Kako je krajnja desnica ukrala Božić

Božić postaje nova linija fronta u evropskim kulturnim ratovima. Partije krajnje desnice prisvajaju prazničnu sezonu, pretvarajući Božić u simbol hrišćanske civilizacije koja je navodno ugrožena, i predstavljaju sebe kao posljednju liniju odbrane od navodno neprijateljske, sekularne ljevice.

Takav narativ podsjeća na dobro poznatu matricu sa druge strane Atlantika, koju je prvi plasirao Foks njuz, čiji voditelji već godinama govore o navodnom „ratu protiv Božića“.

Američki predsjednik Donald Tramp tvrdi da je u Sjedinjenim Državama „vratio“ izraz „srećan Božić“, predstavljajući ga kao prkos političkoj korektnosti. Sada su evropske desničarske partije, koje su se ranije uglavnom bavile imigracijom ili temama reda i zakona, usvojile sličan narativ, pretvarajući Božić u najnovije bojno polje u širem sukobu oko kulture.

U Italiji je premijerka Đorđa Meloni odbranu božićnih tradicija učinila centralnim dijelom svog političkog identiteta. Ona je više puta predstavljala praznik kao dio ugroženog nacionalnog nasljeđa, oštro kritikujući ono što naziva „ideološkim“ pokušajima da se Božić razvodni.

„Kako moja kultura može nekog da vrijeđa?“, pitala je Meloni ranije, braneći postavljanje božićnih jaslica u javnim prostorima. Tvrdila je da bi djeca trebalo da uče o vrijednostima rođenja Isusa Hrista - umjesto da Božić povezuju samo sa hranom i poklonima - i odbacila ideju da bi dugogodišnje tradicije trebalo mijenjati. Ove godine, Meloni je rekla da će se uzdržavati od alkohola do Božića, predstavljajući se kao osobu koja praktikuje duhovnost i tradiciju.

Francuska partija Nacionalno okupljanje i španski Voks na sličan način su se suprotstavili sekularističkim ili „vouk“ nastojanjima da se religiozna simbolika zamijeni neutralnim sezonskim izrazima, a zalagali su se i za postavljanje jaslica u gradskim vijećnicama. U Njemačkoj je Alternativa za Njemačku (AfD) upozorila da božićni vašari gube svoj „njemački karakter“, pojačavajući dezinformacije o tome da muslimanske tradicije potiskuju hrišćanske.

Božićni spektakl

Međutim, Braća Italije, na čijem čelu je Meloni, pretvorila je tu poruku u pravi spektakl. Svakog decembra organizuje politički festival s božićnom tematikom - uz Djeda Mraza, klizanje i ogromnu jelku osvijetljenu bojama italijanske trobojke.

Nekada se taj događaj, nazvan Atreju - po liku iz filma Beskrajna priča (The NeverEnding Story) - tiho održavao krajem ljeta, ali je od tada premješten na prestižnu lokaciju Kastel Sant’Anđelo, privlačeći porodice, turiste i politički radoznale. Braća Italije su na svom WhatsApp kanalu saopštila da je festival bio „uspjeh bez presedana. Rekordni brojevi, stvarno učešće i zajednica koja iz godine u godinu raste, pokazujući kako je postao snažan, kao Italija“.

Danijel, 26-godišnji turista sa Majorke, koji je odbio da kaže prezime jer nije želio da ga povezuju s krajnje desničarskim političkim događajem, rekao je da su on i prijatelj svratili nakon što su primijetili svjetla i muziku. „Onda smo shvatili da je riječ o politici“, kazao je, smijući se.

Hrišćanstvo kao kultura

Za partijske funkcionere simbolika je potpuno jasna. „Za nas tradicija predstavlja naše korjene - ko smo, ko smo bili i istoriju koja nas je učinila onakvim kakvi smo danas“, rekla je Marta Šifone, poslanica stranke Braća Italije. „Ti korijeni moraju da se slave i apsolutno brane.“

Ta poruka odjekuje i među mlađim pristalicama. Alesandro Meriđi, student i lider u organizaciji Univerzitetska akcija, omladinskom krilu stranke, rekao je da je Italija zasnovana na određenim vrijednostima koje bi pridošlice trebalo da poštuju. „U zemlji kao što je Italija, ne možete tražiti od škola da uklone krst“, rekao je. „On predstavlja naše vrijednosti.“

Religija, međutim, često djeluje kao da je u drugom planu. Mnogi političari koji predvode ove kampanje nijesu naročito pobožni, a samo manjina njihovih birača su aktivni vjernici. Ono što je važno jeste hrišćanstvo kao kultura, civilizacijska skraćenica koja povlači granicu između „nas“ i „njih“.

„Osamdesetih i devedesetih godina radikalna desnica uglavnom je držala distancu prema crkvi“, rekao je Danijele Albertaci, profesor na Univerzitetu u Sari, koji istražuje populizam. „To se promijenilo između 2010. i 2015, nakon islamskih terorističkih napada u Evropi, koji su predstavljeni kao sudar civilizacija. Hrišćanstvo je postalo kulturološki marker, način da se prikažu kao branioci tradicionalne porodice, tradicije i identiteta.“

Organizovanje božićnog festivala je, kako je rekao, „veoma inteligentan“ potez stranke Đorđe Meloni. „Pokušali su da preokrenu stigmu svoje prošlosti (na krajnjoj desnici) tako što su postali moderna konzervativna partija širokog spektra, a ovo je dio tog prepakivanja.“

Ta strategija ima koristi od nelagodnosti ljevice prema religiji u javnom životu. Progresivne partije i institucije, uključujući EU, nastojale su da naglase inkluzivnost koristeći neutralne izraze poput „praznična sezona“, što za krajnju desnicu predstavlja odricanje od sopstvenog kulturnog identiteta. U Italiji su ove godine Liga i Braća Italije napali nekoliko škola koje su uklonile vjerske reference iz božićnih pjesama. U Đenovi su desničarske partije optužile gradonačelnicu ljevice da je zadala „šamar tradiciji“ nakon što je odlučila da u svojim kancelarijama ne izloži jaslice.

„Ne stidimo se da kažemo ‘Srećan Božić’“, rekao je Lučio Malan, senator stranke Braća Italije, na festivalu. „Uvijek sam promovisao vjerske slobode i znam da nijesu svi hrišćani. Ali Božić je praznik do kojeg ljudima je najviše stalo. Ne zaboravimo njegovo porijeklo.“

Ironija je, kako primjećuju kritičari, u tome što su mnoge božićne tradicije relativno moderne, oblikovane koliko trgovinom, toliko i religijom. Ipak, Božić ostaje politički moćan upravo zato što je emotivan, vezan za porodične rituale, uspomene iz djetinjstva i lokalni identitet.

Za vladu Đorđe Meloni, prisvajanje Božića uklapa se u širi projekat vraćanja kontrole nad kulturnim institucijama - od javnog emitera do muzeja i opere - nakon decenija dominacije ljevice. Narativ krajnje desnice kao branioca Božića predstavlja izazov za mejnstrim partije, koje se bore da pronađu uvjerljiv kontraargument i način da vjerodostojno odbrane sekularizam.

A nigdje to nije jasnije nego na samom božićnom festivalu Braće Italije. Dok se sumrak spušta nad Kastel Sant’Anđelo, porodice klizaju uz božićni pop, djeca poziraju za fotografije sa Djedom Mrazom, a turisti ulaze privučeni svjetlima i muzikom, više nego ideologijom. Politika je prisutna, ali ublažena - upakovana u nostalgiju, tradiciju i prazničnu radost.

Prevod:N.B.

( Politiko )