Kako se otkrivaju komete, na kojoj planeti se nalazi najveći vulkan, a koja je poznata po supermoćnim vjetrovima... Zavirimo u najdublje misterije Sunčevog sistema.
Sunčev sistem je pomalo bizarno mjesto sa neobičnim planetama, misterioznim lunarnim objektima i čudnim pojavama: naučnici su otkrili vulkane leda na Plutonu, dok je Mars dom grand kanjona veličine SAD. Moguće je da čak postoji i ogromna, neotkrivena planeta negdje iza Neptuna.
Evo najzanimljivijih činjenice o planetama, patuljastim planetama, kometama i drugim nevjerovatnim objektima širom Sunčevog sistema.
Uran je nagnut na stranu
Na prvi pogled, Uran izgleda kao bezlična plava lopta, ali ovaj gigant na spoljašnjoj strani Sunčevog sistema je prilično neobična pojava. Prije svega, njegova osa rotacije je položena na bok, skoro u ravan njegove revolucije oko Sunca iz razloga koji je nejasan naučnicima. Jedno od najvjerovatnijih objašnjenja leži u nekoj vrsti jednog ili više velikih sudara u davnoj prošlosti. Još jedna neobičnost Urana su njegovi prstenovi, koji su otkriveni 1977. godine kad je Uran zaklonio zvijezdu, a kasnije analize su pokazale da su preko zvijezda prelazili Uranovi prstenovi. Relativno skoro, astronomi su primijetili oluje u atmosferi Urana nekoliko godina nakon njegovog najbližeg pristupu Suncu, kad se atmosfera najviše zagrijava.
Mars ima najveći vulkan
Iako se sada čini prilično mirnim, u prošlosti su se na Marsu dešavale velike erupcije vulkana. Ovo uključuje i Olympus Mons, najveći vulkan koji je ikad otkriven u Sunčevom sistemu, a koji se proteže na 602 km (što je otprilike veličine Arizone) i visok je 25 km, što je trostruko više od Mont Everesta, najviše planine na Zemlji.
Mars ima i najdužu dolinu
Sistem kanjona Valles Marineris na Marsu se proteže na 4.000 km što je 10 puta duže od Grand kanjona na Zemlji. Ova dolina nije primećena sve do globalne misije mapiranja Mariner 9 1971. godine, a ono što je još neverovatnije, to je da je Valles Marineris dugačka koliko i SAD.
Venera ima supermoćne vjetrove
Venera je paklena planeta s visokim temperaturama i visokim pritiskom na površini. Čak i iznad površine, ova planeta ima bizarno okruženje. Naime, naučnici su otkrili da je njen protok gornjih vjetrova 50 puta brži od rotacije Venere. Evropska letjelica Venera Ekspres je u periodu od 2006. i 2014. godine pratila vjetrove duži period i uočila periodične varijacije, a takođe je otkrila da vjetrovi jačine uragana postaju sve jači i jači vremenom.
Letjelica je posjetila svaku planetu
Naučnici istražuju svemir više od 60 godina i zahvaljujući njima možemo da saznamo i vidimo dovoljno fotografija nebeskih objekata. Prije svega, bitno je da su letjelice posjetile sve planete u Sunčevom sistemu. Najviše podataka i najviše preleta obavile su Nasine letjelice Vojadžer1 i Vojadžer2, koje su napustile Zemlju 1977. godine i još skupljaju podatke izvan Sunčevog sistema u međuzvjezdanom prostoru.
Merkur se i dalje smanjuje
Mnogo godina su naučnici vjerovali da je Zemlja jedini tektonski aktivna planeta u Sunčevom sistemu, što se promijenilo nakon što je letjelica MESSENGER (Mercury Surface, Space Environment, Geochemistry and Ranging) sprovela prvu misiju na Merkuru, mapiranjem cijele planete i dobijanjem novog pogleda na funkcije na njenoj površini. Otkriveno je da se ispod užarene površine, planeta Merkur hladi što za posljedicu ima njeno skupljanje.
Planine na Plutonu
Pluton je dugo bio smatran za devetu planetu, ali sada pripada patuljastim planetama. U nevjerovatna otkrića na Plutonu spadaju prije svega ledene planine koje su visoke 3.300 metara što indicira da je Pluton bio geološki aktivan prije 100 milona godina. Ipak, geološka aktivnost zahtijeva energiju, a izvor te energije unutar Plutona je i dalje misterija.
Velika crvena pjega na Jupiteru se smanjuje
Osim što je najveća planeta u Sunčevom sistemu, Jupiter je takođe domaćin i najvećih oluja. Poznata kao Velika crvena pjega primijećena je još 1600-ih godina, a niko ne zna zašto oluja bjesni vjekovima. Međutim, posljednjih decenija se javila još jedna misterija, mrlja je sve manja, pa se tako 2014. godine oluja protezala preko 16.500 km, što je polovina onoga što je ikad izmjereno u istoriji na Jupiteru.
Većina kometa je primijećena teleskopom za posmatranjem Sunca
Komete su nekad bile proizvod astronoma amatera, koji su noći provodili u posmatranju neba kroz teleskop. I dok su neke profesionalne opservatorije takođe otkrivale komete, prava otkrića su počela 1995. godine lansiranjem Solarne i heliografske opservarvatorije (SOHO).
Od tada je letjelica pronašla više od 2.400 kometa, što je nevjerovatno zato što je primarna misija posmatranje Sunca.
Neptun zrači više toplote nego što dobija
Jedna od misterija vezana za Neptun jeste zašto plava planeta daje mnogo više toplote nego što dobija. Neobično je, pogotovo zato što je Neptun tako daleko od Sunca. Naučnici bi voljeli da znaju odgovor zato što se vjeruje da bi velika temperaturna razlika mogla da utiče na vremenske prilike i procese na planeti. NASA procjenjuje da je razlika između izvora toplote i vrhova oblaka -160 stepeni Celzijusa.
Saturn ima heksagonalne oluje
Saturnova sjeverna hemisfera ima razjarenu šestrostranu oluju, nazvanu heksagon. Otkud baš ovaj oblik još je misterija, ali ono što znamo jeste da je ovaj šestougao ovdje decenijama, ako ne i stotinama godina.
Sunčeva atmosfera je mnogo toplija od površine
Dok vidljiva površina Sunca, fotosfera, ima 5.500 stepeni Celzijusa, gornja atmosfera ima temperaturu od milion stepeni. Ova velika temperaturna razlika zasada nema mnogo objašnjenja. NASA ima neke ideje odakle dolazi i kako se stvara grijanje: jedna od njih su toplotne bombe, koje se dešavaju kad se magnetna polja ukrste i poravnaju u koroni (zadnjem, spoljnjem dijelu Sunčeve atmosfere), a drugo kad se talasi plazme kreću preko sunčeve površine u koronu.
Bonus video:
