Bio je to značajan dan: Skupština opštine Titograd, na sjednici svih vijeća, održanoj 17. decembra 1981. godine, (predsjedavao Slobodan Filipović, predsjednik Skupštine opštine), donijela je odluku o osnivanju Galerije umjetnosti nesvrstanih zemalja “Josip Broz Tito”, sa sjedištem u Titogradu. Imenovan je Savjet od četrdeset devet članova, istaknutih crnogorskih društveno-političkih, kulturnih i javnih radnika i stvaralaca, na čelu s Veljkom Milatovićem, predsjednikom Predsjedništva SR Crne Gore.
Izabran je i Koordinacioni odbor, koji je usmjeravao, vodio aktivnosti na formiranju ove kulturne institucije i obezbjeđivanju sredstava za izgradnju namjenske zgrade: Nikola Đonaj, predsjednik Opštinske konferencije SSRN, Gordana Žunić, sekretar OK SSRN, Veselin Raspopović, direktor Galerije, Slobodan Mugoša, izvršni sekretar OK SK, Jovan Bajčetić, predsjednik Opštinskog vijeća Sindikata, Srđa Božović, predsjednik OK SSO, Jovan Dedić, član Predsjedništva OO SUBNOR-a, Rifat Tuzović, potpredsjednik Skupštine opštine, Rajko Vukčević, predsjednik Izvršnog odbora SO, Mišo Brajović, potpredsjednik Izvršnog odbora SO, Bato Kovačević, predsjednik Samoupravne interesne zajednice za kulturu, Nada Vučinić, predsjednik Konferencije za društvenu aktivnost žena, Nikola Vujošević, akademski slikar, Velibor Radonjić, arhitekta, Dimitrije Vešović, predsjednik Komisije za finansijska pitanja i Slobodan Vuković, predsjednik Komisije za informativno-propagandnu djelatnost.
Tokom obilježavanja dvadesetogodišnjice Pokreta nesvrstanih, osnivanje Galerije osnaženo je i opštom podrškom građana Titograda.
Formirana je, kako je isticano, jedna od najznačajnijih kulturnih institucija koju je grad na Ribnici i Morači ikada imao. Titograd je postao središte likovne umjetnosti nesvrstanog svijeta.
Na Sedmoj konferenciji nesvrstanih zemalja u Nju Delhiju, 1982. godine, učesnici Samita dali su punu podršku formiranju Galerije, naglašavajući da će doprinijeti prezentaciji kulturnih vrijednosti nesvrstanih zemalja, njihovom zbližavanju i međusobnoj saradnji na planu kulture đe je do tada nedovoljno učinjeno. Podržana i od UNESKA, Galerija se nametnula kao dinamična kulturna i obrazovna ustanova; u njoj su se odvijali mnogi kulturno-umjetnički događaji, koji su podsticali afirmaciju stvaralaštva, susrete i kulturnu razmjenu nesvrstanih. U Titograd su, s raznih strana svijeta, pohrlili brojni stvaraoci, slikari, vajari, grafičari, kritičari i pisci knjiga o umjetnosti; pored rada u ateljeima, držali predavanja o kulturi zemalja iz kojih su došli.
Među prvima, svoja umjetnička djela, poklonili su Peru, Kuba, Iran, Meksiko, Kipar, Indonezija, Indija, Malta, Argentina… Kuba je poslala četrdeset eksponata; Bolivija osamdeset četiri.
Tu je dar Kipra, krčag iz VII vijeka prije naše ere; slika, “Činija s kokom”, bolivijske slikarke Agnes Ovando Sanz De Franck, predstavlja, po mišljenju likovnih kritičara, izuzetno ostvarenje; pa “Tri žene”; autor Qamrul Hassan iz Bangladeša, kao i mnogi eksponati, izloženi tada u dvorcu kralja Nikole na Kruševcu, tj. na Krušnoj glavici, kako se nekad zvala. Pored stalne, postojala je pokretna postavka, koja je prikazana na nizu likovnih manifestacija; u Lusaki, Dar es Salamu, Delhiju, Kairu…
Tada sam bio direktor Informativno-dokumentacionog centra Titograda, i, prirodno, prihvatio obavezu da napravim publikaciju o Galeriji umjetnosti nesvrstanih zemalja „Josip Broz Tito“, štampanu u osamdeset hiljada primjeraka! Nije mi poznato da je ikada neka knjiga publikovana u Titogradu/Podgorici u tako velikom tiražu. Sadržala je opširne podatke o njenom osnivanju, aktivnostima i neposrednim zadacima i distribuirana u sve nesvrstane zemlje.
U Titogradu nije bilo objekta koji bi mogao trajno i kvalitetno da odgovori koncepcijskim zahtjevima ove značajne međunarodne institucije. Planirano je da na Kruševcu, 1984. godine, počne izgradnja namjenske zgrade, na osnovu međunarodnog konkursa. Strogo se vodilo računa da se sačuva stoljetna kruševačka šuma.
Jedan od ključnih zagovornika i pokretača Galerije, Slobodan Filipović, predsjenik Skupštine opštine Titograd, u međuvremenu je prešao na novu dužnost; slutio se raspad Titove Jugoslavije, pa je aktivnost Galerije jenjavala. Eksponati su pohranjeni u depou Centra savremene umjetnosti Crne Gore; sačuvani od propadanja i otuđenja; u fondu se danas nalazi blizu osam stotina djela umjetnosti nesvrstanih zemalja, velike vrijednosti.
I: u ove jesenje dane, svinula je ideja o ponovnom otvaranju, obnavljanju, stalne postavke Galerije; zaslužuje pažnju, jer bi Glavni grad i država Crna Gora, bez sumnje, dobili instituciju kulture svjetskog glasa.
Na koncu, to je i obaveza prema nesvrstanim zemaljama, darodavcima, koje su poslale svoja dragocjena umjetnička ostvarenja da budu dostupna narodu.
Autor je novinar i pisac
Bonus video:
