I bakterija izaziva začepljenje krvnih sudova: Doktorat Nemanje Radojevića mijenja pogled na nastanak ateroskleroze

Još prije petnaestak godina, kada je počeo da radi obdukcije na sudskoj medicini, doktor Nemanja Radojević primijetio je da se nerijetko dešava da osobe mlađeg i srednjeg životnog doba, bez prisutnih klasičnih faktora rizika, umiru od srčanog infarkta sa veoma razvijenom aterosklerozom.

Već tada kod njega se javila ideja da istražuje ono o čemu se tokom prošlog, ali i ovog vijeka, uglavnom samo spekulisalo - da bakterijska infekcija može biti uzrok zapušenja krvnih sudova.

Radojević, specijalista sudske medicine, prošlog mjeseca je odbranio doktorsku disertaciju “Infektivna geneza ateroskleroze” na Medicinskom fakultetu Univerziteta Crne Gore (UCG).

Njegovo istraživanje, sprovedeno na obdukcionim materijalima u Kliničkom centru Crne Gore, pokazalo je u polovini slučajeva prisustvo bakterije Chlamydophila pneumoniae (CP) u aterosklerotskim plakovima i ukazalo na to da ova bolest krvnih sudova može imati osobenosti autoimunog oboljenja.

Šta je ateroskleroza i kako utiče na nastanak kardiovaskularnih bolesti, koje su vodeći uzrok obolijevanja i umiranja u Crnoj Gori?

Ateroskleroza ili zapušenje krvnih sudova je hronična degenerativna bolest krvnih sudova i posredno vodeći uzrok prirodnih smrti, dominantno putem srčanog i moždanog infarkta. Klasični i dobro poznati faktori rizika za nastanak ovog oboljenja su poremećaj metabolizma masti, šećerna bolest, povišen krvni pritisak, pušenje i nasljedna predispozicija. Međutim, još početkom prošlog vijeka u naučnim krugovima se spekulisalo da bakterijska infekcija može biti uzrok ateroskleroze. Ovaj koncept je zaboravljen u periodu nakon Drugog svjetskog rata, te je pažnju javnosti na moguću infektivnu genezu ateroskleroze ponovo skrenula COVID-19 epidemija.

Kako se i kada javila ideja da istražujete uticaj infekcije bakterijom CP na pojavu ateroskleroze?

Sa istraživanjem infektivne geneze ateroskleroze sam započeo još prije petnaestak godina, gotovo paralelno sa početkom mog obdukcionog rada na sudskoj medicini, kada sam počeo primjećivati da se nerijetko dešava da osobe mlađeg i srednjeg životnog doba, bez prisutnih klasičnih faktora rizika za aterosklerozu umiru od srčanog infarkta sa veoma razvijenom aterosklerozom. Kao uzgledni nalaz na takvim obdukcijama, zapazio sam učestale sekvele ranijih upala pluća, što me ponukalo na ovo istraživanje da ateroskleroza nije uvijek generisana klasičnim faktorima rizika, već je katkad možda infektivne prirode. Najčešće se spekuliše sa niskopatogenim (“bezazlenim”) bakterijama koje su često prisutne u gornjim disajnim putevima, na gingivama...

Kako je izgledalo istraživanje i koliko preminulih ispitanika je obuhvatilo?

Istraživanje je koncipirano na obdukcionom materijalu 124 ispitanika. Cilj je bio ispitati uticaj bakterije Chlamidophila pneumoniae na aterosklerotski proces i definisati razlike između plakova koji sadrže ovu bakteriju i onih koji je nemaju, a sve u odnosu na prisustvo, odnosno odsustvo ranije pomenutih klasičnih faktora rizika. I zaista, rezultati su bili iznenađujući. U gotovo 50 odsto plakova su dokazani antigeni (proteini) ove bakterije što je predstavljalo dokaz da je taj aterosklerotski plak ili generisan bakterijskom infekcijom ili je njegov razvoj potpomognut bakterijskom infekcijom. Osim toga, ovi “bakterijski” aterosklerotski plakovi su pokazivali mikroskopske morfološke razlike u strukturi i ekspresiji molekula u odnosu na plakove koji su generisani klasičnim faktorima rizika.

Do kojih ključnih teza ste došli prilikom istraživanja?

Na osnovu rezultata istraživanja može se zaključiti da je prisustvo CP u aterosklerotskim plakovima evidentno povezano sa aterosklerotskim procesom, pružajući novi uvid u patogenezu ove kompleksne bolesti. Ovi rezultati pružaju podatke o potencijalnim biomarkerima ili terapijskim ciljevima koji bi mogli biti korisni u prevenciji i liječenju ateroskleroze kod pacijenata. Istraživanje je pokazalo da bakterijski uticaj ima važnu ulogu u definisanju imunološke odbrambene reakcije organizma, pa se čini da i sama ateroskleroza kao bolest može imati osobenosti autoimunog oboljenja, što će umnogome poslužiti kao osnova za razvoj ciljanih terapija usmjerenih na smanjenje aterosklerotskog rizika i drugih povezenih teških oboljenja kao što su srčani i moždani udar.

U kojoj mjeri Vaše i slična istraživanja mogu doprinijeti promjeni pogleda na nastanak i liječenje ateroskleroze?

Iako je primjena antibiotika u prevenciji ateroskleroze još uvijek kontroverzno pitanje, jer velike naučne studije nisu dokazale pozitivan efekat na prevenciju i liječenje ateroskleroze, za očekivati je da buduće bazične studije na temu uticaja različitih infektivnih agenasa na razvoj ateroskleroze dovedu i do novih imunomodulatornih ljekova koji bi mogli smanjiti fatalne posljedice ateroskleroze.

( Ana Komatina )