„Eastern Light”: Slika koja je osvijetlila tišinu grada

Pronašla se u urbanoj arhitekturi koju je prenijela na sliku i udahnula joj duh mjesta. Motivsko polazište nalazi u nasljeđu socijalističke arhitekture i industrijskom pejzažu. Osnovne, specijalističke i magistarske studije završila je na Fakultetu likovnih umjetnosti na Cetinju, gdje i radi. Studijski je boravila u Slovačkoj na Akademiji lijepih umjetnosti i dizajna u Bratislavi, kao i na Umjetničkoj akademiji Sveučilišta u Splitu. Imala je više samostalnih i kolektivnih izložbi u zemlji i u inostranstvu. Dobitnica je brojnih nagrada, a prošle sedmice dobila je još jednu nagradu: “Milunović, Stijović, Lubarda” na 80. Tradicionalnoj izložbi Udruženja likovnih umjetnika Crne Gore (ULUCG), zajedno sa Jelenom Pavićević Marković i Jovanom Vujović. Njeno ime je Lidija Nikčević, a nagrađeni rad, rađen u tehnici akrilik na platnu, nosi naziv “Eastern Light”.

“Nagrađena slika predstavlja prikaz harmoničnog i mirnog gradskog krajolika, koji priziva metafizički sloj iščitavanja fenomena urbanog. Ona je likovni komentar melanholične postapokaliptične praznine, tišine i pustoši grada u kojoj tiho počivaju monumentalna zdanja, u svojoj uzvišenoj i snažnoj pojavnosti, koju dodatno ističu intenzivan kolorit i naglašena svjetlost. Takva predstava jedne građevine postavlja pitanja o onoj dubljoj, unutrašnjoj i ontološkoj srži koja prevazilazi puku fizičku i materijalnu pojavnost grada kao metaprostora koji bitno određuje našu egzistenciju”, kazala je umjetnica koja je u razgovoru za “Vijesti” govorila o nagradi, bezličnim simbolima, o svjetlosti Splita koja je posebno obasjala, o tome da li “umijemo da čitamo naše gradove, ili u njima samo živimo”.

Izgleda da je istočno svjetlo (Eastern light) donijelo posebnu svjetlost koju je žiri prepoznao i nagradio. Šta za Vas znači ova nagrada?

Vjerujem da su ovakve nagrade znak da je ono što radite vidljivo i vrednovano. Zadovoljstvo je veće, budući da su moj rad izdvojile i nagradile kolege, članovi žirija, čiji umjetnički angažman izuzetno cijenim. Istakla bih i da me zaista raduje što je moja slika prepoznata među brojnim kvalitetnim radovima koji čine ovogodišnju postavku. Vrijednost i dugogodišnja tradicija nagrade “Milunović, Stijović, Lubarda” me svakako motivišu da nastavim razvijati i usavršavati svoje slikarstvo. Nadam se da je i to svojevrsna potvrda da sam na pravom putu.

Izgradili ste prepoznatljiv stil, estetiku i poetiku urbane arhitekture preveli ste u sliku i posmatraču ponudili vizuelni putopis. Koliko je teško slikarski komunicirati sa urbanom arhitekturom i posmatrače uvući u duh mjesta?

Slike primarno komuniciraju snagu likovnog izraza kroz izraženu geometriju, dinamiku, ritmičnost i kompozicijski sklad. Ideja je prepoznati i likovno interpretirati estetske vrijednosti arhitekture, afirmišući identitetsku i simboličku vrijednost gradskog krajolika. U tom smislu i građevine, kao materijalni elementi specifičnog duha mjesta, nijesu samo usputna scenografija, već slojeviti i kompleksni komunikacijski obrasci, čija nas pojavnost svakodnevno proziva. Naizgled nezanimljivi prizori iz urbanog okruženja postaju estetizovani predmeti tek kada ih opazi ili doživi subjekt sposoban da ih dublje doživi i shvati. Umjetnikova uloga leži upravo u njihovom otkrivanju. Reprodukovanje tog prizora takođe je dio umjetničkog izraza, ali je njegov suštinski zadatak da nas nauči da ljepotu prepoznamo, da zastanemo pred njom i istinski je doživimo. Stoga mi je i namjera slikom uputiti i podstaknuti posmatrača na takav ritual.

Od urbane, sive arhitekture, do koloritnog industrijskog pejzaža. Veza im je depersonalizovani čovjek, bilo da je u pitanju posmatrač ili radnik, ali ne izolovan, već kao figura koja zajedno s ambijentom definiše prostor. Zbog čega ste se odlučili za takav prikaz čovjeka, i da li odsustvo lica ukazuje i na sve veću otuđenost?

Skoriji radovi sa motivima industrijskih pejzaža i stilizovanih figura radnika na gradilištima i fabrikama prikaz su snažnog kontrasta i sukoba dvije suprotstavljene forme - one organske (humane) spram hladne i sterilne tehnicističke pozadine. Anonimnost u prikazu figure pretvara u bezlične simbole, koji funkcionišu kao ogoljeni elementi slike. Kontrolisano raspoređeni radnički šlemovi, kao svjetlosne tačke produbljuju i čisto slikarsku problematiku kroz studiju svijetla, kompozicije, kolorističkih odnosa...

Zbog čega ste pribjegli promjeni kolorita, i šta to industrijski pejzaž nudi više, ili manje, u odnosu na socijalističku arhitekturu?

Moglo bi se reći da je slika u izvjesnom smislu podređena boji, da ista služi ispoljavanju boje, pa je tokom skorijeg slikarskog istraživanja problem kolorita postajao kompleksniji, bez obzira na motivski okvir. Preko šablonskih struktura arhitektonskih motiva postiže se izvjestan otklon od simboličke ili predstavljačke vrijednosti boje, a s ciljem stvaranja kolorističkog svijeta slike, budući da boja kao dominantno slikarsko sredstvo puniji zvuk ispoljava u čistom obliku. Odnosi boja postaju konstruktivni elementi “plošne obojene arhitekture” u okvirima pojednostavljenih geometrizovanih formi. Transformacijom arhitektonskog motiva u sliku, nastaje hromatska kompozicija koja boji omogućava da se ispolji u svojoj punoći, intenzitetu i vizuelnoj snazi.

Svaki grad ima posebnu svjetlost koja, opet, tom gradu daje poseban pečat, a Vi ste se potrudili da to predstavite na slikama. Svjetlost kog grada Vas je posebno obasjala, a koja je najizazovnija bila za predstavljanje?

Izdvojila bih autentične modernističke urbanističke komplekse grada Splita, koji su me najprije prozvali na likovni komentar tokom studijskog boravka u Hrvatskoj. Slike arhitektonskih elementa jugoslovenskog monumentalnog projekta “Split 3” čiste su i snažne estetske pojave i likovno efikasni motivi bogati osobenostima socijalističke arhitekture, sa specifičnim formalnim karakteristikama koje odgovaraju spomenutom melanholičnom duhu mjesta i simbolici koju želim prepoznati i slikarskim jezikom naglasiti. Takvi motivski podsticaji dosljedno prate moja aktuelna slikarska istraživanja. Slične karakteristike nalazimo i u arhitektonskim rješenjima podgoričkog “Bloka 5”. Posterskom stilizacijom spomenutih motiva nastojim stvoriti svojevrsne slikovne kodove kao autentične ikone grada.

Radite na Fakultetu likovnih umjetnosti na Cetinju. Šta je ono što prvo kažete studentima?

Studentima rado ponavljam često citiranu misao da vrijeme i posvećenost koje umjetnik uloži u stvaranje slike utiču na to koliko će se dugo posmatrač zadržati pred njom. Umjetničko djelo nosi energiju i posvećenost autora, stoga i njegova dubina proizilazi iz pažljivog promišljanja i posvećenosti stvaraoca, što se potom reflektuje i na iskustvo posmatrača. Vjerujem da im takav stav može biti vrijedan putokaz.

Koliko ste zadovoljni likovnom scenom u Crnoj Gori, ali i uslovima za umjetnike?

Savremena likovna scena u Crnoj Gori, oslonjena na vrijednu tradiciju, ima izuzetno talentovane umjetnike i veliki potencijal. Međutim, suočena je sa brojnim izazovima kao što su nedostatak međunarodne prepoznatljivosti i umrežavanja, finansijska ograničenja, nedostatak adekvatnih prostora za izlaganje i rad... No, čini se da je pozitivan pomak ipak vidljiv. Postoji sve veće interesovanje za savremenu umjetnost, a valja spomenuti i napore institucija i pojedinaca da umjetnicima stvore bolje uslove za rad. Jasno je da je neophodan i razvoj infrastrukture, više ulaganja u kulturnu produkciju kao i institucionalna podrška, kako bi crnogorski autori postali prisutniji i na regionalnoj i međunaronoj sceni.

Da li je u pripremi neka nova izložba?

Aktuelna je ideja da se prethodna izložba “Constrction site” koja je nedavno realizovana u podgoričkoj Modernoj galeriji preseli u par gradova regiona. Takođe mogu najaviti i samostalnu izložbu u Baru, planiranu za predstojeće ljeto, a u okviru programa festivala “Barski ljetopis”.

Završiću pitanjem istoričarke umjetnosti Ljiljane Karadžić: Umijemo li da čitamo naše gradove, ili u njima samo živimo?

Umjetnik likovnim sredstvima artikuliše svoj odnos prema okruženju, intuitivno projektujući svoje iskustvo. Kao izraz odnosa sa spoljašnjim svijetom, otkrivanjem bisera arhitekture i drugih gradskih obilježja u slikarskoj interpretaciji, puku pojavnu, materijalnu stvarnost želim prikazati u jednom novom, plemenitijem i dostojnijem obliku, otvarajući prostor za dublje iščitavanje grada. Vjerujem da upravo takve slike mogu podstaknuti i perceptivnu moć posmatrača da kroz svoje iskustvo, i sam otkrije dublje slojeve značenja grada, fokusirajući se na njegove simboličke, estetske i poetske vrijednosti, nasuprot pukog i površnog opažanja.

( Svetlana Mandić )