Već mjesecima u Evropi se čuju upozorenja o buđenju fašizma i o novom zamahu desnice. I, reklo bi se - sve ide na ruku novom, postmodernom fašizmu. Izbjeglice, teroristički napadi na evropske gradove, kriza Evropske unije, uspon populizma na sve četiri stane svijeta, autoritarni lideri u značajnim evropskim zemljama... Do skoro nezamislivo - američki predsjednički kandidat u borbi za stranačku nominaciju, izgovara stavove na kojima bi mu pozavidio i stari Le Pen, ili neko sličan.
Tu je i kriza evropske ljevice - “stare” ljevičarske partije nestale su u kalkulacijama i političkoj trgovini, što je dalo zamah novoj ljevici - u Grčkoj, Španiji, Italiji... Ali, taj proces je vrlo brzo proizveo neku vrstu razočarenja ili bar rezignacije. Kod lidera koji su donijeli novu političku retoriku izgleda da je samo to - retorika - bila nova. Na žalost, ostao je utisak da su se vrlo brzo uklopili u uhodane političke igre.
Regionalna situacija po tom pitanju posljednjih nedjelja vrlo je zanimljiva. Dok u Srbiji imamo žestoku polemiku - sa uličnim konfrontacijama - oko inicijative za rehabilitaciju kvislinškog predsjednika vlade generala Milana Nedića, u Hrvatskoj je postavljenje ministra kulture izazvalo neviđenu raspravu. Ministar Zlatko Hasanbegović antifašizam naziva “floskulom”, a mediji su iskopali njegove tekstove iz devedesetih - gdje o ustašama govori kao o mučenicima. Objavljena je i fotografija gdje aktuelnog ministra vidimo, među sličnima, sa ustaškom kapom. Prirodno, reakcija javnosti bila je žestoka. Mnogi umjetnici i intelektualci su reagovali, potpisuje se peticija i apeluje na premijera da se imenovanje ministra kulture povuče. Hrvatski umjetnici upozoravaju da će ovakav ministar aktivirati sve negativne stereotipe o Hrvatskoj. U pokušaju da se odbrani, ministar Hasanbegović stidljivo i načelno osuđuje ustaše, ali, stogo vodeći računa da ustaše stavi u istu ravan sa - komunistima. To su one floskule tipa - osuđujem i ustaše ali i komuniste i sve totalitarizme. Moram priznati da bi za mene ovakva “odbrana” bila jednako valjan razlog da se traži ostavka. Onaj ko hoće da vam uvali priču da su u Drugom svjetskom ratu isto bili kvislinzi, razni Pavelići, Nedići i Čiče, i borci protiv fašizma, Titovi partizani - zapravo je ordinarni fašista i ništa drugo. To što je komunizam na ovim prostorima imao (i) svoje tamne strane, to što se desio Goli Otok, to što ste imali jednu soft-diktaturu, još uvijek nije dovoljno za ovu sramnu ekvilibristiku. Genocid ne može biti u istoj ravni sa oslobodilačkom borbom. Oni koji su spaljivali sela ne mogu biti isto sa onima koji su spašavali pogorelce. Nigdje i nikada.
Da ste se ovih dana zatekli ispred beogradskog suda u kome se raspravljalo o generalu Nediću, pomisli li biste da se ponovo snimaju - Otpisani. Sa dvije strane ulice - partizani i četnici, čašćavaju se psovkama i prigodnim pjesmama... Viore se crvene i crne zastave. Fale samo Prle i Tihi.
Iako to nije vidljivo na način kao kod naših susjeda i crnogorskom društvu prijeti opasnost fašizacije. Uprkos silnoj antifašističkoj i “evropskoj” retorici. Imate sve elemente za taj opasni bućkuriš, prije svega - moć krupnog kapitala vezanog za autoritarnog vladara i medijski mrak koji poziva na obračun sa izdajnicima. Čak je Crna Gora u tom smislu i opasniji teren - ovdje su moguća najmanje dva fašizma, koji se međusobno hrane. Zato treba biti posebno oprezan i osjetljiv na simptome fašizma.
Nerijetko autoritarni vladari kada gube vlast pribjegnu fašizaciji društva. Vjerujući da će ih nastali haos sačuvati. Vatra traži vatrogasce. Zato je važno da demontiranje Đukanovića bude izvedeno - bez greške. Jer, u Crnoj Gori je kap fašizma opasnija nego negdje drugo - cijela legija krvnika.
I zato - no pasaran.
Bonus video:
