Neki lideri EU ne mogu da žive s Trampom, drugi ne mogu bez njega

Prije jednog vijeka, Mao Cedung je postavio pitanje: “Ko su naši neprijatelji? Ko su naši prijatelji?” Ovo je pitanje od najveće važnosti za revoluciju. Danas, revolucionar drugačijeg ideološkog usmjerenja, Kevin Roberts, predsjednik Heritidž fondacije bliske Donaldu Trampu, tvrdi da “se nalazimo u procesu druge američke revolucije”.

Ova politička previranja izazvala su izvjesnu vrstu “ideološkog preoblačenja” među kosmopolitskim liberalima i nacionalistima ekstremne desnice na Starom kontinentu. Trampov politički povratak promijenio je američku predstavu o tome ko su saveznici, a ko neprijatelji u Evropi. Najuticajniji američki političari danas prijateljski sarađuju s evropskim liderima krajnje desnice, dok zagovornike liberalne demokratije na kontinentu tretiraju kao neprijatelje. U skladu s tim, sve veći broj Evropljana počinje da posmatra Sjedinjene Američke Države kao prijetnju.

Kako pokazuje najnovije istraživanje Evropskog savjeta za spoljne odnose (ECFR), iako većina Evropljana smatra da je Tramp loš za Ameriku, za njihovu sopstvenu zemlju i za svjetski mir, većina pristalica evropske krajnje desnice potpuno podržava Trampovu revoluciju. Oni tvrde da američki politički sistem funkcioniše, dok je evropski u kvaru.

Odnos između krajnje desnih evropskih partija i Trampa mogao bi postati nalik onom koji su zapadnoevropske komunističke partije imale sa Sovjetskim Savezom tokom Hladnog rata, pri čemu se krajnja desnica osjeća obaveznom da brani Trampa, ali i da ga oponaša. Očarani onim što se dešava u Sjedinjenim Državama, evropski trampisti sanjaju o masovnim deportacijama migranata, ali uglavnom ćute kada je riječ o Trampovom trgovinskom ratu protiv Evrope.

Međutim, šta tačno evropska desnica može postići oponašajući Trampa, a šta evropski liberali dobijaju suprotstavljajući mu se? Savez između evropskih nacionalista i Trampovog Maga pokreta teško da može da se nazove skladnim. Dok su lideri poput Viktora Orbana u Mađarskoj oduševljeni što imaju SAD na svojoj strani, njihovi nacionalizmi imaju malo toga zajedničkog. U kabinetima lidera evropske desnice širom Starog kontinenta mogu se naći zastarjele mape koje prikazuju njihove države s proširenim granicama iz minulih vremena; u Trampovom kabinetu nalaze se, očigledno uljepšane, porodične fotografije. Evropski nacionalisti odani su istoriji s velikim I; predsjednik SAD je odan samo Trampu s velikim T.

Trampov nacionalizam je nacionalizam bez istorije. Kad pominje prethodnike, to čini samo da bi rekao da je bolji od njih. Kada govori o Gazi kao luksuznom rizortu sa pet zvjezdica, zvuči kao investitor za koga su države samo podstanari na sopstvenoj zemlji. Za evropske nacionaliste koji se vode načelom krvi i tla, bog je svaki djelić kontinenta dao bijelim Evropljanima i njihovim potomcima.

U kabinetima lidera evropske desnice mogu se naći zastarjele mape koje prikazuju njihove države s proširenim granicama iz minulih vremena. U Trampovom kabinetu nalaze se, očigledno uljepšane, porodične fotografije. Evropski nacionalisti odani su istoriji s velikim I, dok je predsjednik SAD odan samo Trampu s velikim T

Partije evropske krajnje desnice su tradicionalno zamišljale sebe kao branioce nacionalnog suvereniteta i nacionalne tradicije protiv građana niotkuda u Briselu. Danas sebe predstavljaju kao dio transnacionalnog revolucionarnog pokreta, zagovarajući retoriku fundamentalističkog hrišćanstva i civilizacijskog sukoba koja osvaja glasove u Americi, ali ne mora nužno proći u Evropi.

Ni evropski liberali nisu ostali isti. U pokušaju redefinisanja, više se ne predstavljaju kao globalisti iz Davosa, već kao branioci nacionalnog interesa od američkog miješanja. Pobjeda Marka Karnija u Kanadi, podstaknuta talasom patriotske ogorčenosti, inspirisala je lidere EU, koji prolaze kroz krizu identiteta, da vjeruju kako je suprotstavljanje Trampu najbolji način da budu ponovo izabrani.

Međutim, to ne funkcioniše svuda. Samo kada Tramp odigra iredentističku kartu, kao što je to bio slučaj s Kanadom, liberali mogu računati na masovnu mobilizaciju. Danci su danas, usljed Trampove neostvarive prijetnje zauzimanjem Grenlanda, postali najžešći protivnici Trampa među Evropljanima, ali Karni efekat nije izražen u ostalim djelovima EU.

Tramp možda jeste nepouzdan partner, ali većina Evropljana je spremna da živi s njim jer sumnjaju u sposobnost EU da se sama zaštiti. Poput para koji je decenijama u braku, više ne mogu da zamisle život jedno bez drugog.

“Trampov efekat” na evropsku politiku je jednako nepredvidiv kao i sam Tramp. Nakon breksita, evropska krajnja desnica bila je slično opčinjena britanskim nacionalizmom i parolom “vratimo kontrolu”. Mnogi evroskeptici su tražili referendume za napuštanje EU. Ali breksit se ubrzo pretvorio u teret i imitiranje Britanaca je prestalo da bude moderno. Ko će, dakle, izvući korist, a ko pretrpjeti štetu u ovoj “drugoj američkoj revoluciji”, zavisiće ne samo od Trampovih neuspjeha i uspjeha u SAD, već i od sposobnosti evropskih lidera da iskoriste Trampov trenutak za oblikovanje novih političkih identiteta za sebe.

Članak je preuzet iz “Fajnenšl tajmsa”

Prevod: A. Š.

( Ivan Krastev )