Kada su na radionici rukotvorina, koja se održava u Tivtu, predstavili Svetlanu Živković, 43-godišnju Pljevljakinju, koja se već 10 godina bavi tkanjem, glavni komentar odnosio se na njene godine.
“Očekivali ste neku babu. Tako su iz jedne televizije odbili da snimaju prilog o tkanju sa mnom, kad su shvatili da sam mlada. Tražili su nekog starijeg“, kazala je Živkovićeva.
Kaže da su je uvijek privlačile neobične stvari, a tkanje je za nju „čarobno“.
Kad je počinjala da se bavi tkanjem, nije znala mnogo, pa je u pomoć pozvala tkalju iz Zadruge tkalja iz Dragačeva, kod Guče.
„Bila je kod mene dva dana i pokazala mi osnove. Kad je otišla, ja sam ostala sa mukama kako da nastavim dalje sa tkanjem i, onim što je najzahtjevnije u procesu tkanja, kako da sve pripremim - postaviti osnovu, naviti je na vratila, uvesti u niti...“.
Iako je mnogo puta pomislila da odustane od tkanja, ljubav prema tom zanatu je prevladala. Svetlana je dodatno bila motivisana prvim pojavljivanjima na sajmovima, gdje je njen rad nagrađivan.
„Ma Svetlana je prava atrakcija na sajmovima, kad ljudi vide njen rad, pa još shvate koliko je ona zapravo mlada“, dobacuju učesnice radionice, ne dozvoljavajući Svetlani da ostane skromna.
Žao joj je jer su vještački materijali dominantan izbor pri kupovini garderobe, platnenih predmeta za domaćinstvo... ali je raduje i sve veća opredijeljenost za kupovinu predmeta od prirodnih materijala, poput vune i pamuka.
„Alergije su se kod ljudi pojavile onda kad smo izbacili pamuk i vunu iz upotrebe“, dodaje Milena Cicmil, učesnica radionice iz Foče.
A u Svetlaninom Tkačkom kutku možete naći torbe sa etno motivima, manje komade koji mogu da posluže i kao podmetači, šaleve izrađene različitim tehnikama tkanja...
Njeni proizvodi, iako izrađeni starom tehnikom, odišu duhom savremenog doba.
Svetlana se nada da će njenim stopama krenuti njena mlađa kćerka, koja se školuje za modnog dizajnera.
Baš kao i Svetlana, Cicmil je izabrala vunicu kao materijal od kojeg izrađuje različite predmete. Osim što i sama izrađuje torbe, kod Milene možete naći i nakit, od recikliranih materijala, poput čepova, šnale za kosu od drveta... Milenin zaštitni znak je i mini čamac za rafting, koji simboliše čuveni rafting na Tari.
„Ovim sam se počela baviti da spasim živce. Ovo je spas, vjerujte mi“, kaže, ali i dodaje da od tog hobija ne može baš da živi.
Ipak, ni ona, ni druge Fočanke, učesnice radionice rukotvorina u Tivtu, ne odustaju, već hrabro prezentuju svoje vještine. Bojana Vladičić sa porodicom već pet godina sakuplja samoniklo ljekovito bilje po planinama u okolini Foče i kaže da, iako od tog posla ne mogu da se obogate, mogu da ostvare pristojna mjesečna primanja.
Osim što prodaju čajeve, Vladičići u ponudi imaju i ručno rađene sapune. Bojana ponosno naglašava da njihovi čajevi nisu mljeveni, već da su biljke cijele sušene, kako bi kupci znali šta dobijaju. Dok sa njom razgovarate, iako je očigledno, Bojana ne pominje svoj invaliditet. Kaže da živi punim plućima, te da o invalidnosti priča samo kao o načinu da druge osobe sa invaliditetom motiviše da se ne predaju, već da uzmu život u svoje ruke.
Među Fočankama na radionici je bila i Dobrinka Jeličić, žena koja izrađuje i suvenire, pravi kolače, ali su druge učesnice posebno istakle njeno umijeće pravljenje proizvoda od voća, među kojima specijalitet pekmez od soka od jabuka.
„Za 10 kilograma pekmeza vam treba 100 kilograma soka od jabuka. E zamislite koliko vam treba jabuka“.
Vladičić i Jeličić žale jer u lokalnim ugostiteljskim objektima posjetioci ne mogu da dobiju čaj, liker, bilo koji od proizvoda domaćih proizvođača.
Situacija nije mnogo drugačija ni u Crnoj Gori. U Podgorici još i postoje lokali u kojima možete dobiti domaći sok od drenjina, šipka, borovnica... ali na sjeveru je to skoro pa nemoguće. Umjesto toga ste, recimo, na Žabljaku mogli popiti „durmitorsku bombu“, cijeđeni sok od jabuke, šargarepe, cvekle i - đumbira. Ako tražite čaj, dobićete neki Cedevitin ili sličan industrijski iz kesice...
Iako je i okolina Žabljaka prepuna čajeva i samoniklog ljekovitog bilja, kod porodice Vladičić je u Foču tako po čaj za svoj hotel došla i jedna Žabljačanka...
Radionica za izradu rukotvorina je nastavljena ovog vikenda u Plužinama. Radionice se organizuju u okviru prekograničnog projekta sa Bosnom i Hercegovinom „Eko i kulturni turizam južnih Dinarida II“. Centar za zaštitu i proučavanje ptica (CZIP) projekat realizuje u saradnji sa Opštinom Plužine, Eko Bokom i Ekonomskim fakultetom u Sarajevu, uz podršku Delegacije EU u Crnoj Gori i BIH.
„Ideja za organizaciju radionica je pružanje kreativnog podstreka ženama koje su pokretači u svojim lokalnim zajednicama i to na način što će učiti od najboljih“, kazala je Jovana Janjušević iz CZIP.
Dodatno, cilj je i uvezivanje turističke ponude prekogranične oblasti u zaleđu Boke, odnosno budućeg zaštićenog područja Orjena i Regionalnog parka Pive, kao i Nacionalnog parka Sutjeska i Parka prirode Hutovo blato.
Jedina ćilimara u Crnoj Gori osnovana je u Rožajama '58
Godine 1958, u Rožajama je osnovana prva i do sada jedina ćilimara u Crnoj Gori, za čije potrebe je u jednom periodu bilo angažovano nekoliko stotina žena i djevojaka. Ćilimara je imala svoje pogone u Plavu (Gusinje), Baru (Ostros), a u Bihoru je organizovana proizvodnja po kućama.
“Sa tako značajnom proizvodnjom ćilima svih formata, od podmetača za telefon, fotelje, pa do velikih površina i izradom tapiserija za svjetski priznate umjetnike, proizvodi ove ćilimare bili su izloženi u skoro svim većim prodajnim salonima bivše Jugoslavije, uz redovno učešće na prestižnim sajmovima zanatstva i domaće radinosti. Mnoge porodice su živjele od toga, a ćilimi bili tražena i cijenjena roba. Nažalost, taj segment privrednog razvoja vremenom se ugasio”, objavio je ranije pisac Ramiz Hadžibegović sa magazin „Montenegrina“.
Umjesto da se vuna otkupljuje, Crnogorci je spaljuju zbog cijene
Žene poput Svetlane Živković vunicu za tkanje kupuju van Crne Gore, jer crnogorski stočari vunu uglavnom bacaju.
„Umjesto da se vuna otkupljuje, da postoje vunovlačare, predionice... ljudi spaljuju vunu, jer je njena cijena po kilogramu možda oko 20 centi. I tako se oni radije odluče da je odnesu negdje i zapale, nego da je prodaju. Ja vunu nabavljam iz predionice sa Zlatibora. I pamuk nabavljam van Crne Gore, jer kod nas postoje radnje tog tipa, ne postoje radnje u kojima se na jednom mjestu može kupiti repromaterijal“, kaže ona.
Za razliku od Svetlane, žene iz Foče kažu da vunu koju koriste za izradu predmeta nabavljaju u BiH.
Napustila posao medicinske sestre i bavi se aromaterapijom
Katica Wolf, vlasnica brenda „Viola“ iz Zagreba, aromaterapijom se profesionalno počela baviti prije pet godina. Prethodno se za aromaterapiju interesovala više iz hobija, pa je 2009. godine, kada je poželjela da zna više, završila i jednogodišnju školu, koju Hrvatska i međunarodno tržište rada priznaju kao zvaničnu.
„Radila sam 30 godina kao medicinska sestra u jednom domu zdravlja u Zagrebu. Taj mi je posao uvijek bio drag, ali mi je uvijek i nešto falilo. Počela sam da se zanimam za aromaterapiju i učila, završila školu... Do promjene dolazi kad su me kao medicinsku sestru prebacili na novo mjesto. To je bio momenat preloma. Dobila sam podršku supruga, napustila posao medicinske sestre i tako moj hobi postaje moj posao“, priča Katica.
Katica danas svoja znanja prenosi kroz radionice, ne samo u Hrvatskoj, već i vani, i ne samo tamo gdje je fizički prisutna, već je to moguće i putem servisa poput Skypea. Wolf najavljuje i mogućnost otvaranja škole aromaterapije u Crnoj Gori, ali nije precizirala kada bi se to moglo dogoditi.
Bonus video:
