Nezaustavljivi nagon muzikalnosti

KotorArt se polako približava završnici, a ako bismo napravili retrospektivu dosadašnjih programa, nastup Ansambla “Janoška” svakako bi se izdvojio kao vrhunac izvođačke izvrsnosti. To je bio koncert na kojem je ansambl više puta podigao publiku na noge, a ovacije su bile burne i dugotrajne. U koprodukciji KotorArta i Tivatskog muzičkog festivala umjetnici su održali dva koncerta, u Luštici Bay u nedjelju i u kotorskoj Crkvi Svetog Duha u ponedjeljak.

Ako je neko očekivao da će slušati “pravog” Vivaldija, prevario se: za članove Ansambla “Janoška”, Vivaldi je samo odskočna tačka u neobuzdanim izlivima muzikalnosti, virtuoznosti i inventivnih mprovizacija. Jer, ovdje nije riječ o tipičnom koncertu kanonske klasične muzike. Iako su muzičari visoko obrazovani i nasljednici porodične tradicije muziciranja, ono što izvode jeste energična fuzija epoha - baroka i postmoderne - i stilova: džeza, balkanskog folklora i popularne muzike. Ipak, nešto je od Vivaldija ostalo: prepoznatljive teme iz violinskih koncerata “Četiri godišnja doba” koje služe kao početni kod za komunikaciju s publikom, poneke harmonske strukture, kao i barokni koncept koncertantnog muziciranja koji je ovdje pretvoren u slojevitu mrežu međusobnih odnosa izvođača. Drugim riječima, sve specifičnosti baroknog koncerta umjetnici su prekomponovali iz perspektive savremenog ne kompozitora već izvođača: pitanje je kako bi Vivaldi, da danas živi, obradio svoje teme pod pritiskom izobilja današnjih muzičkih stilova.

Ansambl “Janoška” dospio je u žižu javnosti prije deset godina, kada je objavio debitantski album “Janoska Style” za Izdavačku kuću “Dojče Gramofon”, koji je dostigao zlatni tiraž i otvorio vrata saradnjama sa slavnim imenima poput Ane Netrebko, Ala Džaroa i Julijana Rahlina. Prošlogodišnji album “Četiri godišnja doba u stilu Janoške” donosi Vivaldijeve koncerte viđene iz ugla izvođača. Naime, razvoj muzičke ideje u ovim interpretacijama ne proizilazi iz kompozitorskog primišljanja, već iz izvođačke improvizatorske prakse - barokne i savremene. Aranžmane su kreirali članovi ansambla - braća Ondrej, Roman i František Janoška iz Bratislave, i njihov zet iz Konstance, Julijus Darvaš. Neposredni u verbalnoj i strastveno-magični u muzičoj komunikaciji, članovi ansambla pred publiku iznose instrumentalne bravure, eksplozivnu energiju i nadahnjujući muzički talenat. Njihova snaga posebno dolazi do izražaja u furioznim stavovima, dok su elegični dijelovi manje izazovni za slušaoca. Umjesto da postanu prostor za refleksiju, oni djeluju kao mostovi i odmorišta između dvije atraktivnije tačke u kompoziciji. To sugeriše da, uprkos kreativnosti, članovi ansambla prije svega razmišljaju kao izvođači, a ne kao kompozitori koji bi spore stavove mogli dramaturški izgraditi iznutra kao prostor za dublju kontemplaciju.

Povodom tri vijeka od nastanka Vivaldijevih remek-dijela, “Janoška” je, iz ugla improvizacije, dao sopstveno viđenje - svaki član ansambla aranžirao je po jedan koncert, unoseći lični pečat u kolektivno osmišljen projekat koji nije autorski u klasičnom smislu, već rezultat zajedničkog stvaranja. Svakom od stavova dali su i originalan naziv, jer, važno je naglasiti, ne radi se o prostom aranžmanu, već o nekoj vrsti fantazije na temu. Tako iz “Proljeća” dolaze “Groovy ptice”, iz “Ljeta” “Karipski ritmovi”, iz “Jeseni” “Balkansko putovanje u sedmoosminskom taktu”, a iz “Zime” “Slatki dom”. To je muzika, i interpretacija, koja izlazi iz okvira kanonske umjetničke muzike, ali iz nje crpi svoje korjene. Ekstatična i dinamična, ona lako komunicira sa širom publikom putem jasnog muzičkog jezika: kroz prepoznatljivog Vivaldija, uzbudljivu ritmiku, izraženu međusobnu interakciju izvođača, virtuoznost koja i dalje fascinira publiku, improvizaciju koja održava stalnu napetost pažnje. Da je samo jedan od tih elemenata prisutan, postavilo bi se pitanje klišea ili efektnog dodvoravanja. Međutim, u ovom slučaju, svi elementi su u funkciji visokog profesionalizma, vrhunskog interpretativnog dometa i slojevite ekspresije.

Ovaj koncert uokviren uvodnom numerom - improvizacijom na temu uvertire iz operete “Slijepi miš” Johana Štrausa Mlađeg i s dva bisa na kraju, od kojih je jedan bio aranžman Oliverove “Cesarice”, koju je publika glasno pjevala, koncert je, za sada, označio vrhunac festivala.

( Boris Marković )