Transgresivna mješavina ljepote i dekadencije

Avangardni potencijal koji leži u umjetničkom fotografisanju je upečatljivo potvrđen u utorak kada je Perjanički dom u Podgorici bio dom kontroverzne, transgresivne, ali i očaravajuće promocije vizuelnog eseja “Čaša žuči/Čaša meda” Nevene Martinović i Anastasije Timošenko.

U pitanju je svojevrsna kompilacija fotografija različitih umjetnika iz istočne Evrope koji svojim fotografijama istražuju svakodnevicu prostora... Centralna tematika ovog vizuelnog eseja predstavlja paradigma zapadnoevropskih koncepcija o istočnoj Evropi naspram prave istočnoevropske realnosti. Kroz mnogobrojne fotografije talentovanih umjetnika iz Ukrajine, kao i sa Balkana, dobija se detaljna šira slika egzistencije kroz istraživanje identiteta, estetike.

“Tekstualni segmenti knjige nalaze se na odvojenim listovima, kako bi se vizuelni sadržaj mogao doživjeti bez posredovanja jezika. Knjiga afirmiše savremene umjetnike iz različitih djelova istočne Evrope, otvarajući prostor za novo sagledavanje identiteta i kulturnih kodova regiona koji se nalazi između nostalgije, transformacije i otpora”, naveli su ranije iz Muzeja savremene umjetnosti Crne Gore (MSUCG).

Prvo predstavljanje djela crnogorskoj publici je dokazalo kvalitet njihovog rada, jer uprkos veoma toplom vremenu, posjećenost je bila zaista velika, pokazujući da umjetnička scena Crne Gore ima i sluha i mjesta za avangardu novog doba.

Istoričarka umjetnosti Nela Gligorović bila je u ulozi moderatorke, dok je Nevena Martinović govorila o svom umjetničkom iskustvu, životu u istočnoj Evropi, kao i više o samom vizuelnom eseju.

“Knjiga, koncipirana kao vizuelni esej, istražuje estetiku i sociokulturne aspekte zemalja istočne Evrope (isključujući Rusiju), propitujući stereotipe kroz snažan vizuelni identitet i autoironijski narativ”, navode iz MSUCG.

Vizuelni esej se nije ograničio samo na društvenom i sociokulturološkom istraživanju, rekla je Martinović, već se isto tako bavi i prikazivanjem ličnog estetskog stila Martinović i Timošenko.

“Radile smo dosta na izdanju, možda pola godine. Mislim da je to, ne samo društveno i sociokulturološko istraživanje našeg sopstvenog identiteta, nego i prikaz tog nekog našeg senzibiliteta isto. Mislim da knjiga vizuelno priča i o našem ličnom estetskom stilu”, pojašnjava Martinović.

Objašnjavajući vizuelni projekat, Martinović je kazala da su u eseju zastupljeni brojni umjetnici, fotografi i drugi kreativni ljudi iz Ukrajine.

“Imamo oko 35 umjetnika, i ne samo umjetnika već i fotografa, kreativaca, dakle ne samo ljudi koji se bave strikno umjetnošću”, kazala je Martinović.

Govoreći o saradnji sa svim tim raznim umjetnicima na ovom projektu, Martinović je kazala da je bilo vrlo lako raditi sa mladim umjetnicima.

“Lako je raditi sa mladim umjetnicima, zbog toga što su oni i dalje neafirmisani, dok je sa afirmisanim umjetnicima malo teže, ali vidjeli su projekat, svidio im se i mislim da im je bitno ono što pričamo o tom dijelu Evrope. Sad je 2025. godina, rat uveliko traje, tako da je scena malo drugačija, ali tada umjetnici iz istočne Evrope nisu bili na glasu generalno u Evropi”, kazala je Martinović.

Upravo zbog trenutnog rata između Rusije i Ukrajine, Martinović je istakla da je “Čaša žuči/Čaša meda” zapravo obilježena ratnom tematikom koja je uticala na kulturološku scenu Ukrajine.

“Bilo je logično da uključimo mnogo ukrajinskih umjetnika, baš zbog toga što je počeo rat. Tako, ima dosta ratnih scena, koje su dosta uticale na njihov rad u ovom periodu. Ali meni je to bilo jako interesantno - otkrivanje ukrajinske scene koju smo do rata miješali i greškom povezivali sa Rusijom, što se inače dešavalo u svijetu, to znate, ali i sa nama i sa okolnim balkanskim zemljama. Tako se dešava i sa Ukrajinom i sa Rusijom, i tek nakon rata smo počeli odvojeno da gledamo na taj region”, objašnjava Martinović.

Knjiga “Čaša žuči/Časa meda” predstavlja prve korake Martinović u svijetu nezavisnog izdavaštva, s planom da u budućnosti osnuje malu, nezavisnu izdavačku kuću SWAVE, istakla je. Martinović je objasnila da je priprema ove knjige zahtijevala veliku nezavisnost, što je bilo prednost i mana ovog načina rada.

“Znači, same radimo na svemu, same smo finansirale knjigu, mi smo i kustoskinje knjige, same smo radile produkciju, organizaciju, grafički dizajn, kreativnu direkciju, u suštini, same radimo sve... Tako da, u isto vrijeme jeste lijepo, jer možeš da se posvetiš radu na svoj način, ali isto je jako ograničeno zbog toga što si sam na tome”, kazala je Martinović.

Nevena Martinović je rođena u Podgorici. Završila je Fakultet arhitekture, smjer industrijski dizajn u Rimu, a potom i master studije iz kreativne direkcije na Univerzitetu IUAV u Veneciji. Trenutno radi za magazin za savremenu umjetnost “CURA.” i u Basement Roma galeriji u Rimu. Dio je tima u organizaciji nezavisnog rimskog bijenala.

( Pavle Savović )