Dijaspora i pomorci poslali 433 miliona

Doznake iz inostranstva, novac koji građani iz inostranstva šalju na račune banaka u Crnoj Gori, za šest mjeseci ove godine vrijedile su 433 miliona eura, što je skoro duplo više od neto priliva po osnovu stranih investicija, koji je za isti period vrijedio 235 miliona eura.

Za ovih šest mjeseci neto direktne strane investicije su u padu za deset miliona eura dok doznake dijaspore i radnika iz inostranstva, najviše pomoraca, imaju rast za 25 miliona.

“Prema preliminarnim podacima u periodu januar - jun 2025. godine, ukupan priliv doznaka iz inostranstva iznosio je 433,44 miliona eura, što predstavlja povećanje od 25,18 miliona eura ili 6,17% u odnosu na priliv ostvaren u istom periodu 2024. godine. Posmatrano prema strukturi priliva doznaka iz inostranstva, najveći priliv ostvaren je po osnovu ličnih transfera u iznosu od 209,36 miliona eura (48,30% ukupnog priliva), kao i po osnovu kompenzacija zaposlenih gdje je ostvareni priliv iznosio 196,40 miliona eura (45,31% ukupnog priliva). Preostalih 6,39% se odnosilo na socijalna primanja”, navedeno je “Vijestima” iz Centralne banke.

Iz CBCG pojašnjavaju da su lični transferi nova kategorija koja predstavlja širi koncept od do sada korišćenog koncepta radničkih doznaka.

“Osim radničnih doznaka, koje obuhvataju samo transfere migranata koji su zapošljeni u stranim ekonomijama, lični transferi obuhvataju i sve druge transfere između fizičkih lica. Uključena je i procjena doznaka koje se šalju neformalnim kanalima (u kešu)”, naveli su iz CBCG.

Strani radnici u CG odnijeli 90 miliona

Postoji i odliv doznaka, to je na primjer novac koji strani radnici u Crnoj Gori ovdje zarade, a pošalju svojim porodicama u inostranstvo. Taj odliv doznaka za ovih šest mjeseci iznosio je 99 miliona eura i bio je za 12 miliona veći nego za isti period prošle godine. Tako da je neto priliv po osnovu doznaka za ovaj period bio 334,3 miliona eura.

Odliv po osnovu kompenzacija zaposlenih iznosio je 57,4 miliona, od ličnih transfera 32,9 miliona i od ostalih ličnih transfera (socijalna primanja) 8,7 miliona eura.

Doznake sve značajnije u doprinosu ekonomiji

Doznake su jedan od pozitivnih doprinosa nacionalnoj ekonomiji, zajedno sa stranim investicijama i prihodom od turizma, dok je trgovinski deficit (razlika između uvoza i izvoza) imao negativni uticaj na ekonomiju i računanje bruto domaćeg proizvoda.

Trgovinski deficit u robnoj razmjeni Crne Gore za pola godine, razlika između uvoza od 2,07 milijardi i izvoza od 282 miliona eura, iznosi 1,79 milijardi.

Odnosno, ukupne doznake iz inostranstva pokrivaju petinu ili 20 odsto od nacionalnog gubitka po osnovu trgovinskog deficita. Ukupno doznake i neto strane direktne investicije od 235 miliona eura čine manje od trećine 32 odsto trgovinskog deficita za isti period.

Kada se ukupan trgovinski deficit umanji za prihode od doznaka i neto stranih investicija, ostaje minus od milijardu i 128 miliona eura. Ovaj gubitak u platnom prometu mogu da nadoknade samo prihodi od turizma, koji zavise od broja noćenja, a koji su u padu drugu godinu zaredom.

Kada podaci pokazuju sve veću zavisnost od uvoza, jer izvoz pokriva svega 13,6 odsto uvoza, kada su u padu strane investicije i turistički promet, doznake dijaspore i pomoraca postaju sve značajniji prihod.

U prošloj godini ukupne doznake iz inostranstva vrijedile su 843,62 miliona eura, odnosno za 51 milion ili 6,5 odsto su bile veće nego u 2023. godini. To je do tada bila rekordna suma prihodovana od doznaka, a ako se trend povećanja iz prve polovine ove godine nastavi, taj rekord bi mogao biti oboren.

Doznake za 53 odsto veće od cijelog izvoza

Ukupan iznos doznaka iz inostranstva u prvoj polovini ove godine bio je za 53 odsto veći od ukupnog izvoza od 282 miliona eura.

Za cijelu prošlu godinu doznake od 843 miliona eura bile su za 230 miliona ili 37 odsto veće od tadašnjeg ukupnog izvoza od 615 miliona eura.

Ukupne bruto strane investicije za pola godine iznosile su 448 miliona eura i bile su za 26 miliona veće nego u istom periodu prošle godine. Međutim, značajnije je porastao odliv stranih investicija (novac koji su stranci iznijeli iz Crne Gore) sa 177 miliona u prvih šest mjeseci prošle godine na ovogodišnji iznos od 213 miliona eura.

Odnosno, odliv je povećan za 36 miliona, pa su neto strane investicije (priliv umanjen za odliv) za period januar - jun ove godine iznosile 235 miliona eura.

Najveći priliv bio je od prodaje nekretnine strancima za 228 miliona eura, dok se najveći odliv od 99,8 miliona odnosio na vraćanje pozajmica (interkompanijski dug) koje su domaće banke i kompanije uzele od svojih matičnih kompanija u inostranstvu.

Najviše novca stiže iz Italije, Irske i SAD-a

Iz CBCG navode da su najveći iznosi doznaka Italije, Irske pa Sjedinjenih Američkih Država, ali da to ne znači da su uplatioci novca iz tih država već da je moguće da su uplate tog novca bile preko platne institucije u tim državama.

“Prema podacima iz ITRS-a (International Transaction Reporting System - Međunarodni platni proment), koji predstavlja formalni kanal i preovladavajući izvor informacija o prilivu doznaka iz inostranstva, u periodu januar - jun 2025. godine najveći priliv doznaka zabilježen je iz Italije, Irske, Sjedinjenih Američkih Država, Ujedinjenog Kraljevstva, Srbije, Njemačke, Singapura, Švajcarske, Francuske i Hrvatske”, kazali su iz CBCG.

Oni ukazuju da se struktura priliva po zemljama ne mijenja značajno iz godine u godinu.

“Važno je napomenuti da se zbog specifičnosti izvora podaci odnose na zemlje iz kojih je izvršeno plaćanje. Na primjer, ukoliko se transfer vrši putem platne institucije sa sjedištem u Irskoj, u statistici se bilježi da je izvor doznake Irska, iako je početna uplata možda potekla iz druge zemlje. Takođe, geografska struktura nije dostupna za procijenjeni dio ukupnog priliva doznaka koji obuhvata neformalne kanale, poput gotovinskih transfera i zarada pomoraca. Iz tog razloga ne objavljujemo podatke po pojedinačnim zemljama”, naveli su iz CBCG na pitanje o iznosima doznaka po državama.

( Goran Kapor )