Fahri Musliu, novinar i publicista, još prije deset godina došao je na ideju da snimi film o čuvenom jugoslovenskom glumcu, albanskog porijekla, Bekimu Fehmiju, a njegova želja će se uskoro i ostvariti, s obzirom na to da je snimanje počelo krajem januara.
U snimanju dokumentarca koji će imati tri verzije - srpskohrvatsku, albansku i englesku, pored Muslia učestvuje još nekoliko filmskih umjetnika.
“Film realizuje ekipa mladih ljudi, osim mene, ali smo kombinovali mladost i iskustvo: ja sam scenarista, ali imam i ulogu organizatora, novinara, prevodioca, a moraću da učestvujem i u montaži, zatim, Valmir Tertini - reditelj, Jaklid Gače - producent, direktor filmske kuće ‘Cinemania’ iz Tirane, Endi Hodža - Dop (kamera&fotografija) i Afrim Pepoši - Post-produkcija. Tu su i drugi članovi ekipe koji će raditi na montaži i drugim poslovima. Nastojaćemo da obezbijedimo i jednog kooproducenta iz Beograda”, pojasnio je Musliu.
O ovom projektu, samoj ideji, ali i monografiji o Fehmiju koji je obilježio jugoslovensku filmsku scenu, te prvi uspio da se “probije” na inostranom tržištu, Musliu je detaljnije pričao za dodatak Play. “Ideja o pisanju biografske knjige o Bekimu je nastala još devedesetih godina prošlog vijeka. U jednom razgovoru tada sam predlagao njemu tu ideju, ali on mi je rekao da je završio rukopis dvotomne autobiografije, i to je okončao još u ljeto 1989. godine”, prisjeća se novinar i publicista.
“Ta želja da napišem knjigu o njemu stalno me je proganjala, jer samo osjećao ogromnu profesionalnu, moralnu, ljudsku i prijateljsku obavezu prema najboljem i najvećem albanskom, jugoslovenskom, pa i balkanskom filmskom glumcu prošlog vijeka”, nastavlja on i dodaje da bi bio zločin ne učiniti to, naročito nakon “druženja sa jednom takvom ljudskom i profesionalnom gromadom, kakav je bio Bekim”, te to sebi nikada ne bi oprostio.
“Ideja se pojačala nekoliko mjeseci nakon njegove smrti, kada sam odlučio da napišem monografiju, i napravio plan aktivnosti. Tad sam već imao prvi dio njegove autobiografije ‘Blistavo i strašno’, a ubrzo se pojavio i drugi dio, imao sam prilično pisanog materijala iz štampe objavljenog nakon njegove smrti”, pojašnjava sagovornik “Vijesti” koji priznaje da je bilo teško doći do materijala.
“Dosta vremena mi je uzelo traganje po arhivama novinskih kuća i radiostanica u Beogradu, Zagrebu, Sarajevu, Prištini, kao i Bekimovoj ličnoj arhivi”, pojašnjava Musliu, ističući da je bilo još teže pretražiti arhivu strane štampe.
“Pogotovu italijanske, francuske i američke, zbog nedostatka finansijskih sredstava, ali sam uspio da obezbijedim neke tekstove preko mojih veza. Taj orgoman materijal redukovao sam na oko hiljadu stranica autorskog teksta, uglavnom na srpskohrvatskom, italjanskom, francuskom i engleskom jeziku”, priča novinar.
“Rad na prikupljanju materijala i priprema za štampu trajalo je skoro pet godina, a najteže mi je bilo obezbeđenje finansijskih sredstava, budući da je cijeli projekat bio prilično skup i zbog prevođenja i štamparskih troškova, jer sam htio da monografija bude visokog kvaliteta, onako kakav je bio i sam Bekim”, ističe on.
Monografija pod nazivom “Bekim Fehmiju - Odisej sa Kosova” izišla je iz štampe početkom juna 2015, ali Musliu nije uspio, kako je želio, da je promoviše na petu godišnjicu smrti Fehmijua 15. juna.
