Si, Putin i Modi o novom globalnom poretku

Kineski predsjednik Si Đinping juče je iznio svoju viziju novog globalnog bezbjednosnog i ekonomskog poretka koji prioritet daje “Globalnom jugu”, u direktnom izazovu Sjedinjenim Državama, tokom samita na kojem su učestvovali i lideri Rusije i Indije.

“Moramo nastaviti da zauzimamo jasan stav protiv hegemonizma i politike sile i da praktikujemo istinski multilateralizam”, rekao je Si, u prikrivenoj kritici upućenoj SAD i carinskoj politici predsjednika Donalda Trampa.

“Globalno upravljanje dostiglo je novu raskrsnicu”, dodao je.

Si je bio domaćin više od 20 lidera nezapadnih zemalja na samitu u kineskom lučkom gradu Tjenđinu, u okviru Šangajske organizacije za saradnju (SCO), kineske inicijative koja je dobila novi zamah prisustvom ruskog predsjednika Vladimira Putina i indijskog premijera Narendre Modija.

Na slici osmišljenoj da prenese atmosferu solidarnosti, Putin i Modi prikazani su kako se drže za ruke dok koračaju prema Siju prije otvaranja samita. Trojica lidera stajala su jedan do drugog, smijući se i okruženi prevodiocima.

“Teško je reći da li je scena bila režirana ili improvizovana, ali zapravo nije ni važno”, napisao je Erik Olender, glavni urednik “The China-Global South Projecta”, istraživačke agencije. “Ako su američki predsjednik i njegovi sljedbenici mislili da mogu da iskoriste carine kako bi prisilili Kinu, Indiju ili Rusiju na pokoravanje, ovaj (susret) šalje suprotnu poruku”.

U zajedničkom saopštenju o trgovini, koja je usvojena na samitu, stoji da se države članice Šangajske organizacije za saradnju protive trgovinskim mjerama koje krše pravila i principe Svjetske trovinske organizacije (STO), prenio je Rojters.

Zemlje su izrazile zabrinutost zbog mjera koje narušavaju stabilnost globalnog lanca snabdijevanja i pozvale na “dijalog i saradnju svih strana”, stoji u saopštenju koje je prenijela kineska agencija Sinhua.

Nakon samita, Modi se vozio sa Putinom u blindiranoj limuzini ruskog lidera, na putu ka njihovom bilateralnom sastanku. “Razgovori s njim su uvijek pronicljivi”, napisao je Modi na mreži X. Na bilateralnom sastanku, Putin se obratio Modiju na ruskom jeziku: “Poštovani gospodine premijeru, dragi prijatelju.”

Međutim, dok je Modi demonstrirao solidarnost sa ruskim i kineskim liderima, Tramp je kazao da je Indija ponudila da smanji carine na američku robu na nulu. Nazvavši odnose SAD i Indije “jednostranim”, Tramp je na svojoj platformi Truth Social napisao: “Oni su sada ponudili da smanje svoje carine na nulu, ali je već kasno. To je trebalo da urade prije mnogo godina”.

Indijska ambasada u Vašingtonu nije odmah odgovorila na Trampove komentare koji dolaze nakon uvođenja ukupnih dažbina i do 50% na indijsku robu, što je otvorilo pitanja o budućnosti odnosa SAD i Indije.

Kina i Indija najveći su kupci sirove nafte iz Rusije, drugog najvećeg izvoznika na svijetu, podsjeća britanska agencija.

Malo poznata izvan regiona, Šangajska organizacija za saradnju, sa sjedištem u Pekingu, osnovana je prije više od dvije decenije kao regionalni bezbjednosni blok. Kina, Rusija i četiri centralnoazijske države osnivači su organizacije. Indija se priključila 2017. godine.

Si nije iznio nikakve konkretne mjere u onome što je nazvao svojom “Inicijativom za globalno upravljanje”, najnovijem u nizu političkih okvira Pekinga usmjerenih na promociju kineskog liderstva i osporavanje međunarodnih organizacija na čelu sa SAD, koje su nastale poslije Drugog svjetskog rata.

Putin, čija je zemlja uspostavila još bliže ekonomske i bezbjednosne veze s Kinom od početka rata u Ukrajini, rekao je da je SCO oživjela “istinski multilateralizam”, pri čemu se nacionalne valute sve više koriste u međusobnim obračunima.

“To, zauzvrat, postavlja političke i socio-ekonomske temelje za formiranje novog sistema stabilnosti i bezbjednosti u Evroaziji”, kazao je Putin. “Ovaj sistem bezbjednosti, za razliku od evrocentričnih i evroatlantskih modela, zaista bi uvažavao interese širokog spektra zemalja, bio bi istinski uravnotežen i ne bi dozvoljavao da jedna država radi na svojoj bezbjednosti na račun drugih”.

Si je pozvao na osnivanje nove razvojne banke SCO, što bi bio veliki korak ka dugogodišnjoj težnji bloka da razvije alternativni platni sistem koji zaobilazi američki dolar i moć američkih sankcija.

Peking će ove godine obezbijediti 2 milijarde juana (280 miliona dolara) bespovratne pomoći državama članicama, kao i dodatnih 10 milijardi juana kredita bankarskom konzorcijumu SCO.

Kina će, takođe, izgraditi centar za saradnju u oblasti vještačke inteligencije za zemlje članice SCO-a, koje su pozvane i da učestvuju u kineskoj lunarnoj istraživačkoj stanici, dodao je Si.

Peking je iskoristio samit i kao priliku da popravi odnose s Nju Delhijem. Modi, koji je posjetio Kinu prvi put nakon sedam godina, i Si su u nedjelju saglasili da su njihove zemlje razvojni partneri, a ne rivali, te razgovarali o načinima unapređenja trgovine.

Odvojeno od toga, Si će sjutra u Pekingu predvoditi veliku vojnu paradu na kojoj se očekuje prisustvo Putina i sjevernokorejskog lidera Kim Džong Una.

Parada, kojom se obilježava 80. godišnjica japanske kapitulacije u Drugom svjetskom ratu, predstaviće najnoviju kinesku vojnu tehnologiju u demonstraciji sile koja, prema ocjenama analitičara, ima za cilj zastrašivanje i odvraćanje potencijalnih rivala.

Ukrajinsko ministarstvo spoljnih poslova juče je kritikovalo deklaraciju sa samita Šangajske organizacije za saradnju zbog toga što se u njoj ne pominje aktuelni rat Rusije u Ukrajini, navodi se u saopštenju objavljenom na sajtu ministarstva.

“Iznenađujuće je da se najveći rat agresije u Evropi od Drugog svjetskog rata nije odrazio u tako važnom, fundamentalnom dokumentu”, navelo je ministarstvo.

( N.B. )