Brisel - Bitka oko toga ko će biti sledeći predsjednik Evropske komisije se zahuktava. Nekoliko lidera Evropske unije je nedavno primijećeno u malom čamcu na jednom švedskom jezeru, kako navodno smišljaju strategiju protiv favorita, a britanski premijer Dejvid Kameron je pokrenuo kampanju za potvrđivanje prava vlada članica Evropske unije da odlučuju ko će činiti izvršno tijelo EU.
Čini se da je proces izbora predsjednika Komisije sukob između glasa naroda, kao što je pokazao rezultat izbora za Evropski parlament prošlog mjeseca, i dilova koje vlade sklapaju iza kulisa. Međutim, realnost je mnogo složenija i istinski demokratski mandat nije dobila osoba koja je proglasila da je „dobila“ izbore.
Uoči izbora, glavne evropske stranačke „porodice“ (nema panevropskih stranaka, samo labavi savezi nacionalnih stranaka), su nominovale jednog kandidata kao svoj izbor za predsjednika Evropske komisije. Evropska narodna stranka desnog centra, koja je osvojila tijesnu većinu od 221 mjesta u 751-članom parlamentu, proglasila je pobjedu na izborima; a mnoge druge, uključujući socijaliste, zelene i liberale, slažu se da glavni kandidat EPP Žan Klod Junker ima moralno pravo da bude izabran za predsjednika Komisije.
U stvari, iako je EPP osvojila 29 odsto mjesta, naspram 24 procenta Progresivnog saveza socijalista i demokrata (S&D), S&D može da tvrdi da je pobijedila. Na kraju krajeva, stranke bliske njoj su na nacionalnom nivou osvojile više glasova - ukupno 40 miliona, u poređenju sa 39,9 miliona za stranke povezane sa EPP. Razlika je mala, ali nema sumnje da je S&D osvojila glasove naroda (24,4% naprema 23,8%).
Iako je izborni sistem čisto proporcionalni i S&D je osvojila glasove naroda, razlog zbog kojeg je završila sa manje mjesta je jednostavan: stranke bliske njoj su osvojile relativno više glasova u većim državama, gdje je potrebno više birača da bi se osvojilo mjesto. Nasuprot tome, EPP je prošla relativno bolje u malim državama, gdje mjesto „košta“ puno manje.
Najekstremniji slučaj je Luksemburg, Junkerova rodna država, gdje je EPP dobio skoro 38 odsto glasova, nasuprot 11 odsto za S&D - sa razlikom, u apsolutnom smislu, od samo oko 52.000. Međutim, EPP je dobila dva poslanika više od S&D, što znači da je za jedno mjesto potrebno otprilike 26.000 glasova.
Druga krajnost je Italija, gdje je S&D dobila 41 odsto glasova a EPP 22 procenta. U apsolutnom smislu, razlika je bila više od pet miliona glasova, ali je S&D dobila samo 14 poslanika više od EPP. U Italiji je S&D bilo potrebno oko 370.000 birača da dobije jednog poslanika, preko 14 puta više nego što je EPP bilo potrebno u Luksemburgu.
„Pobjeda“ EPP je stoga došla uglavnom zbog činjenice da broj birača po poslaniku uveliko varira od države do države. Jedan glas u Italiji (i u drugim velikim državama) vrijedi puno manje nego glas u manjim državama. Njemački ustavni sud se nedavno oslonio na tu činjenicu u kontroverznoj odluci da strankama odredi cenzus od tri odsto da bi u Njemačkoj dobile mjesta za Evropski parlament (mala ultradesničarska Nacionalna demokratska stranka je kao rezultat toga dobila jedno mjesto u Evropskom parlamentu).
Njemački sud se vodio time da izbori za Evropski parlament nisu pravi izbori, jer se ne poštuje princip „jedna osoba, jedan glas“. To nije problem samo sa stanovišta demokratskih principa; rezultati nedavnih izbora su pokazali u kojoj mjeri to može uticati na političke rezultate. Junker je pobijedio iz samo jednog razloga: dobio je glasove u malim državama a težinu glasova de facto određuje veličina države.
Stoga zvuči prazno tvrdnja da Evropski parlament direktno zastupa narod Evrope i da je narod dao kandidatu EPP direktan mandat koji bi predstavnici država članica u Evropskom savjetu trebalo da poštuju. S&D je dobila više glasova što njenom kandidatu Martinu Šulcu daje veći demokratski legitimitet.
Autor je direktor briselskog Centra za evropske političke studije. Radio je za MMF i bio ekonomski savjetnik Evropske komisije, Evropskog parlamenta, francuskog premijera i ministra finansija
Copyright: Project Syndicate 2014.
Bonus video:
