Nxedavni diplomatski uspjesi Rusije u Siriji i Iranu, uz greške američkog predsjednika Baraka Obame u spoljnoj politici, ohrabrili su predsjednika Vladimira Putina u svojim naporima da pozicionira Rusiju kao sposobnu da parira američkom eksepcionalizmu i zapadnjačkom univerzalizmu. Međutim, Putinovo nedavno obraćanje Federalnoj skupštini bilo je više odraz njegove ljutnje zbog geopolitičke marginalizacije Rusije, nego bojni poklič imperije u usponu.
S obzirom na to da su Sjedinjene Države premorene besmislenim ratovima na Bliskom istoku, a Evropa se okrenula sebi kako bi se suočila sa sopstvenom krizom, ovaj slučaj je uvjerljiviji danas nego u bilo kom trenutku od zavšetka Hladnog rata. Međutim, to ne mijenja činjenicu da je Rusija sila koja propada, čiji diplomatski trijumfi su samo taktična dostignuća koja ne rezultiraju promjenom strateške igre za svijet.
Ako je, kao što je Lenjin kazao, komunizam bio „sovjetska vlast plus elektrifikacija čitavog svijeta”, onda putinizam može biti sveden na nuklearno naoružanje i izvlačenje nafte. U svim ostalim oblastima, Zapad zadržava očiglednu prednost: demografski pad Rusije, njene zastarele oružane snage, jednodimenzionalna ekonomija, slaba produktivnost i hronični unutrašnji nemiri čine izazove sa kojima se sučavaju SAD i Evropa manjim i lakšim.
U stvari, Putinovo nedavno obraćanje bilo je ispunjeno aluzijama na slabosti Rusije - prije svega na „međuetničke tenzije“, lokalne vlade „stalno potresene korupcionaškim skandalima“, nekompetentnu administraciju, odliv kapitala kroz „of šor aktivnosti“ i nesposobnost da se postignu „tehnološki proboji“. Ove osobine ne doprinose stvaranju dominatne sile u globalizovanom svijetu. Svidjelo se to kome ili ne, priče o nadmetanju Rusije sa Zapadom nisu ništa više od sentimentalne nostalgije ili besmislene retorike.
Što se Putina tiče, sporazum postignut 1945. godine tokom konferencije na Jalti nije mrtav; granice uticaja Kremlja su se prosto pomjerile prema istoku, uglavnom na granice bivšeg SSSR-a. Premda je Putin uspio da spriječi pridruživanje Gruzije NATO-u, njegova Euroazijska ekonomska zajednica (EurAsEC) je loša kopija Savjeta za uzajamnu ekonomsku pomoć (Comecon), koji su činile sve zemlje Istočnog bloka i još nekoliko socijalističkih zemalja. Slično tome, Organizacija za kolektivnu bezbjednost i saradnju, euroazijska vojna alijansa na čelu sa Rusijom, nije ništa više od starog Varšavskog pakta.
Štaviše, premda su Putin i njegov ukrajinski kolega Viktor Janukovič za sad uspjeli da spriječe trgovinski i politički sporazum Ukrajine sa Evropskom unijom, oni vjerovatno neće moći to da čine još dugo. I mada je Putin pridobio izdašnom finansijskom podrškom i jeftinim gasom, malo je vjerovatno da će se Ukajina priključiti Euroazijskoj ekonomskoj zajednici na čelu sa Rusijom, koja je više sredstvo usmjeravanja bivših sovjetskih republika na rusku sferu uticaja nego mehanizam za promovisanje trgovine.
Međutim, najozbiljnija prijetnja po status Rusije u svijetu je zastarelost njenog nuklearnog arsenala. Putin ne može da odgovori na američki razvoj „globalnog munjevitog udara“, koji omogućava Sjedinjenim Državama da pogode mete širom svijeta uz pomoć konvencionalnog oružja u roku od sat vremena - koji bi rusku odbranu učinio irelevatnom. Rusija više ne može da se nadmeće sa zapadnjačkom tehnologijom i mogućnostima danas više nego što je to mogao SSSR kada se raspado usljed stresa izazvanog trkom u naoružanju sa SAD.
U obraćanju Federalnoj skupštini, Putin je sebe pozicionirao kao branioca konzervativnih vrijednosti protiv „tolerancije, neutralnih i jalovih“ (eufemizam za gej prava) i šampiona moralnosti i tradicionalnih porodičnih vrijednosti. Rusija možda više nije supersila; ali, tvrdi Putin, ona predstavlja moralno superiorniju civilizaciju koja se bori protiv spoljnopolitičke nemarnosti, štetnih ekonomskih praksi i moralne izopačenosti Amerike.
Putinove priče o moralnosti su, međutim, pune kontradikcija „Danas mnoge nacije“, upozorio je, „mijenjanju svoje moralne vrijednosti i etičke norme, uništavaju etničke tradicije i razlike između ljudi i kultura“. Međutim, Rusija je kaleidoskop etniciteta i kultura, čiji napori u pravcu afirmisanja su odbačene u tom istom govoru kao kriminalno ponašanje „etničkih mafija“.
Štaviše, zapadnjačke vrijednosti koje Putin odbacuje u ime ruskog nacionalizma (i antiamerikanizma) su baš one koje mnogi Rusi prihvataju.
Putinovo opisivanje Rusije kao slavofilske i euroazijske zemlje odražava njegovo strmljenje stvaranju alijanse sa Kinom i drugim ekonomija u usponu kako bi uzdrmao globalnu dominaciju Amerike.
Međutim, Putin ne može da očekuje da će Kina stati iza njegovih namjera. Kina se možda priključila Rusiji u protivljenju „humanitarnim intervencijama“ Zapada u unutrašnjim konfliktima u drugim zemljama, ali hladnoratovski stav da je ideološka bliskost odgovarajuća osnova za vojnu alijansu danas ne bi funkcionisala kod Kine. Prostije rečeno, Kina nije zainteresovana za revoluicnarno mijenjanje međunarodnog sistema od kojeg ima toliko koristi.
Putinove ambicije nisu ništa novo. I zaista, on predstavlja nastavak viševjekovne želje Rusije da se prema njoj odnose kao prema velikoj sili u svjetskom poretku na koji gleda kao na hobsovsku borbu u ratu svi protiv svih. Međutim, autoritarizam i neadekvatna dilomatija nisu baš recept za uspjeh u XXI vijeku.
Prevod: M. RUDOVIĆ
Copyright: Project Syndicate, 2014.
Bonus video:
