Iako je rak grlića materice izlječiv u ranoj fazi, u svijetu svake godine preko pola miliona žena umire od ovog oboljenja. Glavni problem je u tome što tek svaka peta žena odlazi na redovne ginekološke preglede, gdje se i mogu otkriti promjene na grliću materice prije nego što poprime maligni karakter. Mada se u najvećem broju slučajeva kancer grlića materice javlja od 40. do 45. godine, rizik postoji i kod žena mlađih od 30 godina. O ovom oboljenju priča ginekolog dr Ranko Medan, a po njegovim riječima, iako u Crnoj Gori ne postoji registar za rak grlića materice, procjenjuje se na osnovu drugih dokaza, da je stanje bolje nego u regionu.
ŠTA JE RAK GRLIĆA MATERICE?
Rak grlića materice se javlja kao posljedica dugotrajne infekcije visoko onkogenim tipovima HPV (humanog papiloma virusa), uz smanjeni imunitet organizma. Prvo se javljaju premaligne promjene koje poslije dužeg vremena prelaze u rak grlića materice.
KOLIKO JE VREMENA POTREBNO DA SE OVA VRSTA KANCERA RAZVIJE?
Rak grlića materice se razvija tokom dužeg vremenskog perioda, od 5 do 10 godina, što omogućava njegovo blagovremeno otkrivanje prije nego što postane invazivan i počne da se širi. Ovo oboljenje ne daje rane simptome ili su oni blagi i nespecifični. Postojanje premalignih promjena na grliću materice ili početni oblik karcinoma najčešće prolazi bez ikakvih tegoba i ne upozorava ženu da treba da se javi ginekologu.
U KOJOJ MJERI SU ŽENE KOJE REDOVNO RADE PAPANIKOLAU TEST U BOLJOJ POZICIJI?
Papanikolau test je jednostavna i bezbolna metoda kojom se uzima bris sa grlića materice. Mikroskopskim pregledom patolog ocjenjuje da li postoji upala ili abnormalnosti u građi ćelija ili ćelije raka grlića materice. Žene koje redovno uzimaju Papanikolau bris su u mnogo povoljnijem položaju od onih koje to ne rade, jer su u mogućnosti da na vrijeme otkriju da nešto nije u redu i ako je potrebno, počnu sa liječenjem.
ŠTA JE HPV (HUMANI PAPILOMA VIRUS)?
Humani papiloma virus je jedan od najvažnijih uzročnika raka grlića materice. Oko 70% stanovništva je inficirano njim, a prenosi se seksualnim putem. Postoji preko 150 tipova ovog virusa, međutim, visoko onkogeni tipovi su 16, 18, 31 ... Naravno, ne znači da će sve žene kod kojih je otkriven ovaj virus oboljeti od raka, ali je činjenica da većina onih koje obole od ove vrste tumora, imaju infekciju virusom.
U ČEMU JE RAZLIKA IZMEĐU PAPA TESTA I HPV SKRININGA?
Papa testom se mikroskopskim pregledom otkrivaju promjene u građi ćelija, a HPV skriningom prisustvo HPV virusa i tipovi virusa (nisko, srednje ili visoko onkogeni).
KOJI SIMPTOMI UKAZUJU NA RAK GRLIĆA MATERICE?
Premaligne promjene i rani invazivni rak grlića materice najčešće ne daju nikakve simptome. Simptomi koje žena oboljela od raka grlića može da ima jesu:
- krvarenje, i to je najčešći simptom, bilo u toku seksualnog odnosa ili između dvije menstruacije, a može da se javi i produženo menstrualno krvarenje ili krvarenje nakon menopauze.
- pojačano bijelo pranje, često praćeno neprijatnim mirisom
- bol koji se najčešće javlja u krstima ili nozi, kao i
oticanje nogu
Nažalost, ovo su znaci uznapredovale bolesti.
POSTOJE LI RIZIČNE GRUPE ŽENA ZA OVU BOLEST?
Da. U rizične grupe žena spadaju one koje rano stupaju u seksualne odnose (prije 18. godine) i žene sa velikim brojem seksualnih partnera.
DA LI JE SAMO HPV KRIVAC ZA RAK GRLIĆA MATERICE?
Može se reći, ali samo uz druge faktore. Dakle, dugotrajna HPV infekcija visoko onkogenim tipovima 16, 18, 31, uz faktore koji smanjuju imunitet (pušenje, nizak standard života, loša zdravstvena zaštita) dovodi do ove bolesti. Najčešće, zdrav organizam savladava ovaj virus, kao i mnoge druge, u periodu od nekoliko mjeseci do godinu dana.
KOJI SU OSTALI FAKTORI RIZIKA?
Među rizike koji mogu da doprinesu nastanku raka grlića materice spadaju, kao što sam već rekao, rani početak seksualnog života, veći broj seksualnih partnera, pušenje, bolesti imunološkog sistema, nizak standard života, niži stepen obrazovanja, neadekvatna seksualna higijena, loši uslovi života, loša zdravstvena zaštita i dugotrajna upotreba kontraceptivnih pilula.
PROGNOZE
Prognoza bolesti, način liječenja i mogućnost izliječenja zavise od stadijuma bolesti u kojem je bolest otkrivena. Procenat izlječenja kod premalignih stadijuma je 100%, a što je bolest u većem stadijumu, procenat izlječenja i preživljavanja se smanjuje.
POSTOJI LI PREVENTIVA?
Najvažnije preventivne mjere za ovu bolest su:
- stvaranje navike da se kod ginekologa odlazi redovno barem jednom godišnje
- da se redovno radi Papanikolau test i kolposkopski pregled
- da se izbjegava često mijenjanje seksualnih partnera
- da se blagovremeno i adekvatno liječe genitalne infekcije.
HPV INFEKCIJA
Humani papiloma virus ( HPV ) predstavlja grupu virusa koji izazivaju infekciju kože i sluzokože kod muškaraca i žena. HPV se razvija u tankim, ljuspičastim ćelijama koje se nalaze na koži, u ustima, grlu i na genitalijama. Poznato je preko 100 različitih tipova HPV -a, koji su podijeljeni u dvije grupe - niskorizične (6, 11 - izazivaju kondilome, 42, 43, 44) i visokorizične (16, 18, 25, 26, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 68, 69...)
HPV se najčešće prenosi seksualnim kontaktom, tačnije direktnim kontaktom sa zaraženom kožom i sluzokožom. Nema očigledne simptome, pa često osobe i ne znaju da je došlo do zaraze. Treba naglasiti i da se HPV može prenijeti i pored upotrebe kondoma, pa zbog toga spada u jednu od najčešćih polno prenosivih bolesti.
Kada se simptomi ipak jave, to je obično pojava bradavica ili kondiloma. Veoma rijetko se kao simptom genitalnih bradavica javljaju svrab, krvarenje i bol. Simptomi mogu da se pojave tek nakon nekoliko mjeseci ili godina pošto je osoba došla u kontakt sa virusom. Ne postoji određeni lijek protiv HPV -a, međutim, stručnjaci preporučuju jačanje imunološkog sistema, jer se u većini slučajeva tijelo samo uspješno bori protiv virusa.
ŠTA JE KOLPOSKOPSKI PREGLED?
Sam kolposkopski pregled je apsolutno bezbolan, a uz to se njime i procenat dijagnostičke sigurnosti podiže na preko 85% (ljekari se slažu u tvrdnji da je dijagnostička sigurnost Papanikolau testa oko 60 %).
Ovaj pregled podrazumijeva upotrebu kolposkopa, aparata kojim je moguće vidjeti grlić materice, vaginalnu i vulvarnu sluzokožu pod uveličanjem od 6 do 40 puta. Sam pregled ima odgovarajuću proceduru rada koja ljekaru pomaže da lakše prepozna i opiše eventualne promjene. Ljekar ovu dijagnostičku metodu počinje pregledom kože genitoanalne regije, da bi najprije isključio ili primjetio znake HPV infekcije. Potom prelazi na sluzokožu velikih i malih usana i vagine. Prije početka pregleda dobro je pomenutu regiju premazati 3% do 5% rastvorom sirćetne kiseline koja će učiniti da patološke promjene pobijele i učine se lakše vidljivim. Pregled grlića materice počinje premazivanjem grlića 3% do 5% rastvorom sirćetne kiseline koji treba da odstoji oko 30 sekundi. To je dovoljno vrijeme da eventualne patološke promjene postanu jasno vidljive. Obično je brzina kojom se te promjene prezentuju kao i intenzitet njihove bjeline u korelaciji sa težinom promjene. Nakon toga grlić se boji Lugolovim rastvorom, pa sva polja koja se ne oboje obično prestavljaju mjesta potencijalnog rizika.
ŠTA LJEKAR VIDI NA GRLIĆU?
Mogu se vidjeti promjene poput AW epitela, mozaik, punktacija ili leukoplakija. Tada se mora procijeniti koliko je promjena potencijalno opasna za pacijentkinju. Obično je najopasniji i sa najvećim malignim potencijalom jasno vidljiv AW epitel ili kombinacija više promjena na jednom mjestu.
ŠTA SA OVIM NALAZOM?
Dalji protokol vodi ka histopatološkom ispitivanju sumnjivih promjena. To podrazumijeva njihovo uklanjanje, čime se sigurnost dijagnoze podiže na 100%, što i jeste prvobitni cilj.
PREMALIGNE PROMJENE I RAZVOJ BOLESTI
DA LI SE PREMALIGNE PROMJENE NA GRLIĆU MATERICE UVIJEK RAZVIJU U KANCER?
Premaligne promjene ili CIN 1, CIN 2 i CIN 3 (cervikalna intraepitelna neoplazija) su veoma značajne u otkrivanju ove opake bolesti . CIN II i CIN III u većem procentu prerastaju u rak grlića materice, a CIN I u manjem, pa se prati do godinu dana, a ako se ne izgubi operativno se odstranjuje. U svakom slučaju, kada Papanikolau test pokaže da nešto nije u redu, obavezno je uraditi kolposkopski pregled, HPV tipizaciju i eventualno biopsiju grlića materice. Ove dijagnostičke metode veoma su važne, jer se njima potvrđuje ili isključuje najgora dijagnoza, u ovom slučaju, kancer grlića materice.
Dodatak o zdravlju
Bonus video:
