Smijeh koji sasijeca surova realnost
Drama Dušana Kovačevića “Udovica živog čoveka” na Festivalu glumca u Nikšiću - prepisivanje života koji često, nažalost, pretekne pozorište
Pozorišno iskustvo koje istovremeno uspijeva i da nasmije, zabavi, zamisli, razori, ogoli, pokosi čovjeka, jednako tekstom, uvjerljivom glumačkom igrom, pa i samom scenom - rijetkost je. No, upravo je to publici Nikšićkog pozorišta podarila predstava “Udovica živog čoveka” koja je izvedena treće večeri 21. Međunarodnog festivala glumca - Nikšić 2025.
Predstava beogradskog Zvezdara teatra, po tekstu i u režiji proslavljenog dramskog pisca Dušana Kovačevića, tokom intenzivna, nepuna dva sata igre, donosi ono najbolje od poznatog i autentičnog Kovačevićevog humora koji razbija surovost života i upotpunjuje muzika, ali i najbolje od briljantnog glumačkog ansambla koji čine: fantastična i jaka Jelena Đokić, šarmantna Sunčica Milanović, harizmatična Nela Mihailović, sugestivni Miodrag Krstović, brižna i nježna Anđelika Simić i mladi, ali zapaženi Dušan Tomić.
Tematski slojevita “Udovica živog čoveka” pokreće niz tema i nikako ne ostavlja gledaoca u lakoći sopstvenog postojanja, već pred brojnim pitanjima - lokalnim, egzistencijalnim, suštinskim, sistemskim, uz neophodnu dozu ljubavi i prijateljstva koje je pokretač. Slojevi i slojevi važnih dešavanja, problema, tema i fenomena, realni, bolni, bliski, intimni i sveprisutni uvijek i svuda oko nas, samo se slažu jedan za drugim od samog početka predstave, do njenog kraja i zatvaranja.
Suvišno je nabrajati, jer, svako će, zahvaljujući svim elementima djela i predstave, prepoznati niz različitih tema, jednako važnih i po radnju i po nas same. Ali, sve to teče i nameće se prirodno, tiho i neprimijetno: od usamljenosti, bolesti, gubitka, nasilja u porodici, nad ženama, izdaje i prevare, ćutanja i ignorisanja, diskriminacije, odgovornosti, sistema koji ne funkcioniše, najave katastrofe, pogrešnih ideologija, nacizma... I naravno, u svemu tome je i ljubav - na raznim nivoima i u različitim oblicima i odnosima. Uz ljubav stoji i solidarnost, praštanje, prijateljstvo - iscjeljujući, ali definitivno i deficitarni faktori, ne predstave, već nas samih, društva koje formiramo i života koji(m) živimo.
Dušan Kovačević ostavlja svoj prepoznatljiv potpis i pečat - drama sa elementima tragedije, ali i komedija situacije, glasna kritika i vapaj. U osnovi porodična, kolektivna, ona s lakoćom odmah na početku postaje ogledalo društva koje je refleksija svijeta.
Iako je u središtu priče Marta, svi likovi su prilično snažni i autentični karakteri, individualni, ali u službi jedni drugih. Marta, u izvedbi Jelene Đokić, žena je koja polako blijedi, profesorka, ljekarka sa teškom dijagnozom, ona je “Udovica”. Njeno dostojanstvo, duh, ali i tihi, neprekidni bol, ponos i prkos, ne dopuštaju jednoličnost, sasijecaju smijeh i nanovo zabranjuju suze u čežnji za životom. Marta je možda autentična tragedija naše svakodnevice pune nepravde, nasilja, bolesti, toksičnih odnosa, ali i oličenje heroine koja priznaje, prašta, voli, suočava se...
“Iz mog ugla kao protagonistkinje i glavne junakinje, mogu reći da je to jedna najtužnija i najpotresnija priča, jedno duboko stradanje, jedna otvorena živa rana... Od prve sekunde kako Marta stupi na scenu, do kraja predstave, ta rana samo krvari i gnoji... I to je preteško gledati, ali Dušan uspijeva i tako neke preteške i strašne priče da ispuni tim odbrambenim mehanizmom kada izvuče smijeh i kod nas i kod publike, pa onda nekako izađemo bolji”, istakla je Đokić nakon predstave.
Baš zbog toga, Kovačevićev humor nije luksuz već nužnost - mehanizam preživljavanja, koliko u samoj priči, po likove, toliko i za gledaoce. Iako humora ima mnogo, on ne umanjuje tragediju, već pojačava njen udar. I tako svaki poletni pokret nosi težinu i gorčinu, a svaka surovost i duboka bol biće zaliveni duhovitim manirima, sve drugačije bi bilo teško gledati.
A ono što nosi predstavu svakako je glumačka igra - pojedinca i kolektiva. Svaki član ansambla ima jasno definisan karakter, glas, funkciju, jednaku važnost u cjelokupnom utisku, pa i sopstveni sloj tema... Svi oni su protagonisti za sebe, jaki, krhki, osviješćeni. Miodrag Krstović je podsjetio da će se zahvaljujući tome svaki gledalac u nečemu i pronaći, ali i na upozorenje na koje njegov lik Vojin uporno pokazuje - Treći svjetski rat je već počeo, jer nijedan se nije desio u određenom trenutku i času, već je tinjao...
Svi ti likovi zahvaljujući fantastičnoj glumačkoj igri, donose i humor i muku, grade ambijent u kojem je svaki odnos jednako i pun ljubavi koliko i napet. Likovi uglavnom samo ulaze i ulaze u priču doprinoseći svim tim dramskim nivoima koji se slažu, i kao mozaik, ali i kao piramida, gradeći tenziju i naboj do samog vrhunca drame. Kolektiv djeluje ujednačeno i to je ono što predstavu čini živom - njihovo zajedničko disanje, čime pokazuje zapravo šta znači ansambl i kolektivna igra, glumac i glumica... Svi oni u svom prostoru pojavljivanja dominiraju scenom i nadograđuju partnera u njegovoj igri.
Atmosferi bliskosti posebno doprinosi scenografija koja gradi intimu. Prostor je upakovan tako da se publika zaista osjeća kao gost u Martinoj kući, kao i svi ostali. To je bila i autorova ideja, potvrdila je glumica Nela Mihailović - kad publika dođe, da djeluje kao da je kod komšije u kući i da gleda šta se sve to dešava u jednom stanu. Lijepi kostimi unapređuju likove i karaktere, prate realnost i oslikavaju je, a muzika i tonovi su diskretno uklopljeni, sve prirodno i bez teatralnosti.
Scena i cijelo pozorište tako postaju dnevni boravak - takozvani mikrokosmos u kojem se smijeh i bol izmjenjuju s takvom prirodnošću da publika često ne zna da li treba da aplaudira ili mučno ćuti. Ali aplaudirala je nikšićka publika, i smijala se, u početku stidljivo, pa sve glasnije i iskrenije, da bi ansambl na kraju pozdravili dugim aplauzom i stojećim ovacijama vraćajući ekipu više puta na poklon.
Odvija se, tako, priča svojim tokom, ušuškava nas i razbuđuje, podsjeća na važnost odgovornosti, a pored svih slojeva, problema, tema i vrlina, ono što je posebno karakteristično i vrijedno jeste to što ćemo u “Udovici živog čoveka” naići na ljubav, plemenitost i prijateljstvo, te osvijestiti krivicu onih, pa i nas samih, koji lako osuđuju, a teško priteknu u pomoć.
Sve u svemu, kao što kaže i podnaslov predstave “Udovica živog čoveka”, a na šta je Mihailović i podsjetila: “Prepisivanje života”.
“Zato je ova predstava dragocjena. ‘Prepisivanje života’”, rekla je ona, uz konstataciju da je život, nažalost, pretekao pozorište u brojnim slučajevima.
( Jelena Kontić )