U energetiku uloženo 105 miliona eura

Državne energetske kompanije Elektroprivreda (EPCG), Crnogorski elektrodistributivni sistem (CEDIS) i Crnogorski elektroprenosni sistem (CGES) investirale su prošle godine u proizvodne kapacitete, distributivnu i prenosnu mrežu 105,3 miliona eura, pokazuje Izvještaj o stanju energetskog sektora Crne Gore za 2024. godinu Reagulatorne agencije za energetiku i regulisane komunalne djelatnosti (REGAGEN) koji je dostavljen Skupštini Crne Gore.

EPCG je investirala 52,9 miliona, što je za deset miliona više nego u 2023. godini. CEDIS je u mrežu uložio 27,3 miliona, tri miliona više nego godinu ranije, a CGES 25,1 milion, što je za 14 miliona više nego u 2023.

Investicione planove CEDIS-a i CGES-a u njihove elektroenergetske mreže odobrava Regulatorna agencija i za njih im odobrave prihode iz stavki na računima za električnu energiju potrošača u Crnoj Gori. Obje kompanije su u prošloj godini realizovale planove u značajno nižem procentu od onog koji im je odobren, zbog čega Regulatorna agencija nakon isteka regulatornog perioda odlučuje o mogućnosti prenošenja tih investicija u narednI period kao i o uticaju tih pomjeranja na buduće cijene za potrošače.

CGES realizovao 45 odsto plana

CGES je prema odobrenim planovima za 2024. godinu u prenosnu energetsku mrežu trebao uložiti 10,6 miliona eura, ali su investicije realizovane u iznosu od 4,75 miliona eura, odnosno urađeno je 45 odsto plana. Kompanija je u prošloj godini realizovala investicije od 20,4 miliona eura, koje su se nalazile u planovima iz ranijih godina.

“Glavni razlozi zbog kojih je realizacija investicija u 2024. godini niža od plana tiču se nedostatka prostorno-planskih dokumenata, tenderskih postupaka koji su iziskivali više vremena od planiranog (priprema tenderske dokumentacije, izbor izvođača radova, potreba za izmjenama planova javnih nabavki zbog rasta cijena materijala i radova na tržištu), rješavanja imovinsko-pravnih pitanja, problema sa otkupom zemljišta i infrastrukture i sprovođenjem tendera”, navedeno je u Izvještaju Regulatorne agencije.

Pojedinačno najveće investicije CGES-a bile su u trafostanicu Lastva - 8,8 miliona, 5,5 miliona u trafostanicu Luštica i 3,8 miliona u izgradnju dalekovoda Čevo - Pljevlja.

“Razvoj energetske infrastrukture, kao i regionalno i prekogranično povezivanje energetskih sistema, prepoznati su kao ključni faktori za jačanje sigurnosti snabdijevanja energijom, ali i za formiranje konkurentnih cijena koje će plaćati krajnji korisnici -domaćinstva i privreda. S obzirom na to da su elektroenergetski sistemi zemalja međusobno povezani interkonekcijama, dešavanja u jednoj zemlji direktno utiču na stabilnost sistema u susjednim državama. U slučaju poremećaja u jednom sistemu, može doći do promjena osnovnih parametara i u povezanim mrežama”, naveli su iz Regulatorne agencije.

Spor kod Đurđevića Tare, međunarodni problem

Zbog toga su zabrinuti što u Crnoj Gori kasni izgradnja međunarodnih dalekovoda Lasta (Grbalj) - Pljevlja i Pljevlja 2 - Bajina Bašta.

“Dalekovod 400 kV “Lastva - Čevo - Pljevlja 2” prolazi kroz osam opština i dva nacionalna parka, povezujući primorje sa sjeverom Crne Gore. Glavni uzrok kašnjenja u izgradnji dionice između Čeva i Pljevalja su neriješeni imovinsko-pravni odnosi na lokaciji Đurđevića Tara. Istovremeno, izostanak planske dokumentacije za trasu dalekovoda 400 kV “Pljevlja 2 - Bajina Bašta” sprečava nastavak realizacije projekta. Rješavanje ovih pitanja od ključnog je značaja za punu valorizaciju podmorske interkonekcije između Crne Gore i Italije. Puštanje u rad prve žile podmorskog kabla kapaciteta 600 MW između Italije i Crne Gore, kojim su povezani prenosni sistemi ove dvije zemlje, označilo je završetak najznačajnije investicije u prenosnu infrastrukturu Crne Gore i uspostavljanje energetskog mosta između Evropske unije i Zapadnog Balkana. Time je Crna Gora postala energetsko čvorište u ovom dijelu regiona. Ova interkonekcija ima strateški značaj za sigurnost elektroenergetskih sistema i povezivanje veleprodajnih tržišta električne energije između Italije i Crne Gore”, naveli su iz Regulatorne agencije.

CGES i država Crna Gora su od tranzita struje preko njene teritorije (alokacije prekograničnih kapaciteta) prošle godine imali prihod od 42 miliona eura, a u 2023. godini od 55,8 miliona eura. Zbog toga ukazuju da je važno što prije završiti dalekovod Lastva - Pljevlja - Bajina Bašta, jer je on preduslov da se postavi drugi podmorski kabl za Italiju, što će povećati CGES-u prihode od alokacije (tranzita).

Višak prihoda koji CGES ostvari od prekogranične alokacije koristi se za smanjenje stavke na računu za domaće potrošače.

CEDIS realizovao plan sa 41 odsto

CEDIS je prema planu trebao da obavi investicije u distributivnu mrežu u iznosu od 36,3 miliona eura, dok su realizovane u iznosu od 14,9 miliona. Oni su u prošloj godini imali i investicije vrijedne 7,54 miliona eura, koje su prema planovima trebale biti realizovane u 2023. i ranijim godinama. Reagulator navodi da su ih iz CEDIS-a obavijestili da dio nerealizovanih investicija kasni zbog pojave ili odugovlačenja imovinsko-pravnih sporova, nepostojanja urbanističkih planova kao i dugog trajanja kod više postupaka javnih nabavki materijala i usluga.

Kako investitori stambenih, poslovnih i drugih objekata imaju pravo da, pod strogim uslovima, o svom trošku izgrade dio energetke mreže za snabdjevanje svojih objekata (od CEDIS-ove mreže do svog priključka), CEDIS tu energetsku mrežu nakon završetka mora od otkupi od investitora. Vrijednost tih otkupa takođe su dio investicionih planova kompanije, koji se predaju REGAGENU i na njih traži saglasnost.

Prema ovim planovima CEDIS je u 2024. godini trebao da otkupi od investitora mrežu vrijednu 17 miliona eura, a izvršen je otkup u vrijednosti od 4,81 milion eura.

“Prema informacijama koje je dostavio CEDIS, ključni razlozi za umanjenu realizaciju odnose se na dugogodišnje poteškoće u obezbjeđivanju zakonom propisane dokumentacije od strane vlasnika infrastrukture, kao i na značajno povećanje procijenjene vrijednosti te imovine u odnosu na početne planove”, navedeno je u izvještaju Agencije.

EPCG investirala 52,9 miliona bez rasta cijena

Regulatorne mjere ne obuhvataju investicije EPCG jer se one realizuju iz prodaje električne energije domaćim kupcima i na međunarodnom tržištu ili od namjenskih kredita. EPCG već 15 godina praktično nije povećavala svoju stavku na računima za potrošače.

Kompanija je prošle godine investirala 52,9 miliona eura, navedeno je u Izvještaju.

Najveći dio novca je kroz Direkciju za obnovljive izvore energije uložen u projekte proizvodnje struje iz solarnih izvora - 24,5 miliona eura. U prošloj godini je za nastavak projekta “solari” - postavljanja mini solarnih elektrana na krovovima kuća i poslovnih prostora 21,9 miliona eura, dok je 2,6 miliona uloženo u projekat solarnih elektrana u vlasništvu EPCG kod jezera Slano i Krupac.

U toku 2024. godine EPCG je platila 15,2 miliona eura za ekološku rekonstrukciju Termoelektrane Pljevlja, koja treba da bude završena u novembru ove godine (cijela rekonstrukcija će ukupno koštati 70 miliona). Za projekat modernizacije i održavanja HE Perućica je uloženo sedam miliona, za HE Piva tri miliona, za pripremu novih projekata, tehničku dokumentaciju, tendere potrošeno je još oko dva i po miliona eura.

Od novih projekata u 2024. godini započeta je priprema vjetroelektrane Gvozd, gdje se prvi kilovati očekuju krajem ove godine, dok je nastavljena priprema dokumentacije za buduću veliku hidroelektranu Kruševo na rijeci Pivi.

( Goran Kapor )