“Budući da sam tada bio duže vrijeme bolestan zbog operacije karlične kosti... Prva promocija je bila početkom oktobra u Prizrenu i Đakovici, a u novembru u Skadru. Naredne godine u Tirani, Bujanovcu, Skoplju. Knjiga je naišla na odličan prijem publike i kritike, čak je ocijenjena kao jedna od najboljih monografija albansklog govornog područja, i po sadržini, obimu i dizajnu”, istakao je Musliu.
“Krajem 2015. pristupio sam pripremama rukopisa i na srpskohrvatskom jeziku, i na njemu sam radio do kraja 2016. Izdavanje monografije, preuzeo je Službeni glasnik iz Beograda, ali nakon dvije godine su me obavijestili ‘da nisu mogli da obezbijede odgovarajuća finansijska sredstva, jer je projekat prilično skup’”, nastavlja on.
“Trenutno pregovaram sa Centar filmom iz Beograda, ali se nudila i fondacija jedne poznate srpske kompanije. Istovremeno sam u pregovorima i sa izdavačem u Zagrebu za hrvatsko izdanje”, kaže novinar, a zatim otkriva da se ideja o filmu rodila u njegovoj podsvijesti kada je počeo pisanje monografije.
“Ali budući da nisam imao pojma o pravljenju filma, a znao sam da je taj projekat dosta složen i skup, nisam ni smio da o tome govorim javno. Međutim, prije tri godine jedan mladi perspektivan reditelj iz Đakovice, koji je studirao, a živi i radi u Tirani, i koji je postigao odličan uspijeh sa tri dokumentarna filma na međunarodnoj sceni i dobio nekoliko nagrada, predložio mi je da pravimo film o Bekimu”, prisjeća se on.
“Ideju sam podržao, ali bio sam skeptičan jer tada nisam bio spreman za bilo šta više od monografije. Međutim, on je bio uporan i prošle godine tražio da napišem scenario, jer je našao producenta za film. Rekao sam mu da znam šta je scenario, ali to nikad nisam radio i ne znam kako će ispasti. Poslao mi je mustru jednog dokumentarnog biografskog filma, i nakon čitanja istog počeo sam da pišem”, iskreno govori Musliu.
“Tekst scenarija sam završio za desetak dana budući da mi je cijeli Bekimov život u glavi, i poslao reditelju i producentu. Od obojice sam dobio pohvale, čak su mi rekli da je scenario napisan majstorski. Isto su mi rekli još neki drugu iskusni reditelji kojima sam kasnije dao da ga pročitaju. Onda sam reditelju rekao da film mora da bude vrhunskog kvaliteta i da bude gotov za premijerno prikazivanje na desetu godišnjicu Bekimove smrti”, ističe sagovornik “Vijesti”.
Sa tim scenarijem, on i ekipa su se u julu prošle godine prijavili na konkurs Kinematografskog centra Kosova.
“I gle čuda konkursna komisija je odbila naš projekat, a podržala tri strana filma. Bili smo svi razočarani i nismo mogli da vjerujemo da se može odbiti jedan takav projekat o najvećem albanskom filmskom glumcu 20. vijeka, čovjeka koji je albansko ime pisao zlatnim slovima u vrhu svjetske kinematografije, čovjeku koji ni za koju cijenu nije pristao da promijeni makar jedno slovo svog imena, kako su tada od njega tražili poznati reditelji i producenti, kako bi se lakše izgovarao na engleskom govornom području. Tražili smo obrazloženje zbog čega je film odbijen, ali nikad nismo dobili odgovor”, tvrdi on.
To ih nije obeshrabrilo, pa je reditelj film pronašao producenta u Tirani, a uslijedio je konkurs albanskog Nacionalnog filmskog centra, gdje je film dobio podršku.
“Takođe smo prošli i na konkursu Opštine grada Priština, a materijalnu podršku smo dobili i od Fonda za otvoreno društva Kosova. I sa tim minimalnim sredstvima, koje ne čine ni deset posto troškova, uz dobru volju i odlučnost, 24. januara ove godine krenuli smo sa realizacijom filma, snimanjima u Beogradu, Sarajevu gdje je Bekim rođen i Zagrebu. Tokom februara nastavljamo snimanje u Prištini, Prizrenu, Đakovici, Skoplju, Skadru, Tirani. A tokom marta u Rimu, odnosno Italiji, Kanu i SAD-u”, pojasnio je on.
Na pitanje da li će film biti isključivo dokumetarni ili će imati i igranih momenata, Musliu odgovara: “Film je isključivo dokumentarni, dugometražni i rad na filmu o izvanrednom umjetniku bio je složen proces budući da nemamo nijednu njegovu TV izjavu ili intervju, osim jednog intervjua iz 1968. godine, dok je snimao ‘Odiseja’, datog albanskoj redakciji TV Beograda, recitovanje pjesme ‘Čovek peva posle rata’ Dušana Vasiljeva na TV B92, i jedan govor u Tirani 2001. Zato film neće imati naraciju već će o Bekimu govoriti članovi njegove porodice, filmski reditelji, glumci, prijatelji, školski drugovi iz Beograda, Sarajeva, Prizrena, Zagreba, Prištine, Tirane, Skoplja, kao i kolege iz Italije, SAD-a. Nažalost poznati reditelji i glumci sa kojima je radio Bekim, nisu među živima”, ispričao je on, a zatim otkrio i ko je sve učestvovao u snimanju filma.
“Imamo listu od oko 25 sagovornika, čije će izjave biti pokrivene filmskim scenama i drugim snimljenim materijalom i adekvatnom muzikom. Tu su reditelji: Puriša Đorđević, Goran Marković, Ivana Vujić, Tonći Vrdoljak, Haris Pašović, Ekrem Kryeziu, Piro Milkani, Timo Floko; glumci: Olivera Katarina, Mira Banjac, Branislav Lečić, Rade Šerbedžija, Enver Petrovci, Drita Krasnići, Čun Lajći... filmski kritičar Milan Vlajčić i recenzent njegove autobiografske knjige, Miljenko Jergović. Svakako glavnu riječ će imati supruga Branka Petrić, sin Uliks, brat Arsim i drugi prijatelji i poznanici. Planiramo razgovore sa glumcima kao što je Klaudia Kadinale, Agostina Belli, Daniele Pettinari, reditelji, Rosanna Schiaffino, Matteo Bellina, Irena Papas, Kendis Bergen, Leigh Taylor Young”, nabrojao je novinar i publicista.
Musliu je pojasnio i kada će snimanje, koje je počelo 24. januara u Beogradu, biti završeno.
“Snimanje je planirano da se završi do kraja marta, kad i počinje najsloženiji dio, montaža. Planiramo da film bude gotov do 31. maja ove godina da bi 15. juna, na desetu godišnjicu Bekimove smrti, bio premijerno prikazan u Prizrenu, Beogradu i Tirani. Nakon toga film će biti prikazivan u svim glavnim i drugim gradovima Kosova, Makedonije, Albanije, Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine, Hrvatske i Slovenije. Planiramo da učestvujemo na svim festivalima dokumentarnog dugometražnog filma”, obećava on.
“Moram da naglasim da, budući da će biti dosta kvalitenog snimljenog materijala, razmatramo mogućnost da napravimo i televizijsku seriju od četiri ili pet epizoda od po 45 minuta. Potrudićemo se da napravimo kvalitetan veliki film baš kao što su to bili karijera i život Bekima Fehmiua. Nije to lako. Imamo ogromnu odgovornost”, smatra on.
“Bekim je bio glumac koji je među prvima ‘razbio’ komunističku zavjesu i uspio da snima u inostranstvu. Dok je studirao stalno je govorio svojoj majci da će stići do Holivuda i eto uspio je”, istakao je Musliu.
Bonus video:
