Smrt je jedina sigurna stvar u životu, a analiza krvi jedne od najstarijih i najzdravijih žena na svijetu pokazala je zašto do nje dolazi.
Rođena 1890. godine, Hendrikje van Andel-Šiper jedno je vrijeme bila najstarija žena na svijetu. Takođe je bila poznata i po svom zdravlju koje je dobro služilo sve do smrti. Kada je umrla 2005. godine, donirala je svoje tijelo nauci i saglasila se da rezultati svih istraživanja na njenom tijelu budu javno objavljeni zajedno sa njezinim imenom.
Naučnici su stoga analizirali njezinu krv i druga tkiva kako bi vidjeli kako se mijenjaju starenjem.
Otkriveno je da je naš životni vijek ograničen kapacitetom matičnih ćelija da obnavljaju tkiva. Kada matične ćelije dostignu fazu umora, one umiru i smanjuju kapacitet tijela da obnavlja tkiva i ćelije kao što su, naprimjer, krvne.
U slučaju van Andel-Šiper, pred njenu smrt čak dvije trećine bijelih krvnih ćelija poticalo je od samo dvije matične ćelije, što govori da su skoro sve matične ćelije sa kojima se rodila već bile mrtve.
“Postoji li određeni broj koliko se puta matične ćelije mogu dijeliti i znači li to da je životni vijek ograničen”, pita se Hene Holstege, glavni autor studije. “Ili to možemo zaobići zamjenjivanjem ćelija koje smo spasili ranije u životu?”
Drugi dokaz za umor matičnih ćelija kod van Andel-Šiper je i činjenica da su njene bijele krvne ćelije imale vrlo oštećene telomere, tj. zaštitne ‘kapice’ na hromosomima koje se skraćuju svaki put kad se ćelija podijeli. Prosječno, telomere na bijelim krvnim ćelijama bile su 17 puta kraće nego one na moždanim ćelijama koje se skoro i ne dijele za vrijeme života.
Tim naučnika mogao je da ustanovi broj matičnih ćelija koje obnavljaju bijele krvne ćelije po uzorku mutacija na krvnim ćelijama. Taj je uzorak bio toliko sličan u svim ćelijama da su naučnici morali da zaključe da sve krvne ćelije potiču od jedne od dvije srodne matične ćelije.
“Procjenjuje se da se rađamo sa oko 20.000 krvnih matičnih ćelija, a njih oko 1.000 je aktivno u zamjenjivanju krvi”, kaže Holstege.
Tokom života, broj aktivnih matičnih ćelija se smanjuje, a njihove telomere se skraćuju sve dok potpuno ne umru.
Holstege napominje da su mutacije koje su pronađene u krvnim ćelijama bezopasne i sve su rezultat greške u replikaciji DNK tokom života van Andel-Šiper kako se prva i glavna krvotvorna matična ćelija dijelila da bi osigurala svoje klonove koji bi neprestano obnavljali njenu krv.
Ovo je prvi put da su se somatske mutacije proučavale kod ovako stare i zdrave osobe. Činjenica da kod van Andel-Šiper nije bilo mutacija koje uzrokuju rak i ostale bolesti pokazuje kako je imala snažan sistem koji je “popravljao” takve ćelije s opasnim mutacijama.
Holstege se nada da bi jednog dana bilo moguće pomlađivanje starog tijela putem injekcija kojima bi se ubrizgale matične ćelije izvađene ranije u životu. Na ovim ćeliujama ne bi bilo mutacija, a telomere bi bile dugačke.
"Ako bih sad izvadila matične ćelije i dala ih sebi kad ostarim, moje telomere ponovno bi bile dugačke – iako je to možda moguće samo s krvi, a ne i s ostalim tkivima”, kaže Holstege.
Bonus video:
