Britanski naučnici su početkom proljeća predočili surovu istinu svojoj vladi. Rekli su da je „veoma vjerovatno da postoji održivi prenos kovida-19“ u Ujedinjenom Kraljevstvu.
Ukoliko se ne obuzda i ako se virus bude ponašao kao u Kini, do četiri petine Britanaca se može zaraziti, a svaki stoti može umrijeti, napisali su naučnici, članovi zvaničnog odbora osnovanog da naprave model širenja epidemije.
Prema ovom modelu, mada to nijesu napisali, u toj zemlji od 70 miliona stanovnika moglo bi umrijeti 500 000 ljudi.
Ipak, sljedećeg dana 3. marta, premijer Boris Džonson je bio u svom uobičajeno opuštenom maniru. Šalio se da se i dalje rukuje sa svima, uključujući i zaposlene u bolnici gdje se liječe zaraženi od koronavirusa.
„Naša država ostaje izuzetno dobro pripremljena“, kazao je Džonson dok je u Italiji broj mrtvih rastao. „Već imamo fantastičan zdravstveni sistem, fantastične sisteme testiranja i fantastičan nadzor širenja bolesti“.
Pored Džonsona na konferenciji u Dauning stritu stajao je Kris Viti, glavni medicinski savjetnik u vladi i epidemiolog po struci. Viti je predočio zaključke specijalnog odbora, uključujući i predviđanja o mogućoj stopi zaraze od 80 odsto i broju mrtvih. Međutim, on ih je ublažio rekavši da će broj zaraženih vjerovatno biti „mnogo manji“ i da je sve to na nivou spekulacija.
Optimistični ton konferencije je bio u žestokom kontrastu sa sve većom uznemirenošću naučnih savjetnika u vladi. Oni su, prema istraživanju Rojtersa, već bili ubijeđeni da je Britanija na ivici katastrofalne epidemije.
Rojters je, međutim, na osnovu više od 20 razgovora sa britanskim naučnicima i zvaničnicima u vladi i na osnovu pregleda zapisnika i dokumenata utvrdio da naučnici koji savjetuju vladu nijesu jasno predočili svoje najveće strahove javnosti i vladi.
Sve do 12. marta, stepen rizika, koji su postavili vodeći medicinski savjetnici na preporuku naučnika ostao je „umjeren“ što ukazuje samo na mogućnost izbijanja šire epidemije.
Rojters je istragom utvrdio da naučni odbori koji savjetuju Džonsona sve do sredine marta nijesu ni razmatrali mogućnost ograničavanja kretanja i restriktivnih mjera poput onih u Kini smatrajući da tako drastične mjere nikada ne bi bile prihvatljive u demokratiji kakva je britanska.
Britanski naučnici su takođe vjerovali - a kod mnogih je to i dalje slučaj - da kada jednom virus pobjegne iz Kine, mjere karantina vjerovatno neće dati rezultate. Zapisnici, u koje je Rojters imao uvid takođe ukazuju da skoro da uopšte nije posvećena pažnja programu masovnog testiranja i da su se eksperti uglavnom oslanjali na razrađene planove borbe protiv gripa - a ne protiv ove mnogo smrtonosnije bolesti.
Dok je Britanija bila pripremljena da se bori protiv gripa, azijske države poput Kine, Hong Konga, Singapura i Južne Koreje pravile su pandemijske planove na osnovu lekcija naučenih iz borbi protiv smrtonosnije epidemije SARS-a koja je počela 2002. Smrtnost kod SARS-a je do 14 odsto. Kao rezultat toga, ove države su bile spremnije da se odluče na masovno testiranje, uvođenje karantina i drugih drakonskih mjera kako bi spriječile građane da šire virus.
Prema istrazi britanske agencije, medicinske eksperte koji savjetuju Džonsona početkom godine zavarali su i podaci koji su tada pristizali iz Kine da se bolest ne širi lako sa čovjeka na čovjeka. Na osnovu toga, Džonson je u januaru imao razloga da vjeruje da je njegova zemlja pripremljena. Imala je neke od najboljih naučnika na svijetu i dobro osmišljen plan za slučaj izbijanja pandemija gripa.
„Znate, jako je mali broj ljudi, koji su apsolutno shvatali šta se događa i šta će se vjerovatno dogoditi“, kazao je za Rojters Džon Edmunds, stručnjak za pravljenje modela širenja zaraznih bolesti i savjetnik u vladi. Edmunds je bio među onima koji su pozivali vladu da ranije pojača stepen uzbune. Sa druge strane glavni Džonsonov savjetnik, Kris Viti je 13. februara u intervjuu za BBC kazao da nije sigurno da će epidemija izbiti u Britaniji.
Reagujući na izjavu Vitija, Ričard Horton ljekar i urednik medicinskog časopisa „Lanset“ rekao je da je vlada propustila priliku da pripremi mjere karantina i program masovnog testiranja, kao i da nabavi respiratore i ličnu zaštitnu opremu.
Britanski naučnici sve do sredine marta nijesu razmatrali mjere ograničavanja kretanja, jer su vjerovali da ih je nemoguće sprovesti u Britaniji
Nakon što je propuštenu priliku u uredničkom komentaru nazvao „državnim skandalom“, Horton je pozvan da pred parlamentom svjedoči o tome kako su naučni savjetnici u vladi potcijenili prijetnju.
Sada, dok se u mnogim državama vodi debata o borbi protiv virusa pojedini eksperti kažu da iz britanskog iskustva treba izvući lekciju da vlade i naučnici širom svijeta moraju povećati transparentnost u planiranju kako bi njihovi stavovi i pretpostavke bili otvoreni za preispitivanje.
Džonson, koji se razbolio od kovida-19 i nalazi se na odjeljenju intenzivne njege, reagovao je sporije od lidera drugih država u proglašavanju restriktivnih mjera. Kritikovan je jer nije brže reagovao i organizovao masovno testiranje ili pokrenuo nabavku zaliha ključne medicinske opreme i bolničkih kreveta.
Prerano je suditi o razumnosti britanske reakcije i njenoj blagovremenosti, navodi Rojters. Ukoliko istorija pokaže da je bila pogrešna onda premijeru ne treba prebacivati da je ignorisao preporuke naučnih savjetnika, već ga kritikovati zbog toga što ni u jednom trenutku nije doveo u pitanje tačnost njihovih pretpostavki.
Bonus video:
