Hoće li postolje izvući iz smeća i vratiti mu bistu: Slučaj uklanjanja postamenta spomeniku Mahmutu Lekiću u Tuzima

Ministarstvo kulture i medija pokrenulo je u ponedjeljak (24. novembar) inspekcijski nadzor o slučaju uklanjanja postamenta biste antifašisti i učesniku Narodnooslobodilačke borbe (NOB) Mahmutu Lekiću iz dvorišta osnovne škole u Tuzima koja nosi njegovo ime.

To je redakciji saopšteno iz resora kojim rukovodi Tamara Vujović (Demokrate). Ekipa “Vijesti” juče je postament zatekla u smeću, na improvizovanom parkingu u neposrednoj blizini škole.

“Dana 24. 11. 2025. godine... pokrenut je postupak inspekcijskog nadzora u vezi sa uklanjanjem postamenta u dvorištu Osnovne škole (OŠ) ‘Mahmut Lekić’ u Tuzima. Inspektorka je dana 25. 11. 2025. izvršila uviđaj na licu mjesta i započela postupak utvrđivanja činjeničnog stanja”, rekli su iz Ministarstva, najavljujući da će, po završetku postupka, stranke biti obaviještene o ishodu inspekcije.

Iz OŠ “Mahmut Lekić” nisu odgovorili na pitanja lista da li je rukovodstvo te ustanove donijelo odluku o uklanjanju postamenta iz dvorišta, ako jeste - da li su imali saglasnost nadležnih za to, te ukoliko obilježje nije uklonjeno po njihovoj naredbi - da li su podnijeli prijavu policiji protiv NN lica.

Bratstvo Lekića i građani Tuzi uputili su prvog dana oktobra zahtjev upravi te škole da se u dvorište obrazovne ustanove, ispred glavnog ulaza, vrati spomen-obilježje Lekiću - i postament i bista - koji su tu godinama stajali. Prema informacijama redakcije, postament je iz dvorišta uklonjen ljetos.

Poručili su da bi vraćanjem spomen-obilježja u dvorište ne samo odali počast istaknutom antifašisti tog kraja, već bi se i mlađim generacijama omogućilo da uče o vrijednostima koje je Mahmut Lekić zastupao.

“Tražimo da se uvede barem jedan čas predavanja o Mahmutu Lekiću, neposredno prije Dana škole”, naveli su.

Prema nezvaničnim informacijama “Vijesti”, bista Lekića, s postamentom, bila je postavljena u dvorištu stare škole, u centru Tuzi, gdje se danas nalazi zgrada tamošnje opštine. Bista s postamentom ostala je tamo sve dok nova škola nije otvorena na drugoj lokaciji - Ulica 3 br. 8, gdje se ta ustanova nalazi danas.

Nakon izgradnje novog objekta škole tokom 2005. i 2006, bista i postament Mahmutu Lekiću postavljeni su u dvorište te obrazovne ustanove. Međutim, bista je ukradena 2011, a nova je izlivena i postavljena 2012. u hodnik škole, dok je postament ostao ispred glavnog ulaza škole - do ljetos.

Mahmut Lekić najpoznatiji je antifašista i učesnik NOB-a iz Tuzi. Kao ilegalac, organizovao je akcije sabotaže protiv okupatora u Crnoj Gori, ali i Albaniji, prvenstveno u Skadru i Draču. U proljeće 1943. vratio se u rodni kraj, gdje radi na organizovanju NOB-a, ali je ubrzo, zbog opasnosti od hapšenja, stupio u Petu proletersku brigadu. Poginuo je 1944. na Mataševu u borbi protiv nacista.

MUMINOVIĆ: BRANIMO TUZI I CRNU GORU

Ipak, OŠ “Mahmut Lekić” nije odgovorila na zahtjev građana, pa su oni podnijeli prijavu Ministarstvu kulture, tražeći da inspekcija izađe na teren zbog uklanjanja postamenta iz dvorišta škole.

Prema nezvaničnim saznanjima redakcije, 7. novembra je izvršena inspekcija - ali ne povodom postamenta koji se nekad nalazio u dvorištu, već povodom biste unutar hola te ustanove.

“Vijestima” je iz Ministarstva prosvjete, nauke i inovacija potvrđeno da je inspektorka Ministarstva kulture izvršila uvid i konstatovala da se bista Mahmuta Lekića nalazi u holu škole i da je u dobrom stanju.

Iz resora kojim rukovodi Anđela Jakšić Stojanović (Pokret Evropa sad) napomenuli su da su dali smjernice školi da se, u direktnoj komunikaciji s Ministarstvom kulture i Upravom za zaštitu kulturnih dobara, definišu svi dalji koraci u vezi s određivanjem konačnog mjesta na kom će se bista ubuduće nalaziti.

Jedan od pokretača inicijative upućene školi, Zejnel Muminović rekao je redakciji da je neprihvatljivo da uprava te ustanove nije našla za shodno da odgovori na dopis građana, dodavši da je, u najmanju ruku, to pitanje elementarne pristojnosti.

Naveo je da se od obrazovne ustanove očekuje odgovor na svaki dopis građana, te da ćutanje može da znači samo dvije stvari: “Ili da im smeta Mahmutovo ime, ili da zahtjevi građana nisu vrijedni ni rečenice”.

Poručio je da opštinska vlast, pod plaštom afirmacije nacionalnih interesa, servilno služi neformalnim strukturama, koje, tvrdi Muminović, “vode procese” u tom kraju.

“Ovo je udar na temelje savremene Crne Gore. Nećemo pustiti da se briše sjećanje na nekoga ko je život dao za slobodu. Dao je život za slobodu koju mi danas živimo i u kojoj uživamo. Pitam danas upravu škole, a isto tako i političke prvake - da li znaju zašto život dade Mahmut Lekić? Ne znaju ili neće da znaju?”, upitao je on.

Istakao je da zato poručuju, “jasno i glasno, ne samo svima u Tuzima, nego i u dijaspori - da će se slavno Mahmutovo ime za sva vremena u Tuzima s ponosom spominjati”.

“Na mjestu gdje se brane antifašističke vrijednosti, na mjestu gdje se brani ime Mahmuta Lekića kao simbola tih vrijednosti, na mjestu gdje stanuje pravda i gdje se ide putem istine - tu se ne brane samo Tuzi, tu se brani naša domovina Crna Gora”, kazao je Muminović “Vijestima”.

DAN OPŠTINE, GRB KLUBA, IME VRTIĆA...

U zahtjevu koji je potpisalo 120 građana, a u koji su “Vijesti” imale uvid, navodi se da u dijelu javnosti postoji negativan odnos prema liku i djelu Mahmuta Lekića.

“Djeluje nevjerovatno da danas, nakon 80 godina, tokom kojih svijet neprestano slavi pobjedu nad fašizmom, naša lokalna vlast briše iz sjećanja Dan oslobođenja Tuzi, uprava škole ruši spomen-obilježje antifašti, heroju našeg mjesta, i pritom godinama ne posvećuje Mahmutu Lekiću niti jedan nastavni čas za Dan škole, zbog čega naša djeca nemaju elementarno znanje o njemu”, piše u dokumentu.

Dan opštine Tuzi promijenjen je odlukom tamošnjeg parlamenta 2019. godine. Od tada se Dan opštine slavi 1. septembra, umjesto 15. decembra - kad su Tuzi oslobođene od okupatora u Drugom svjetskom ratu.

U oktobru 2022. promijenjeno je i ime državnog vrtića u Tuzima - iz “Dječja radost” u “Majka Tereza”. Grupa građana tada je uputila inicijativu Vladi da vrtiću vrati prethodno ime, a i Ombudsman je u mišljenju naveo da je promjenom imena prekršena zabrana religijskog djelovanja.

Krajem marta, promijenjen je grb Fudbalskog kluba “Dečić” - iz plavo-bijele boje s petokrarkom, grb je sada crveno-crni, s natpisom “FK Dečić” na crnogorskom i albanskom jeziku.

Prvi čovjek Tuzi Lindon Đeljaj (Albanska alternativa) krajem aprila izjavio je da je stari grb bio “nametnut, komunistički”, da su boje podsjećale na tzv. trobojku, te da takva kombinacija boja “nikad nije bila pravo izražavanje identiteta građana Tuzi i Malesije”.

Krajem avgusta upućena je i inicijativa Srednoj mješovitoj školi “25. maj” u Tuzima, da ta ustanova nakon pet decenija promijeni ime u “Besa Malesija”. Direktor škole Sehad Ljuljanaj tada je kazao da ta inicijativa ima podršku školskog odbora, ali da će pričekati da vide da li će biti još predloga za promjenu naziva škole.

Opština Tuzi: Nismo donijeli odluku o uklanjanju obilježja

Iz Opštine Tuzi rekli su “Vijestima” da nisu bili upoznati s namjerom uklanjanja spomen-obilježja Mahmutu Lekiću iz dvorišta škole koja nosi njegovo ime.

Naveli su da nijedan organ, niti pojedinac iz Opštine nije dao saglasnost za povlačenje takvog poteza.

“S obzirom na to da Opština Tuzi nije bila informisana o ovoj aktivnosti, jasno je da zakonom propisana procedura nije sprovedena. Predviđena procedura podrazumijeva donošenje odluke nadležnog organa i obavezno prethodno obavještavanje, što u ovom slučaju nije učinjeno”, saopštili su.

Ukazali su da Opština Tuzi nije donijela nikakvu odluku kojom bi se omogućilo uklanjanje spomen-obilježja.

“Opština Tuzi smatra da je svako uklanjanje spomen-obilježja bez odluke nadležnih organa protivzakonito. Spomen-obilježja posvećena ličnostima koje simbolizuju antifašizam imaju društveni i istorijski značaj”, konstatovali su.

( Balša Rudović )