Kad je Mao Ce Tung 1968. svom narodu poklonio jednu gajbu mangoa, Kinu je zahvatila gigantska histerija. Narod se poklanjao ovom voću, služio mu liturgije, organozovao mango-parade, mango-turneje. Pri čemu su većina plodova - tipično komunistički - bili vještački.
Svi su došli, oduševljeni, da ih vide. Da ih dodirnu. Da ih pomirišu. U pekinškoj fabrici tekstila i trikotaže se tog avgustovskog dana nije radilo. A i kako bi? U svečanoj, pobožnoj tišini na stotine Kineza se disciplinovano postrojilo u redove i korak po korak približavalo poklonu Voljenog Vođe. Poklon je bio postavljen na svečano ukrašenom podijumu, koji je izgledao kao oltar. Kad je koji radnik napokon dolazio na red, da svojim očima ugleda Maov poklon, duboko bi se klanjao pred njim: pred plodom manga. Maovog manga.
Nekoliko dana potom, rukovodsto fabrike i komunističke partije ponovo je sazvalo sve radnike na opšti skup: ovog put je na oltaru bio veliki kazan, iz kojeg je partijski komesar fabrike trikotaže svakom radniku kašikom davao da popije malo vodice. Sveta voda u kojoj je skuvan Maov sveti mango. Tako su svi radnici bili pričešćeni u komunističkoj para-liturgiji.
U ljeto 1968. tako je otvoreno najapsurdnije poglavlje krvave Kulturne revolucije kineskog diktatora Mao Ce Tunga. Za samo nekoliko dana sva je multi-milionska Kina u sveopštoj kolektivnoj histeriji slavila mango kao simbol dobrote Voljenog Vođe i Velikog Predsjedavajućeg. Plodovi manga su nošeni po svoj Kini, u svako i najzabitije selo: svi Kinezi su imali da im se poklanjaju i da ih slave kao nove relikvije komunizma. Iako su apsolutna većina ovih „plodova“ bili lažni, vještački.
Decenija ubijanja i mučenja
Sve se dešavalo u doba velikih lomova: 1966. je Mao proglasio početak kineske Kulturne revolucije i time uveo Kinu u deciniju najstrašnijeg krvoprolića. On je ciljano pozvao učenike i studente da razore staru Komunističku partiju Kine, da bi na njenim razvalinama sagradio svoj lični aparat moći. „Crveni gardisti“, kako su studenti sami sebe prozvali, prekrili su cijelu Kinu „crvenim terorom“, rušili tradicionalne simbole kineske kulture i istrije gdje god su stigli, posebno hramove. Svih religija bez izuzetka. Ubijali koga su stigli, kad su htjeli i kako su htjeli. Bez ikakvog suda i presude. Milione ljudi. Masovno krvoproliće od strane „Crvenih gardista“ Kinu je dovelo na rub građanskog rata i opstanka države. Kad je shvatio šta je izazvao, Mao je 1968. naredio da se „Crvene garde“ rasformiraju i imenovao Radničke trupe za nove nosioce svoje nakazne Kulturne revolucije.
Dvadeset sedmog jula 1968. poslao je 30.000 fabričkih radnika na Peking, da bi izbacio Gardiste iz renomiranog Čing-Hua univerziteta u gradu. Gardisti su bili nepopustljivi, branili se čime su stigli. Puno ih je poginulo i na jednoj i na drugoj strani. Na kraju je masa radnika prisilila gardiste da se predaju.
Neposredno potom, 4. avgusta 1968, Mao je primio u posjetu ministra spoljnih poslova Pakistana, Miana Aršada, koji mu je na poklon donio gajbu manga. Mao je onda donio odluku da tu gajbu pokloni Radničkim trupama koje su osvojile Univerzitet. Kao znak lične zahvalnosti.
Glavni grad u voćnom orgazmu
U Kini prije toga skoro da niko nije vidio plod manga. Svjedok potonjeg kolektivnog ludila, gospođa Vang Ksiao Ping, je 2013. to ovako opisala: „Jedan par, za koje smo smatrali da su posebno dobro informisani ljudi, bio je mišljenja da se radi o izuzetno retkom i dragocjenom plodu, poput gljive besmrtnosti, ali ama baš niko pojma nimao nije kako to voće uopšte izgleda.“
Odgovarajuće euforična je bila reakcija kad je Maov poklon unijet u salu. Partijski list „Ženmin žibao“, izdanje 7. avgusta 1968, opisuje ekstazu u koju je pao grad Peking:
„Ljudi su se odmah okupili oko poklona... Vrištali su u oduševljenju, pjevali pjesme pune euforije. Suze su im tekle niz obraze i svako malo je masa vikala: Neka naš Veliki Vođa i Predsjedavajući Mao živi 10.000 godina i još potom 10.000 godina i opet 10.000 godina! Svi su se okupli i organizovali po radničkim brigadama, trčali po gradu da svima prenesu blagu vijest. Veselje je trajalo cio dan i noć.“ Iz sale Univerziteta plodovi manga podeljeni su svim fabrikama, čiji su radnici učestvovali u pohodu 27. jula. Za njih je mango bio simbol oslobođenja od „crvenog terora“ i znak Maove velike milosti. Mase su bile prosto oduševljene.
Smrtna kazna za uvredu manga
Poslije svečanog dočeka i velikog slavlja u fabrici tekstila i trikotaže u Pekingu je „plod manga zaliven voskom, u nadi da će vječno trajati“, priča Maov lični ljekar Li Ci Šui 1994. u svojim memoarima. No, uskoro se ispostavilo: i pored toga, mango trune! Revolucionarni Komitet je posle dugog zasjedanja donio pragmatično rješenje: plod manga ima da se skuva u ogromnom kazanu. Potom je, piše Li, „svaki radnik morao da popije po kašiku svete vode, u kom je sveti mango bio skuvan.“
Li piše dalje da je Mao, kad su ga obavijestili da narod slavi njegov mango kao svetinju i da se još sokom ploda pričešćuje, „počeo da se trese od smijeha“. Što je za svakog poznavaoca Maove biografije više nego dokaz njegove spektakularne ciničnosti: samo nekoliko godina ranije je dikator proglasio kampanju „Veliki skok unaprijed“, kolektivizaciju koja je izazvala opštu glad u Kini i nebrojne milione Kineza koštala života. Glad je bila tolika da je bila izbila epidemija kanibalizma: ljudi su se međusobno ubijali i jeli da bi preživjeli.
Kroz histeriju oko plodova manga, Maova popularnost je 1968. dosegla neviđene razmjere. Puno fabrika je od obližnjih bolnica zahtijevalo da njihov primjerak svetog Maovog manga konzervira u formalinu, što su bolnice dragovoljno učinile. Da bi svaki Kinez u kući mogao da postavi svoj mango-oltar, ispričao je očevidac Cang Kui u februaru 2016. za BBC, procvjetala je nova industrija: „Od voska je pravljen model manga, svaki je pakovan u zasebnu staklenu skrinju.“ Uskoro je tako svaki Kinez imao svoj lični mango u domu.
Pošto je Kulturna revolucija sistemstski razorila i uništila hramove, crkve i sve religiozne objekte, Mao je ljudsku potrebu za vjerom zadovoljio na najjeftiniji način. „Mango je bio nova sveta relikvija“, kaže Li Cin Šui. “Ko je nije poštovao staklne skrinje sa mangom, dobijao je javnu opomenu. Kad je u jednom selu seoski zubar izgovorio da između manga i krtole nema nikakve razlike, unezvijerena masa ga je živog linčovala.
Super prodaja mango-cigareta
Uskoro je mango-groznica zahvatila cijelu Kinu. U septembru je koministička partija počela da šalje fake-mango u sve provincije. U specijalnim vozovima su ih trasnportovali po zemlji, a vozovi su dočekivani uz veliku pompu i slavu, kao da dolazi Mao lično. Kad je 19. septembra jedan „mango“ dopremljen vozom za grad Čengdu na stanici ga je čekalo pola miliona oduševljenih Kineza. Tako i u ostalim gradovima.
Pekinška frabrika mašinskih proizvoda No. 1 je čak zakupila ekstra čarter-avion da jedan mango dopremi u sestrinsku fabriku u Šangaju. Ovaj mango je velikoj procesiji, sa sve plesačima, dobošima i pjevanjem koji su pratili svečano okićeni automobil, dopremljen iz fabrike do aerodroma. A u pronivnciji Guizhou je izbila opšta tuča u masi seljaka, koji su čekali da im se podijele crno-bele fotokopije slike jednog manga, da ih okače na zid kuće, kao ikone. Tuča je nastala jer komunisti nisu napravili dovoljno kopija za sve.
Centralno odjeljenje za agitprop Komunistike partije Kine je bilo prosto oduševljeno mango-ludilom koje je zahvatilo Kineze. U velikom stilu, agitprop je počeo da proizvodi emajl-posuđe i plastične kante sa slikom manga, brošure partije ukrašene mango-sličicom, a apolutni hit je bio sapun sa aromom manga. Procvat je doživjela i duvanska industrija, kad je ponudila cigarete sa mangom. Jastučnica sa slikom mangoa je bila obaveza svakog lojalnog Kineza. Na nacionalnoj paradi 1. oktobra u Pekingu i svim gradovima najveći aplauz na ulicama su izazvale gigantske korpe za povrće, ispunjene ogromnim vještačkim mango plodovima.
Posle godinu i po dana svekineskog ludila, kult manga je počeo da jenjava. Niko ne zna zašto. A pokoji radnik je počeo svoj mango od voska da privodi praktičnijoj upotrebi: kao sveću.
Sviraj mi pjesmu o mangu
A i Mao, Veliki i Vođeni Vođa, počeo je da poboljeva: od onih 10.000 godina ne bi ništa. Posljednji pokušaj da se reanimira kult manga neslavno je završio 1974: filipinska diktatorka, zbog cipela svjetski poznata Imelda Markos, došla je u Peking u državnu posjetu kod već teško bolesnog Maoa i donijela mu takođe gajbu manga. Maova žena, monstrum kao i Imelda, organizovala je reprizu i uz veliku agitprop-podršku podijelila mango po fabrikama. No, ovog puta narod nije reagovao. Niko se više nija bacao na koljena.
Maova žena nije odustajala, pa je sljedeće 1975. dala naređenje da se snimi film pod naslovom „Pjesma o mangu“, koji se dešava u vrijeme mango-histerije, a govori o borbi blizanaca, koji su bili u različitim frakcijama „Crvene garde“. Kraj filma: studenti-blizanci priznaju vlast radnika i proletera nad sobom i ruku pod ruku, igrajući i pgevajući, idu po ulicama Pekinga, da na stanici svečano dočekaju i proslave mango.
Film je pušten u kineske bioskope 1976. Maovu ženu nedjelju dana potom su uhapsili kao članicu „Četvoročlane bande“ lijevog krila Komunističke partije Kine. Istovremeno partijska milicija je upala u sve biskope po Kini i zaplijenila kopije filma o mangu. Mao film nikad nije vidio. Umro je 9. septembra 1976. u Pekingu, ne napunivši ni prvih 10.000 godina. Za dekoraciju groba Voljenog Vođe je raspisan konkurs. Jedan predlog je bio: sahraniti Vođu ispod velikog, betonskog manga.
(Spiegel)
Prevod: M. VULETIĆ
Bonus video:
