Devet decenija kolašinskog turizma

Nekoliko hotela, “titulu klimatskog i turističkog mjesta“, odličnu reklamu u štampi, ali i strane turiste - Kolašin je imao još prije devet decenija.

Kao turističko mjesto, zvanično je označen 1930. godine. Do perioda između dva svjetska rata, Kolašinci su se uglavnom odlučivali za ugostiteljstvo, odnosno otvranje gostionica sa prenoćištem. Početkom tridesetih godina prošlog vijeka, desio se ozbiljniji razvoj turizma u varoši, kaže za “Vijesti” publicista i lokalni hroničar Branisav Jeknić.

“Poslije Prvog svjetskog rata, umjesto neurednih hanova i krčmi s prenoćištem, u Kolašinu su počeli nicati hoteli, vrlo uređeni za ondašnje prilike. Na osnovu Zakona o poreskim i taksenim povlasticama za hotelsku industriju, od 13. jula 1930. godine, Kolašin je označen kao klimatsko i turističko mjesto, koje je prema tom Zakonu uživalo određene povlastice“, priča Jeknić.

Tih godina, na predlog Dušana Popovića, načelnika Sreza kolašinskog, osnovano je Društva za turizam, promet stranaca i uljepšavanje svojeg mjesta i kraja. Na osnivačkoj skupštini su izabrani i članovi uprave Društva. Pored Popovića, upravu su činili Risto Bošković - predsjednik Opštine, Vuk Minić - poreski činovnik, Simo Marić - industrijalac, Vlado Bošković - hotelijer, Gligorije Radović - profesor gimnazije i Jovo Lešperović - trgovac.

Prema podacima iz rukopisa Jeknićeve buduće knjige “Kolašin u doba knjaževine i kraljevine Crne Gore“, u varoši je za kratko vrijeme otvoreno nekoliko hotela, a uspješno su radili i brojni izdavaoci privatnog smještaja.

Hotel “Lješnjak” prvi put se pominje 1928. godine. Ranije, pred kraj XIX vijeka, to bila je kafana, istoga vlasnika Pavića M. Lješnjaka.

“U tom hotelu su odsjeli 1928. godine i inženjeri iz Njemačke koji su bili angažovani za izgradnju pilane i električne centrale. Prema Almanahu iz 1930. godine, taj hotel je imao dvije sobe. Poslije smrti Lješnjaka (1930) hotelom je upravljala njegova supruga Anđelija sa kćerkama Katicom i Danicom. Anđelija je 1934. godine dobila povelju za rad hotela od Društva za unapređenje turizma - Kom u Zetskoj banovini“, kaže Jeknić.

Grand hotel bio je vlasništvo trgovca Marka Jovanova Boškovića i njegovih sinova. To je bio najveći hotel u gradu. Prema Almanahu Kraljevine SHS iz 1930. godine, hotel je imao sedam soba. Grand hotel je kasnije preimenovan u hotel Bošković i nalazio se na početku Ulice Gavrila Principa.

U Almanahu iz te godine pominju se i hoteli Milete Simonovića u Izvorskoj ulici i Milje Radovića u Bjelopoljskoj ulici.

“U kući Vidaka Šukovića koji je držao privatni smještaj boravili su najviše gosti iz Albanije, Skadra i Tirane. Potvrdu tih navoda imamo iz jednog novinskog teksta od 12. jula 1934. godine u kome se navodi da je ‘u Kolašinu boravila jedna veća grupa albanskih turista, njih oko 80, koji imaju namjeru provesti čitavo ljeto u tom gradu’. Kako se u štampi navodi, među njima je i bio i poznati industrijalac Anđelin Luka“, objašnjava Jeknić.

Koliko je entuzijazma, ali i umijeća u turističkoj promociji karakterisalo rad Društva za turizam, promet stranaca i uljepšavanje svojeg mjesta i kraja, može se vidjeti u tekstu iz 1938. godine, u kojem piše da je Kolašin idealan za ljetovanje.

“...Ugodno mjesto za odmor. U njemu i njegovoj okolini usredsređen je veliki dio crnogorskog turističkog života. Kao vazdušna banja i lječilište odavno je poznat i uživa reputaciju jednog od najljepših ljetovališta kod nas“, dio je promotivnog sadržaja koje je trebalo da goste privuče u varoš.

Tih godina “Kolašin je postao stjecište imućnih Albanaca iz Tirane i Skadra i Crnogoraca sa Cetinja i Podgorice“. Piše i kako “mirni i povučeni Kolašin, sa usamljenim trotoarima preko jeseni i zime, mijenja svoj izgled u ljetne dane i odaje sliku velikog grada“.

“Ljeti, preko cijelog dana pune raznovrsnog svijeta, kafane i hoteli krcati gospode, koja se zabavlja igrajući karte, domine, bilijar... Pod granatim drvećem, u debeloj hladovini, poređani su stolovi s obje strane glavne ulice. Nad njima stoje table sa krupnim natpisom - ’Ovdje se toči Nikšićko pivo’. Ima tu profesora i sudija iz Podgorice, oficira iz Sarajeva, trgovaca iz Nikšića, zanatlija sa Cetinja, penzionera iz svih mjesta, ljudi svih zvanja i profesija“, naglašeno je u tadašnjem promotivnom turističkom materijalu.

Objašnjeno je da je u blizini Kolašina šuma koja se pruža kao “beskrajno more, a Biogradsko jezero čini krunu ovog živopisnog predjela“. Oko jezera “koje ni malo ne zaostaje iza proslavljenih švajcarskih jezera“, najavljuju iz Društva, podići će se turističi paviljon“.

Turistički poslenici su očigledno bili i zadovoljni ljetnjom turističkom sezonom 1934. Tih mjeseci varoš su za odmor izbarali i njemački turisti.

“Ovogodišnja turistička sezona je u punom jeku i posljednjih dana se viđaju ovuda mnogi stranci, sa skupocjenim limuzinama ili biciklima koji su odsjeli u Kolašinu. Neki Njemci su čak donijeli gumene čamce kojim se spuštaju niz Taru, Lim i dalje ka Drini. Kolašinska pijaca je bogata i jeftina. Seljanke sa okolnih planina donose sir, kajmak i daju ih u bescijenje. Čak je prvo grožđe stiglo iz Podgorice i ovo se mnogo troši iako je prilično skupo“, piše u tadašnjim novinskim izvještajima iz Kolašina.

Jeknić kaže i da je dodatni adut turističkog Kolašina bila i činjenica da je varoš, među prvima u Crnoj Gori, dobila električno osvjetljenje. Kolašinska centrala, navodno, bila je “jača od podgoričke i bolja od pećke“.

Od očevine u Lipovu izgradio hotel “Kolašin” na Cetinju

A da su ambicije Kolašinaca koji su željeli da žive od turizma prevazilazile granice rodnog grada, pokazuje i primjer Mića Miladinova Ilinčića, koji je otvorio hotel na Cetinju. Mnogo prije nego što je Kolašin bio spreman za takav poduhvat.

“Hotel, koji je Ilinčić otvorio na Cetinju, ipak se zvao ‘Kolašin’. Ilinčić je prodao svoju očevinu za 200 talijera u selu Lipovu kod Kolašina i preselio se na Cetinje. Kao stanovnik Cetinja pominje se 1893. a šest godina kasnije imao je hotel ‘Kolašin’, u Glavnoj ulici broj 117. Objavu o otvaranju hotela objavio je u listu Onogošt“, priča Jeknić.

Decenijama prije otvranja prvog hotela, u Kolašinu je radilo više gostionica, koje su nudile namjernicima i konak. U Glasu Crnogorca iz 1896. godine objevljen je i oglas o otvaranju jedne od njih. Zvala se “Bjelasica“, a vlasnik je bio Stefo Minić.

“Otvorio sam dosta lijepu i prilično snabdjevenu gostionicu pod nazivom ‘Bjelasica’, posluga će biti uredna, a cijene umjerena. Molim mušterije i putnike da ovo uzmu k znanju, a tako i za posjećivanje. Kolašin 16. novembar 1896. godine. S poštovanjem Stefo Minić trgovac i gostioničar“, sadržaj je oglasa s kraja 19. vijeka kojeg je Jeknić pronašao u arhivskoj građi.

Naplaćivane takse i pisane kazne

U doba Knjaževine Crne Gore vodilo se mnogo računa i o naplati taksi od gostioničara. Oni koji su davali netačne podatke o broju “konadžija“, bili su i novčano kažnjavani. Jeknić je pronašao podatke o kazni koju je platio Pavić Lješnjak.

“Pavić Lješnjak ovdašnji nije predao bilet za svoga konadžiju koji je došao kod njega 5. decembra, a Pavić je predao bilet 6. istog mjeseca, pošto su opštinski panduri odnijeli bilete iz opštinske kutije. No pošto Pavić nije bilet predao na vrijeme zato mu se uzela globa dva fiorina, za koje mu se čini krivo, počem dokazuje da nije pravilan opštinski sahat po kojemu se pregledaju bileti i poziva se na druge satove”, piše u izvještajima tadašnje uprave varoši.

Prema članu 23. Opštinskog pravilnika, svaki vlasnik gostionice sa prenoćištem bio je “dužan predati bilet na svako lice koje dođe u veče na konak kod njega i da bilet preda najdalje do osam ura ura ujutru, a koji nebi predao bilet plaćaće globu dva fiorina“.

Na početku 20. vijeka, varoška uprava donijela je uredbu o čistoći. Tim dokumentom, objašnjava Jeknić, regulisana je gradska higijena, ali se i pokušavala prekinuti praksa da se životnje zatvaraju u prizemljima stambenih objekata i gostionica.

( Dragana Šćepanović )