Ne mogu do ploče u Morinju bez Krapovićevog papira

Sekretarijat za kulturu, sport i društvene djelatnosti Opštine Kotor još nije uklonio bespravno postavljenu spomen-ploču na mjestu nekadašnjeg logora u Morinju jer, kako tvrde, nijesu dobili pisano odobrenje Ministarstva odbrane za pristupanje toj lokaciji, koju štiti Vojska Crne Gore (VCG).

Iz resora odbrane, na čijem je čelu Dragan Krapović (Demokrate), krajem prošle godine je saopšteno da Vojska više neće sprečavati pokušaje uklanjanja table. Krapović je to ponovio u petak, gostujući na A Plus Televiziji.

“Vojska čuva vojni objekat Morinj. Vojska neće sprečavati državne organe Crne Gore da rade svoj posao. I to je to”, poručio je on.

“Vijesti” od Ministarstva očekuju odgovore na pitanja zbog čega, kako tvrde iz Sekretarijata kotorske opštine, nije dato odobrenje za pristupanje lokaciji na kojoj se nalazi ploča, da li će biti napisano i ako hoće - kad.

Tablu u Morinju otkrili su početkom oktobra 2022. godine tadašnji ministri vanjskih poslova i odbrane Ranko Krivokapić i Raško Konjević sa svojim hrvatskim kolegama Gordanom Grlić Radmanom (šef hrvatske diplomatije) i Tomom Medvedom (ministar hrvatskih branitelja), u znak sjećanja na to što je u Morinju početkom devedesetih nekoliko mjeseci funkcionisao tzv. Sabirni centar za ratne zarobljenike s dubrovačkog ratišta.

Ploča je postavljena mimo procedure predviđene Zakonom o spomen-obilježjima, odnosno bez odluke Vlade i saglasnosti Opštine Kotor.

Zbog toga je nekadašnja Uprava za inspekcijske poslove sredinom oktobra 2022. donijela rješenje o uklanjanju table i obavezala Opštinu Kotor da ga sprovede u djelo. Međutim, uklanjanje su više puta spriječili pripadnici Vojske, po naređenju nekadašnjeg načelnika Generalštaba VCG Zorana Lazarevića.

U mjestu Morinj, u Kotoru, od 3. oktobra 1991. do 18. avgusta 1992. Jugoslovenska narodna armija (JNA) organizovala je tzv. Centar za prihvat zarobljenika iz Hrvatske, poznat kao “logor Morinj”, u kom su u nečovječnim uslovima bile zatvorene 292 osobe iz dubrovačke regije. Za taj ratni zločin u sudskom procesu osuđene su četiri osobe na 12 godina zatvora

Iz kotorskog Sekretarijata za kulturu, sport i društvene djelatnosti rekli su juče “Vijestima” da su uz asistenciju tamošnje Komunalne policije, Službe za inspekcijske poslove i angažovanje izvršne službe Komunalnog Kotor, četiri puta organizovali administrativno izvršenje rješenja o uklanjanju ploče.

“Za svako od navedenih izvršenja najprije je traženo pisano odobrenje Ministarstva odbrane za pristupanje lokaciji koju je štitila Vojska Crne Gore, ali nam ovo odobrenje nikad nije dostavljeno”, tvrde oni.

Molili da Kotor više ne bude nadležan za uklanjanje

Kako se, navode, i četvrti pokušaj “administrativnog izvršenja” završio je neuspješno i kako su u Morinju od vojnika dobili isti odgovor da bez pisanog odobrenja Ministarstva ne mogu biti pušteni na lokaciju, Sekretarijat je, dodaju, o svemu obavijestio inspektorku za kulturna dobra, “uz molbu da se obustave sva dalja postupanja prema Opštini Kotor po pitanju uklanjanja bespravno postavljenog spomen-obilježja”.

“Vijesti” od Ministarstvu kulture i medija, pod čijom je nadležnošću inspektorka, očekuju odgovore na pitanja da li su uvažili molbu Sekretarijata i kad će ploča biti uklonjena.

Prema propisima, ako inspektorka izađe na teren i naredi uklanjanje spomenika, lokalna samouprava mora postupiti po tom nalogu odmah, a najkasnije u roku od tri dana. Ukoliko nalog ne bude izvršen u predviđenom roku, inspektor ponovo izlazi na teren i sačinjava zapisnik, o kom treba da se izjasni prvi čovjek opštine. Ako ni nakon toga obilježje ne bude uklonjeno, to će uraditi država o trošku lokalne samouprave.

U mjestu Morinj, u Kotoru, od 3. oktobra 1991. do 18. avgusta 1992. Jugoslovenska narodna armija (JNA) organizovala je tzv. Centar za prihvat zarobljenika iz Hrvatske, poznat kao “logor Morinj”, u kom su u nečovječnim uslovima bile zatvorene 292 osobe iz dubrovačke regije (ministarstva vanjskih poslova Crne Gore i Hrvatske usaglašavala su spiskove zatočenika jer im se dokumentacija o tome ne podudara). O nečovječnom postupanju prema njima, svjedočilo je 169 zatvorenika.

Za taj ratni zločin, u sudskom procesu osuđene su četiri osobe na 12 godina zatvora. Specijalno državno tužilaštvo saopštilo je početkom februara da su po nalogu glavnog specijalnog tužioca Vladimira Novovića ponovo formirani krivični predmeti povodom, između ostalog, ratnih zločina u Morinju.

Ploča, prema ocjeni dijela crnogorske javnosti, ne tretira na ispravan način istorijske okolnosti kad je Crna Gora bila učesnik agresije na Hrvatsku na području Konavala i Dubrovnika. Ministar Krapović je u januaru prošle godine rekao da ploča treba da bude zamijenjena drugom, “s adekvatnim tekstom”. Na njoj se pominje “velikosrpska agresija na Hrvatsku”, i piše: “Sjećamo se zločina počinjenih da bi se osramotili ime i duh Crne Gore. Izražavamo žaljenje za sve patnje koje su preživjeli zatočenici. Da se nikada ne ponovi”.

To obilježje postavljeno je, kako je bila konstatovala inspektorka za zaštitu kulturnih dobara koja je izdala nalog za njegovo uklanjanje, bez dokumentacije koja dokazuje da se predmetna ploča nalazi u Programu spomen-obilježja koji usvaja Skupština opštine Kotor, te da ne postoji saglasnost Vlade jer se radi o događaju za koji nije proteklo propisanih 50 godina od momenta nastanka.

Osnovno državno tužlaštvo u Kotoru je u avgustu 2023. odbacilo krivičnu prijavu protiv Krivokapića i Konjevića radi postavljanja ploče. Prijavu protiv njih Specijalnom državnom tužilaštvu podnijela je bila tadašnja Uprava za inspekcijske poslove zbog sumnje da su izvršili krivično djelo koje se odnosi na povredu i nedozvoljeno podizanje spomen-obilježja.

Šef hrvatske diplomatije rekao je u martu “Vijestima” da je za Zagreb ploča u Morinju “iskaz svijesti naroda Crne Gore” i tačka početka novih odnosa nakon promjene vlasti 2020. u Crnoj Gori.

“... I ona upravo takva kakva jeste za nas predstavlja mjesto pijeteta i sjećanja. Bilo kakvo diranje u nju, bilo bi rušenje izgrađenih odnosa između naših zemalja”, poručio je tada Grlić Radman.

On je naveo da “tekst koji je Crna Gora napisala na ploči” govori o velikosrpskoj agresiji, te da su to “projekat i ideologija koju svakako treba osuditi”.

“Crna Gora je, učestvovanjem u tom projektu, kompromitovana i još se nije u potpunosti suočila s tim dijelom prošlosti, jer se inače ne bi postavljala ovakva pitanja i ne bi postojala ključna mjesta crnogorske istorije koja zaobilazi, odnosno prećutkuje na štetu vlastitog naroda”, konstatovao je Grlić Radman.

( Biljana Matijašević )