Delegacija EU neće konkretno o damperima: Svako zaobilaženje sankcija treba spriječiti

Sprovođenje sankcija Evropske unije (EU) odgovornost je država koje su se sa njima uskladile i ne možemo da komentarišemo pojedinačne slučajeve, tako i onaj u kojem je Rudnik uglja Pljevlja (RUP) nabavio dampere bjeloruske firme “Belaz”. Usklađivanje Crne Gore sa vanjskom politikom EU i sankcijama je značajno, kao i sprečavanje zaobilaženja tih mjera.

To je “Vijestima” zvanično rečeno iz Delegacije EU u Crnoj Gori.

“Vijesti” su krajem maja objavile da bi Crna Gora u junu trebalo da finalizuje pregovore sa EU o pregovaračkom poglavlju koje se tiče javnih nabavki, ali da prepreku na tom putu prave tenderi RUP-a iz 2022. godine, preko kojeg su kupljena dva bjeloruska dampera “Belaz”, a zatim i nastavljena kupovina djelova i opreme. Evropska komisija je zatim početkom juna, ocijenila da je Crna Gora ispunila uslove za zatvaranje ovog poglavlja.

EU je kompaniji “Belaz” uvela sankcije sredinom 2021. godine zbog učešća njene uprave u zastrašivanju i represiji tokom izbora u Bjelorusiji u 2020. godini, kao i da su novcem kompanije finansirali kampanju predsjednika Aleksandra Lukašenka i gušenje protesta. Damperi, a kasnije i djelovi i oprema, nabavljani su od firme “Belaz Premar Services” (BPS) iz Republike Srpske, koja je zastupnica firme “Belaz” za region. Dvije mašine su plaćene 4.186.348 eura u 2022. godini, a zatim je bilo više nabavki djelova i opreme. Posljednji tender kojim se traže djelovi za “Belaz” raspisan je 20. maja, a procijenjena vrijednost im je 48,4 hiljade eura...

Po sankcijama, “Belaz” ne može da posluje u zemljama EU, ali i kandidatima za članstvo koji su uskladili svoju spoljnu bezbjednosnu politiku sa EU. Tim sankcijama se iste godine priključila i Crna Gora pa je EU, po saznanjima “Vijesti”, zamjerala što Crna Gora nije sprovela sankcije protiv te firme.

“Pozdravljamo potpunu usklađenost Crne Gore sa restriktivnim mjerama EU i snažnu posvećenost njihovoj dosljednoj primjeni. Procedura sprovođenja je odgovornost zemalja koje su se uskladile sa njima i nismo u poziciji da komentarišemo pojedinačne slučajeve. Puno usklađivanje Crne Gore sa zajedničkom vanjskom i bezbjednosnom politikom EU i njena posvećenost punoj primjeni restriktivnih mjera EU od velikog su značaja za EU, kao i sprečavanje bilo kakvog zaobilaženja tih mjera”, kazali su iz Delegacije EU.

EU je kompaniji “Belaz” uvela sankcije sredinom 2021. zbog učešća njene uprave u zastrašivanju i represiji tokom izbora u Bjelorusiji u 2020. godini, kao i da su novcem kompanije finansirali kampanju predsjednika Lukašenka i gušenje protesta

“Vijesti” su Delegaciju pitale i da li je nabavka dampera suprotna spoljnoj politici EU, da li je Crna Gora dužna da se pridržava sankcija, jesu li i šta sporili pri ovoj nabavci i kako to utiče na zatvaranje poglavlja, ima li posljedica i koje su, kao i šta će se preduzeti povodom ovog posla.

Izvor “Vijesti” je objasnio da, navodno, crnogorski Zakon o javnim nabavkama ne omogućava naručiocu da isključi ponudu koja dolazi od kompanije koja se nalazi pod sankcijama EU. Iz Delegacije EU zamjeraju zbog samog zakona, ali i zbog toga što vladina administracija ne obavještava obveznike javnih nabavki o kompanijama koje se nalaze pod sankcijama, pa mnogi ne mogu ni znati da li im je neki partner pod mjerama EU.

Zbog nabavke dampera je i Demokratska partija socijalista (DPS) u novembru 2022. godine protiv tadašnjeg čelnika RUP-a Milana Lekića podnijela krivičnu prijavu Specijalnom državnom tužilašvu (SDT), ali zbog toga što su smatrali da su damperi preplaćeni za milion eura, odnosno da je “BPS” imao korist, a RUP pretrpio štetu, a ne zbog kršenja sankcija protiv njihovog proizvođača.

Iz RUP-a su “Vijestima” krajem maja kazali da je novi menadžment upoznat sa situacijom oko dampera i “Belaza” i da čekaju odluke nadležnih. Naveli su da je SDT u međuvremenu zatražio dokumentaciju o ovoj nabavci te da su im je dostavili. Izvršni direktor RUP-a sada je Nemanja Laković.

( Mirko Kotlaš )