Gotovo nezapaženo je prošla važna vijest o dodjeli nagrade za naučna dostignuća na Univerzitetu Crne Gore. Nagradu je ustanovila gospođa Radmila Vojvodić, rektor UCG, i uručila gospodinu Vladimiru Pešiću, profesoru Prirodno matematičkog fakulteta. Da li je ova nagrada dodijeljena u cilju promocije nauke na UCG i njegovog prepoznavanja i uključivanja u internacionalni naučni prostor ili se radi o još jednoj manipulaciji na državnom univerzitetu? Odgovor na ovo pitanje može biti jasniji kada se analiziraju neki principi vrednovanja naučnih rezultata, kao i naučni rezultati gospodina Pešića, koji su motivisali rektorku UCG da mu uruči ovo prestižno priznanje.
Vrednovanje naučnih rezultata nije jednoznačan proces. Danas je u svijetu opšteprihvaćena metodologija Američkog instituta naučnih informacija iz koje je proizišla tzv. Tomsonova SCI rang lista naučnih časopisa. Nauka je podijeljena u određeni broj oblasti (trenutno 52) i naučni časopisi u svakoj oblasti rangirani su u skladu sa renomeom koji uživaju u naučnim krugovima. Pojedini časopisi određenim manipulacijama privremeno zauzmu nezasluženo mjesto na rang listi. Te manipulacije su tipične, i do sada evidentne samo za časopise iz donjeg dijela liste. Zato se objavljeni radovi rangiraju u više kategorija u skladu sa pozicijom časopisa na Tomsonovoj SCI rang listi.
Da bi uvid u naučna dostignuća svakog istraživača bio transparentan, prije više godina odlučeno je da se objavi lista naučnih radova na sajtu UCG. Časopisi su podijeljeni u tri kategorije. U prvu kategoriju su svrstani radovi koji su objavljeni u prvih 30% časopisa sa SCI liste, u drugu narednih 20%, a preostali su svrstani u treću kategoriju. Sličan pristup rangiranju je prihvaćen i na ostalim univerzitetima u okruženju. Imajući u vidu da za razliku od njih, UCG nema pristup najvažnijim naučnim bazama podataka, pojava ove liste na sajtu UCG je u određenoj mjeri omogućila jedini javni uvid u kvalitet naučnog rada istraživača.
Od prvog dana pojave liste, evidentirani su različiti pokušaji njenog urušavanja i blamaže inicirani od onih kojima je smetao javni uvid u rezultate njihovog naučnoistrživačkog rada. Ipak niko se nije usudio da promijeni kategorizaciju radova sa SCI liste, pa je ostala mogućnost da se najuspješniji istraživači prepoznaju, bez obzira na ukupan broj radova ili poziciju koja im je dodijeljena na listi.
Najnoviji slučaj degradiranja naučnoistraživačkog rada koje je sprovelo novo rukovodstvo UCG je ukidanje kategorija i vraćanje radova sa po 20 i više autora. To je prvenstveno posljedica pojave tzv. predatorskih časopisa, koji su posebno interesantni „naučnicima“ iz Jugoistočne Evrope i nekih država Afrike i Azije.
Pojedini časopisi nude objavljivanje radova pod upitnim uslovima, bez obzira na njihov kvalitet i sadržinu. Broj izdanja nekih od ovih časopisa narastao je na 300 i više izdanja godišnje umjesto jednog izdanja mjesečno, što je uobičajeno. Kao rezultat ove pojave pojedini autori objavljuju po 10 i više „naučnih radova“ godišnje, za razliku od 1-2 rada, što je prosjek na poznatim univerzitetima u najvećem broju naučnih oblasti. Jedini problem sa kojim se suočavaju autori ovakvih radova je rangiranje naučnih časopisa. To je ključni razlog zašto je rangiranje, ukinuto na sajtu našeg Univerziteta, umjesto da bude unaprijeđeno kao što je to urađeno npr. na Univerzitetu u Ljubljani. Ukidanjem kategorizacije časopisa, broj objavljenih radova postao je mjerilo uspješnosti bez obzira na njihov kvalitet, pa je na taj način stvoreno plodno tle za zamagljivanje stvarnog stanja i manipulacije u ovoj oblasti.
Na UCG je uvijek postojala tendencija da se relativizuju mnogi pokazatelji; nastavni, naučni, finansijski i sl. a sve u cilju zaštite interesa pojedinih moćnih pojedinaca ili grupacija. Stanje u oblasti nauke odavno nije bilo zamagljeno kao danas.
O rezultatima ovakve, nimalo slučajne politike u oblasti nauke, najbolje govori dodjela nagrade za naučna dostignuća, koja je uručena gospodinu Vladimiru Pešiću. Kako je to navedeno na sajtu UCG, gospodin Pešić je dobio nagradu za objavljivanje 15 naučnih radova u najprestižnijim međunarodnim časopisima na SCI listi! Uvidom u naučnu bazu podataka, koja nažalost nije dostupna na našem Univerzitetu, može se vidjeti o kakvim prestižnim časopisma se radi. Najprestižniji časopis u kome je gospodin Pešić objavio 6 radova je „Zootaxa“, koja se nalazi na 73 mjestu od ukupno 153 časopisa sa SCI liste u oblasti zoologije.
Da bi se časopis smatrao najprestižnijim morao bi biti u prvih 10%, ili prema najnovijim kriterijumima usvojenim npr. na Univerzitetu u Ljubljani među prvih 8 časopisa u oblasti zoologije. Pored toga, ovaj časopis ima više od 300 izdanja godišnje! Suvišno je govoriti o ugledu ovakvih časopisa u naučnoj javnosti. Svi ostali radovi gospodina Pešića objavljeni su u časopisima koji bi prema ukinutoj kategorizaciji pripadali trećoj, posljednjoj kategoriji. Jednog od časopisa čak i nema na SCI listi, dok jedan od radova ima više od 20 autora. Prema tome, ne radi se o najprestižnijim časopisima, kako je to navedeno u obrazloženju nagrade, čak ni o prestižnim!
Za očekivati je da na ovakve pojave adekvatno reaguje Naučni odbor UCG. Da li će to uraditi prvenstveno zavisi od njegovog predsjednika, gospodina Vladimira Pešića! Prepuštam čitaocima da, na osnovu iznesenih podataka, sami procijene da li aktuelni tretman naučnih radova na UCG i nagrada koju je dobio gospodin Pešić doprinosi afirmaciji ili blamaži nauke na našem Univerzitetu.
Bonus video:
