Ograničenja mogu ojačati kreativnost

Italijansko-njemački kompozitor, producent, DJ David August ne spada u standardne producente klupske muzike. Naime, njegovo muzičko obrazovanje i svestranost omogućili su mu da stvori jedinstven zvuk jer je u svojim uradcima uspio da izbriše granice između klasične i elektronske muzike, i spoji po mnogima nespojive žanrove. Upravo zahvaljujući tome jedan je od najinovativnijih umjetnika u svijetu elektronske muzike.

Od djetinjstva je u muzici, a potiče iz muzičke porodice - otac mu je pijanista, dok je brat producent poput njega, već od 16. godine osmjelio se da i sam stvara kompozicije koje su slojevite, te mu zahvaljujući unikatnom pristupu nije trebalo puno vremena da se istakne. No, nijesu samo bitne trake koje ostaju kao dokaz njegove kreativnosti, već se već deceniju trudi da i njegovi živi nastupi budu drugačiji, što je pokazao i publici na prošlogodišnjem Rubix festivalu u Tivtu.

“Već godinama više ne radim klasične DJ setove. To se promijenilo negdje prije desetak godina kada sam počeo da razvijam nastupe uživo, gdje takođe želim da, pored muzike, emocije izrazim kroz scenografiju, svjetlo i određeni scenski dizajn, vizuelnu i muzičku naraciju. Sa posljednjim albumom “Wyss” napravio sam posebnu koncepciju gdje na nastupu imam dvije plesačice, a sa nama nastupa i bubnjar, te su svjetlo i scenografija ključni dio čitavog nastupa. Tako da to nije samo muzički performans, već muzičko-plesni i vizuelni performans.Tri discipline koje se spajaju, a za inspiraciju bih rekao da dolazi iz kosmičkih, drevnih mjesta, ali uvijek s pogledom ka optimističnoj budućnosti. Ideja mog šoua je da počinjemo u prošlosti, prolazimo kroz sadašnjost i stižemo u potencijalnu budućnost, kao neka vremenska linija evolucije”, opisuje svoje nastupe August.

No upravo spajati više grana umjetnosti često zna biti mač sa dvije oštice, jer ostali segmenti nastupa lako mogu odvući pažnju publike od muzike. Za to je, tvrdi sagovornik Vijesti bitno napraviti balans.

“Veoma je tanka linija da balansiraš između svih tih disciplina jer nijedna od njih nije sekundarna. Sve discipline, barem ono što ja pokušavam da napravim, su jednake i međusobno zavisne. Samo muzika možda ne bi funkcionisala, samo ples ne bi funkcionisao i samo svjetlo ne bi funkcionisalo, međutim kada se sve te umjetnosti spoje i napravi kompakta cjelina onda one zajedno čine četvrtu dimenziju. Do sada mislim da smo uspjeli da sve prilično dobro uravnotežimo i da muzika nije izgubila fokus. I dalje je očigledno muzički performans, ali ima smisla samo uz ovu scenografiju i performans na sceni”, objašnjava August koji je jedan od rijetkih producenata i DJ-eva koji odlično svira klavir. Počeo je da uči da svira sa pet godina, a upravo to iskustvo, kako kaže, navelo ga je da istražuje muziku i pronađe novi put, ne samo u jednom pravcu, već i u mnogim drugim.

“Sebe više doživljavam kao kompozitora i muzičkog izvođača. Obrazovanje iz klasične muzike pomoglo mi je da brže shvatim i povežem muzičke veze. Ponekad to može biti i prepreka, jer previše razmišljaš o tome šta je logično u muzičkom smislu trudeći se da ispoštuješ sva ona pravila u muzici o kojima učiš u školi. Tako da se ne prepuštaš sebi toliko. Međutim, trudim se da moje muzičko obrazovanje ne utiče previše na kreativne procese, kao na primer kada je riječ o pronalaženju ideja. Veoma je korisno imati određeno znanje o melodijskim, harmonijskim i instrumentalnim vezama, jer to može ubrzati određene procese. Zahvalan sam što sam imao taj dio u svom životu. Ali opet, ponekad može biti kontraproduktivno razmišljati samo na ovaj akademski način. Muzika treba da bude slobodna od bilo kakvih ograničenja ili limitiranja. Ponekad ljudi koji nisu imali nikakvo obrazovanje prave najzanimljiviju muziku. A ljudi koji su su muzički obrazovani prave dosadnu muziku jer razmišljaju na način na koji su to učili u školi”, iskren je August.

U klasičnoj muzici pravila su jasno definisana, od strukture kompozicije do načina izvođenja. Svaki period, bilo da se radi o baroku, klasicizmu ili romantizmu, ima svoje specifične stilove i forme, koje izvođači i kompozitori poštuju. Fraze u klasičnoj muzici često prate harmonsku logiku koja vodi ka očekivanom završetku, a ima li toga kad radi elektronsku muziku, sagovornik Vijesti kaže:

“Ah, pravila. Naravno, evolucijom je i klasična muzika postala slobodnija. Barokna muzika imala je veoma stroga pravila, zatim dolazi klasična epoha gdje su ista postala malo ‘labavija’. Već u romantizmu su osjetno popustila a o 19. i 20 vijeku da i ne govorino. U skladu sa klasičnom i muzika uopšte postajala je sve slobodnija jer su i društvene stege vremenom postajale sve labavije. Takođe, individualna sloboda izražavanja postala je slobodnija, bez ograničenja. Elektronska muzika je samo evolucija klasične muzike na neki način. Klasična muzika se tako naziva upravo zato što je bila ograničena jer se tehnologija nije koristila. Sva tehnologija tada bila je instrument, a sada možete stvarati muziku na računaru. Dakle, ‘elektronska muzika’ je samo naziv, ali ona je evolucija muzike uopšte, gdje postajemo slobodniji sa alatima koje su nam dostupni za korišćenje”, objašnjava August dodajući da je i društvo vremenom postalo slobodnije kao i individualni oblik izražavanja.

“Ako pogledate istoriju umjetnosti, od impresionizma, ekspresionizma do moderne umjetnosti, sve je postajalo fleksibilnije i bez ograničenja u izražavanju”, dodaje on, te o tome koliko je upravo ta sloboda ubila kreativnost kaže:

“Negdje je veoma bitno da autori sebi postave ograničenja i granice. Vjerujem da ograničenja mogu ojačati kreativnost, jer ponekad, kada imaš previše opcija, možda ne istražuješ dovoljno duboko mogućnosti jednog instrumenta. Recimo, da sam u studiju i imam mnogo instrumenata oko sebe ne znam da li bih bio kreativniji. Možda sam kreativniji ako imam samo računar ili samo jedan instrument i fokusiram se isključivo na njega. Mislim da je ograničenje važno za prihvatanje kreativnih procesa. Ali pravila, mislim da su takođe važna. Možda sve ovo zvuči dramatično, kao da radiš nešto što je loše. Ograničenje i pravila su dvije različite stvari za mene. Riječ ‘pravilo’ za mene može imati negativnu konotaciju, kao negativno značenje. Ograničenje je ograničena mogućnost. Ono što možeš postići, mislim, može biti beskonačno, čak i s ograničenjima. Dakle, sve je u tome o kakvim ograničenjima govorimo- jesu li u pitanju tehnološka ograničenja ili govorimo o muzičkim ograničenjima, u smislu da moram da napravim određeni komad koji prati određene strukture, kao naprimjer pop pjesma koja ima strofu, prelaz, refren. To je već muzičko ograničenje. Ali verujem da ograničenja mogu osnažiti kreativne procese, dok pravila mogu zapravo ugušiti kreativne procese”, smatra August te dodaje da za njega se ne razlikuju procesi kad radi klasičnu muziku u odnosu na proces kad stvara elektronsku muziku.

“Ako koristim klasične instrumente, uvijek je to u elektronskom okruženju. Barem u posljednjih nekoliko godina to je bio slučaj. Za mene ne postoje granice između ova dva izvora instrumenata i pristupa. Zapravo, uvijek me je zanimalo spajanje određenih zvučnih okruženja. Mislim da ako postoji jedna stvar koja je možda bila dosljedna u svoj mojoj muzici koju sam pravio, mislim da je to bila kombinacija akustičnih, možda više organskih zvučnih izvora naspram digitalnog svijeta. I mislim da je taj sudar mjesto gdje se, za mene, dešavaju najzanimljivije nove stvari. Tako da ne vidim nikakvu razliku, zapravo. Mislim da su, barem u mom slučaju, prilično isprepletene”, siguran je producent koji svakim novim uratkom nastavlja da pomjera muzičke granice.

“Hvala ti puno, ako misliš da pomjeram granice. Ali mislim da to ne zavisi od izvora koje koristiš ako pomjeraš granice. Mnogo više taj kreativni proces zavisi od unutrašnjeg stanja, stava. Možeš biti izuzetno inovativan koristeći samo klasične instrumente. Nije stvar u izvoru i tehnologiji. Stvar je u tome kako ih koristiš i šta izražavaš kroz njih. Dakle, ako uspijem da uradim nešto inovativno na neki način, zahvalan sam, srećan sam zbog toga. Ali mislim da to nije zato što koristim ova dva izvora, kao što su digitalno i analogno, akustično i muzika zasnovana na računaru. Mislim da je to zbog nečega drugog. Mislim da inovacija uvijek zavisi od vremena u kojem živiš. Dakle, neka muzika je možda sada inovativna, ali ne bi bila inovativna za 20 godina”, objašnjava on. Nekada su DJ-evi uglavnom bili usmjereni na miksanju i reinterpretaciju tuđe muzike, kreirajući jedinstvene setove za publiku. Međutim, zahvaljujući razvoji i napretku tehnologije koja se sve više koristi u muzičkoj produkciji, uloga DJ-eva se značajno proširila. Danas, zahvaljujući softverima i alatima koje pokreće vještačka inteligencija, gotovo svako može postati autor i producent. Ovi alati omogućavaju stvaranje originalnih kompozicija i remiksa s minimalnim tehničkim znanjem. Vještačka inteligencija sada pomaže u kreiranju melodija, ritmova i čak cjelokupnih aranžmana, čime muzika postaje pristupačnija i personalizovanija nego ikada prije. Kao rezultat, DJ-evi više nisu samo izvođači, već često i inovatori koji pomjeraju granice onoga što je moguće u muzičkoj industriji. O tome koliko će to što se dešava u elektronskoj muzici danas uticati na muziku za 10, 20, 30 godina, August kaže:

“Prije svega, mislim da je vještačka inteligencija takođe samo evolucija tehnologije. To je vrlo snažna evolucija i vjerovatno jedna od industrijskih revolucija. Ona je vrhunac inovacija. Svaka tehnologija još uvijek zahtijeva ljudsko biće da je oblikuje u nešto značajno ili u nešto što te emocionalno pogađa. Mislim da je to i dalje tako suptilna i visoko individualna osobina koju imamo kao ljudi. Barem u trenutno, vještačkoj inteligenciji je i dalje potreban ljudski nadzor ili ljudska diktatura kako bi se oblikovala u nešto što prevazilazi, nešto što može da te dotakne”, smatra on dodajući da stvaranje pomoću vještaćke inteligencije autorima može da predloži drugačije tačke gledišta do onih do kojih bi došli zahvaljujući sopstvenom umjetničkom iskustvu.

“Za sada to vidim kao nešto uzbudljivo i nešto što pruža mogućnosti da se kreativni procesi prošire na polja koja nismo kao autori mogli da predvidimo. Ali, naravno, mislim da mora biti kontrolisano. Mora se koristiti na vrlo pažljiv način i ne bi trebalo da se uzima zdravo za gotovo. Što se tiče budućnosti i narednih 10-20 godina, ne znam kako će se to odraziti. Mislim, na primjer, chatGPT koristi svoje znanje sa interneta i neprestano generiše svoju inteligenciju kroz unos koji mu daješ. Bila je velika debata o tome da, ako chatGPT uzima svoje znanje sa interneta, to znači da su i moja kreativna prava, koja posjedujem, korišćena za razvoj njegove inteligencije. Dakle, to je bio trenutak kada su umjetnici počeli da protestuju protiv ovog pokreta, jer gdje su moje zasluge ako vještačka inteligencija koristi i moj unos koji sam dao da bi stekla svoje znanje”, zaključuje August.

Što se tiče muzike, ne znam kako će se to dalje razvijati. Mislim da ćemo verovatno morati malo da se prilagodimo jednom potpuno novom načinu shvatanja, mislim, shvatanja našeg sveta uopšte. I o prenošenju kroz muziku jednog dubokog stanja svijesti, možda nečega što je povezano s tim. I unutar tog dubokog stanja svesti, biti možda više u skladu s nečim što ne možemo zaista objasniti, ali što nas okružuje.

Naravno, evolucijom je i klasična muzika postala slobodnija. Barokna muzika imala je veoma stroga pravila, zatim dolazi klasična epoha gdje su ista postala malo ‘labavija’. Već u romantizmu su osjetno popustila, a o 19. i 20. vijeku da i ne govorino. U skladu sa klasičnom i muzika uopšte postajala je sve slobodnija jer su i društvene stege vremenom postajale sve labavije

Vještačka inteligencija pruža mogućnosti da se kreativni procesi prošire na polja koja nismo kao autori mogli da predvidimo. Ali, naravno, mislim da mora biti kontrolisano. Mora se koristiti na vrlo pažljiv način i ne bi trebalo da se uzima zdravo za gotovo.

( Marija Vasić )