilišta u Jerusalimu.

Ističući da omalovažavanje suprotstavljenih religijskih tradicija u svetom gradu koji je bio poprište sukoba hiljadu godina uvijek rizikuje da izazove sukob političko-vjerskih identiteta, Gardner ističe da je to upravo ono što se sada dogodilo u Izraelu. Pripadnici izraelskih specijalnih policijskih snaga su upalu u kompleks Al Akse u ponedjeljak ispaljujući gumene metke, šok bombe, suzavac i smrdljivu vodu na demonstrante koji su ih gađali kamenicama.

Oko 600 Palestinaca, uključujući i vjernike unutar džamije, povrijeđeno je u sukobima u Jerusalimu od ponedjeljka, piše FT.

U nedjeljama koje su prethodile erupciji sukoba, strasti su kuljale uoči odluke izraelskog Vrhovnog suda o izbacivanju palestinskih porodica iz četvrti Šeik Džara u Istočnom Jerusalimu.

Većina svijeta ne priznaje izraelsku aneksiju Istočnog Jerusalima. Izraelski doseljenici četiri decenije vode kampanju da iz oblasti u i oko grada izbace palestinske porodice koje su tamo živjele generacijama. Pored izbacivanja, palestinske porodice su žrtve brojnih propisa, ograničenja gradnje i rušenja njihove imovine.

Bivši predsjednik Sjedinjenih Država Donald Tramp ohrabrio je Izrael da polaže pravo na cijeli Jerusalim premjestivši američku ambasadu u taj grad.

Nesposobnost da se suzbije nasilje u Jerusalimu i na drugim okupiranim teritorijama je dijelom rezultat i borbi unutar izraelske vlade i palestinskog rukovodstva.

U Izraelu već izvjesno vrijeme postoji politički vakuum. Benjamin Netanjahu, premijer u pet mandata kojem se sudi za korupciju, ne može da formira vladu uprkos približavanju religioznoj i ekstremnoj desnici. U pokušaju da ostane na vlasti, Netanjahu se udvara rasističkim i antiarapskim grupama koje su odlučne da preuzmu kontrolu nad Al Aksom.

Itamar Ben Gvir, lider ekstremne desničarske partije Jevrejska moć i Netanjahuov saveznik, objavio je na Tviteru „da je vrijeme da oslobode Hramovu goru i Jerusalim i pokažu jednom zauvijek ko je gazda u kući“.

Ponašanje Ben Gvira podsjeća na Arijela Šarona, pokojnog premijera i heroja doseljenika koji je 2000. godine u pratnji stotina izraelskih policajaca defilovao pored Haram aš Šarifa što je zapalilo fitilj i dovelo do drugog palestinskog ustanka poznatog kao Al Aksa intifada.

Na palestinskoj strani, postoji borba za moć između Hamasa i predsjednika palestinskih vlasti Mahmuda Abasa.

Hamas je, kako prenosi portal „Konverzejšn“ namjerno pojačao tenzije sa Izraelom ispalivši rakete na Gazu u okviru propagandne strategije za sticanje političkih poena na račun Abasa.

Abas, lider sve manje bitnih i korumpirane palestinske uprave koja ima kvazi opštinska ovlašćenja nad 40 odsto okupirane Zapadne obale, iz straha od poraza ponovo je odustao od održavanja izbora, prvih od 2006. na kojima je Hamas pobijedio.

U objašnjavanju eskalacije nasilja ne smiju se potcijeniti - što su izraelski bezbjednosni šefovi očigledno uradili - katastrofalne posljedice koje je kovid-19 imao u Istočnom Jerusalimu, usljed čega su mnogi mladi Palestinci ostali bez posla i još više otuđeni od političkog rukovodstva. Mlade Palestince koji demonstriraju ispred Damaške kapije, na ulicama Starog grada i kod Al Akse ne vodi samo ideologija njihovih roditelja, već i snažan osjećaj bijesa, gnušanja i nezadovoljstva.

Izraelska policija je u Al Aksi ove nedjelje prešla opasnu liniju. Konflikt koji je u početku predstavljan kao imovinski spor poprima opasne religijske obrise koji podstiču na sukob nepomirljivih identiteta u regionu u kojem ne fali fanatika, upozorava Gardner.

Primjenom strategije širenja okupacije i dovođenja novih doseljenika Izrael praktično isključuje mogućnost stvaranja palestinske države i primorava Palestince da se bore za jednaka prava unutar „velikog Izraela“ i na taj način narušava svoj legitimitet u očima svijeta.

Izrael takođe izlaže riziku svoje odnose sa arapskim susjedima, kao i muslimanima širom svijeta. Ovih dana organizovani su protesti od Turske do Jordana, kao i u arapskim gradovima unutar Izraela. Odnosi sa Jordanom su na najnižem nivou. Jordan je, zajedno sa Egiptom, bio dio prvog talasa normalizacije odnosa sa Izraelom kroz mirovne sporazume 1994. i 1979.

Povodom novog nasilja u Jerusalimu, Egipat je juče saopštio da „u potpunosti odbacuje i osuđuje represivne taktike Izraela“.

Turska je takođe osudila postupke Izraela. „Izraelska vlada mora konačno da shvati da neće moći da uguši legitimna prava i zahtjeve palestinskog naroda koristeći nediskriminatornu i neproporcionalnu silu“, saopštila je Ankara.

Međutim, glasan protest povodom dešavanja u gradu abrahamskih religija izrazili su i Ujedinjeni Arapski Emirati i Bahrain, pioniri prošlogodišnjih Abrahamovih sporazuma o normalizaciji odnosa sa Izraelom, koji su opisivani kao istorijski. Jasno je, zaključuje Gardner, da postupcima u Jerusalimu Izrael ozbiljno ugrožava taj drugi talas otopljavanja odnosa sa Arapima.

Konflikt koji je u početku predstavljan kao imovinski spor poprima opasne religijske obrise koji podstiču na sukob nepomirljivih identiteta u regionu u kojem ne fali fanatika

( Nada Bogetić )