Žene u zemljama Zapadnog Balkana, kao i u Turskoj, već decenijama imaju pravo glasa. Međutim, njihova puna politička zastupljenost, koja je u fokusu agende održivog razvoja ovog regiona, još je samo dalek san. Zaista, svega dvije zemlje u ovom podregionu - Srbija i BJR Makedonija - su postigle minimalnu zastupljenost od 30% žena u parlamentu. Svega 6% žena su predsjednice opština, dok je odbornica u lokalnim parlamentima samo 24%.
Problem nije prisutan samo u zemljama Z. Balkana. U Istočnoj Evropi i Centralnoj Aziji, žene imaju jedva jednu petinu mjesta u nacionalnim parlamentima. Ali u regionu kao što je Zapadni Balkan, koji je postigao značajan napredak kad je u pitanju dobrobit žena, gdje je praktično iskorijenjena smrtnost trudnica i porodilja i ukinut rodni jaz u obrazovanju - zašto te brojke nijesu veće?
Diskriminacija u javnoj sferi, istorijat partijskih rukovodstava u kojima prevladavaju muškarci, te seksistički stereotipi - sve to kulminira u društveno-političkom okruženju koje ženama jako otežava napredovanje. Žene nose i teret neplaćenog pružanja njege i rada u kući, što mnogima od njih ostavlja premalo mogućnosti ili vremena za profesionalno napredovanje.
Nije da nije bilo napretka. Jedan skoriji izvještaj UNDP pokazao je da mjere poput kvota za žene u politici, mentorskog rada i umrežavanja, koje pomažu agencije UN i civilno društvo, počinju da daju efekte. Tako je, na primjer, u CG, javnim zastupanjem ženskih grupa i uvođenjem kvote od 30% na partijskim listama, povećana zastupljenost žena u lokalnim skuptšinama sa 8 na 26%.
Neki od ovih iskoraka su vodili stvarnim promjenama javnih politika. Ženski poslanički klub u BJR Makedoniji, u saradnji sa civilnim društvom, pomogao je da se 2014. usvoji zakon o sprečavanju nasilja u porodici. U Albaniji je izmijenjen izborni zakon da bi se zahtijevala minimalna zastupljenost od 50% oba pola na listama za opštinske izbore. Ali, daleko od toga da su ovi uspjesi dovoljni. Mi u UNDP vidimo jednaku zastupljenost žena kao cilj i kao osnovno ljudsko pravo. Često smo uviđali da je, kad su žene u mogućnosti da u potpunosti učestvuju na svakom nivou političkog procesa, veća vjerovatnoća da odluke i zakoni budu odražavaju potrebe cjelokupnog društva.
Ako želimo da bude više žena na pozicijama donošenja odluka, treba da se postaramo da se više njih može kandidovati. To znači da treba podržati žene tokom političke kampanje, ali i tokom njihovog cijelog života, od početka školovanja i tokom karijere. Nadalje, da bi se neka žena uspješno kandidovala za funkciju, nije dovoljno da se obezbijede finansijska sredstva. Muškarci koji su partijski lideri takođe treba da budu uključeni. Da bi se razbio stakleni plafon za političko učešće žena, moramo raditi kako iznutra - sa parlamentima i zakonodavcima, tako i izvana - sa civilnim društvom i biračima. Ključno mjesto ima edukacija u cilju borbe protiv diskriminacije i rodnih predrasuda kod kuće i na poslu, u školama i medijima.
Zbog toga se više od 100 ljudi okuplja u Crnoj Gori 12. i 13. decembra, da bi pokrenuli regionalnu platformu za unapređenje učešća žena i ukidanje nasilja nad ženama u zemljama i teritorijama Z. Balkana i Turskoj. Učesnici su se saglasili da preduzmu zajedničke akcije u svojim zemljama i na regionalnom planu, kako bi se obezbijedilo da zemlje koje teže priključenju EU poštuju međunarodne i evropske standarde i sporazume iz oblasti rodne ravnopravnosti. Mreža, koju će činiti predstavnici/e parlamenata, vlada i civilnog društva, funkcionisaće kao mehanizam za analizu, gdje će se zemlje uzajamno podržavati u usvajanju kriterijuma za pristup EU koji se odnose na rodnu ravnopravnost i usklađivanju sa ciljevima održivog razvoja. Mreža će pomoći i povezivanju vlada i civilnih društava prilikom ovih aktivnosti i poslužiti kao okvir za razmjenu znanja.
UNDP će podržati ovu inicijativu, zajedno sa partnerima: Parlamentarnom skupštinom Savjeta Evrope, UN Women, Vladom CG, Delegacijom EU u CG, Evropskim Institutom za rodnu ravnopravnost i Ministarstvom za ljudska i manjinska prava CG, mrežama civilnog društva “Potpisujem”, Mrežom za rodna pitanja Centralne i Istočne Evrope i drugim akterima širom regiona.
Sve veće nejednakosti u našem regionu ne mogu se riješiti ako 50% stanovništva ne učestvuje ili nema koristi od aktivnosti posvećenih razvoju. Krajnje je vrijeme da čujemo te glasove.
Autorka je šefica tima za rodnu ravnopravnost i osnaživanje žena u Regionalnom centru UNDP u Istanbulu
Bonus video:
