Američki vojnici su 1968. godine ubili nekoliko stotina vijetnamskih civila u ubedljivo najozloglašenijem incidentu Vijetnamskog rata.
Masakr iz Mi Laja često se smatrao anomalijom, ali istraživački novinar Nik Turs je pronašao dokaze da je američka vojska činila ratne zločine mnogo širih razmera.
U ratu u kom se često samo deklarativno iskazivala privrženost osvajanju „srca i umova", američka vojska se gotovo isključivo skoncentrisala na jednu definišuću meru uspeha u Vijetnamu: „zbir tela" - broj neprijatelja ubijenih u borbi.
Vijetnamske snage, koje je neprijatelj višestruko nadmašio u naoružanju, oslanjale su se isključivo na postavljene mine i druge zamke, baš kao i snajpersku vatru i zasede.
Njihove metode bili su da napadnu i odmah se povuku.
Nesposobni da se izbore sa neprijateljem koji diktira vreme i mesto borbe, američke snage su se posvetile uništavanju svega što stignu.
Ako Amerikanci budu uspeli da ubiju više neprijatelja - poznatih kao Vijetkongovci ili V.C. - nego što Vijetnamci mogu da ih zamene, rezonovali su oni, onda će ovi prirodno odustati od borbe.
- Šta je ratni zločin
- Zašto se Kabul poredi sa povlačenjem Amerikanaca iz Vijetnama
- Odbila je da umre u Aušvicu, preživela Mengelea i oprostila nacistima
Da bi motivisali američke vojnike da ubiju što više ljudi, komandanti su organizovali takmičenja među jedinicama.
Nagrade za najviši zbir tela, izlagane na „tablama s ubistvima" - slobodni dani ili gajba piva.
Njihovi komandanti su za to vreme postojali kandidati za ubrzana unapređenja.
Vrlo brzo je izraz - „Ako je mrtvo i vijetnamsko, onda je V.C." - postao definišući diktat rata i civilni leševi su redovno uračunavani među pale neprijatelje ili Vijetkongovce.
Civili, među kojima žene i deca, ubijani su samo zato što beže od vojnika ili vojnih helikoptera koji su pucali iz upozorenja, ili zato što su se nalazili u selu za koje se sumnjalo da skriva Vijetkongovce.
U ono vreme, većina ovih aktivnosti nije završavala u izveštajima - ali nije ostala neprimećena.
Civilne žrtve
Istražujuću posttraumatski stresni poremećaj među vijetnamskim veteranima, 2001. sam u američkom Nacionalnom arhivu naišao na zbirku istraga o ratnim zločinima koje je izvršila vojska.
Nalazio sam kutiju za kutijom izveštaja o krivičnim istragama i svakodnevne papirologije koje su bile odavno pohranjene i skoro potpuno zaboravljene.
U nekima su stajali najdetaljniji košmarni opisi.
U drugima su se samo nagoveštavali jezivi događaji koji posle nisu bili dodatno istraženi.
U ono vreme, američka vojska je na raspolaganju imala više sredstava za ubijanje, rušilačke sile i napredne tehnologije nego bilo koja druga vojska u istoriji sveta.
Količina municije ispaljene po vojniku bila je 26 puta veća u Vijetnamu nego u Drugom svetskom ratu.
Do kraja sukoba, Amerika je u Vijetnamu ispustila ekvivalent snage 640 atomskih bombi iz Hirošime.
- I rat ima pravila koja bi morala da se poštuju
- „Najveća sramota Crne Gore“: Trideset godina od opsade Dubrovnika
- Kako je dečak iz Vijetnama postao rob na britanskoj farmi kanabisa
Ogromne oblasti pune selima bile su uništavane artiljerijom, bombama iz vazduha i rešetanjem iz vojnih helikoptera pre nego što su kopnene snage ulazile u misije sa zadatkom „pronađi i uništi".
Izraz „ubij sve što mrda" postao je naređenje sa usana nekih američkih komandanata čije trupe su vršile masakre širom oblasti na kojima su se vršile operacije.
I dok je Amerika imala više od 58.000 žrtava u ratu, procenjuje se da je ubijeno više od dva miliona vijetnamskih civila, još 5,3 miliona njih bilo je ranjeno, a oko 11 miliona, prema zvaničnim podacima vlade SAD, postali su izbeglice u vlastitoj zemlji.
Danas, ako se ljudi nečega sećaju od američkih zverstava u Vijetnamu, sećaju se masakra u Mi Laju iz marta 1968, u kom je ubijeno više od 500 civila za svega četiri sata, tokom kojih su američke trupe čak napravile pauzu za ručak.
Mnogo krvavije operacije, kao jedna pod šifrovanim imenom „Brzi ekspres", trebalo bi takođe da ostanu zapamćene, ali zahvaljujući zataškavanju sa najvišeg nivoa američke vojske, vrlo malo njih jeste.
Pokolj industrijskih razmera
Krajem 1968, Deveta pešadijska divizija, pod komandom generala Džulijana Juela, pokrenula je operaciju širokih razmera u Mekong Delti, gusto naseljenoj oblasti na dalekom jugu Vijetnama.
U atmosferi koja je već ionako bila opsednuta postizanjem što većeg broja smrti, Juel, koji je postao poznat kao „Koljač iz Delte", bio je posebno ozloglašen.
Smenjivao je potčinjene koji nisu postizali dovoljan broj ubistava i naređivao da se otvara žestoka paljba iz teškog naoružanja na seoske predele prepune civila.
Uzbunjivač iz divizije pisao je šefu generalštaba američke vojske Vilijamu Vestmorlendu, preklinjući ga da se sprovede istraga.
Artiljerija koja je zalazila u sela, izvestio je on, ubijala je ženu i decu.
Vojni helikopteri bi plašili zemljoradnike tako da se daju u beg a potom ih pokosili mitraljeskom vatrom.
Kopnene trupe bi radile isto.
Rezultat je bio pokolj industrijskih razmera, ekvivalent, rekao je on „jednom Mi Laju svakog meseca".
Samo pogledajte odnos između izveštaja o broju ubijenih Vijetkongovaca i zaplenjenog oružja, poručio je on Vestmorlendu.
I zaista, na kraju operacije, Juelova divizija tvrdila je da je ubila skoro 11.000 neprijatelja, ali je predala manje od 750 zaplenjenog oružja.
Vestmorlend je ignorisao uzbunjivača, pokrenuo površnu istragu i zakopao dosijee, ali ne pre nego što je interni izveštaj Pentagona prihvatio neke od najtežih uzbunjivačevih navoda.
- „Izgubila sam ruku kad je vojnik pokušao da me siluje“
- Kada ćerka sazna da joj je otac hladnokrvni ubica
- Kako su Pol Pot i Crveni Kmeri počinili genocid u Kambodži
Tajna istraga o „Brzom ekspresu" ostala je pod oznakom strogo poverljivo godinama pre nego što sam je ja pronašao zakopanu u Nacionalnom arhivu.
Vojska je procenila da je tokom operacije ubijeno čak 7.000 civila.
Još gore, u analizi se navodi da je „američka komanda, prema obimnom iskustvu sa operacijama širokih razmera u Jugoistočnoj Aziji priznala neizbežnost velikog broja civilnih žrtava tokom sprovođenja masovnih operacija u gusto naseljenim oblastima kao što je Delta."
I zaista, ono što je vojska priznala u ovom dugo vremena strogo čuvanom izveštaju detaljno je potvrdilo ono što sam već otkrio u stotinama razgovara i zvaničnih intervjua sa američkim veteranima.
Dokaze sam pronašao i u desetinama hiljada stranica nekada strogo poverljivih vojnih dokumenata, i, iznad svega, u gusto naseljenim oblastima Vijetnama gde su Amerikanci koristili žestoku silu.
Preživeli masakra američkih marinaca u pokrajini Kvang Tri ispričali su mi kako je bilo čekati šćućuren u podzemnom skloništu dok su pucnji i eksplozije granata odjekivali iznad njihovih glava.
Plašeći se da će se neka od tih granata uskoro zakotrljati u njihov bunker, jedna majka je zgrabila svoju malu decu, iskoristila priliku i pohitala.
„Bežeći iz našeg bunkera, videli smo kako je sklonište preko puta našeg dignuto u vazduh", rekao mi je Ngujen Van Fuk, jedan od te dece.
Jedan od Amerikanaca potom se okrenuo i pucao u njegovu majku, ubivši je.
Još mnogo njih ubijeno je tog oktobarskog dana 1967. godine.
Dvojica upletenih vojnika kasnije su završili na vojnom sudu, ali su bili oslobođeni optužbe za ubistvo.
Komemoracija
Pentagon je 2012. godine pokrenuo trinaestogodišnji program pripreme za komemoraciju pedesetogodišnjice rata.
Unos na zvaničnoj internet stranici Komemoracije Vijetnamskog rata za Maj Lai opisuje ga kao „incident" a broj ubijenih navodi se kao „200" a ne 500.
„Brzi ekspres" je nazvan „operacijom koja je na kraju iznedrila neprijateljski zbir tela od 11.000".
Gotovo da nema pomena vijetnamskih civila.
U predsedničkoj objavi na internet stranici, bivši predsednik Barak Obama sveo je sukob na trupe koje se „probijaju kroz džunglu i pirinčana polja… herojski se boreći da zaštite ideale koje cenimo kao Amerikanci… kroz više od jedne decenije borbi".
Uprkos onome što bi predsednik voleo da misli, borbe su bile samo delić tog rata.
Pravi Vijetnamski rat oličavali su milioni muškaraca, žena i dece koji su naterani u udžerice i izbegličke logore; domovi, zaseoci i čitava sela spaljeni do temelja; milioni ubijenih ili ranjenih kad im se rat pojavio na pragu.
Predsednik Obama je „Vijetnamski rat" nazvao „poglavljem u istoriji naše nacije koje nikada ne sme da bude zaboravljeno".
Ali zahvaljujući zataškavanju operacija kao što su „Brzi ekspres", vrlo malo njih za početak uopšte zna istinu.
O autoru: Nik Turs istražuje američke vojne pokolje u Vijetnamkom ratu još od početka 2000-tih i svoje nalaze je detaljno naveo u knjizi Ubij sve što mrda: Pravi američki rat u Vijetnamu.
Portparol Pentagona, zamoljen za izjavu o predstavljenim dokazima, rekao je da sumnja da bi više od 50 godina pošto je Amerika ušla u rat u Vijetnamu bilo za vojsku moguće da „pravovremeno"da zvaničnu izjavu.
Pogledajte video o godišnjici genocida u Srebrenici
Pratite nas na Fejsbuku, Tviteru i Vajberu. Ako imate predlog teme za nas, javite se na bbcnasrpskom@bbc.co.uk
Bonus video:
