Leonid Uzvjacov je bio majstor borilačkih sportova, a kad zatreba i izbacivač. Od 58 godina, koliko je živio, 20 je proveo u zatvoru: 10 zbog grupnog silovanja, a 10 zbog prevara i deviznih mahinacija. Ubijen je 1994. u jednoj pucnjavi. Njegov nadgrobni spomenik krasi epitaf, koji je lično smislio i dao još za života uklesati: „Ura! Napokon sam mrtav i ne rmbam više za ženetine. Na kraju sam ga dva put zamočio i u mrtvačnici završio.“ Posljednjih nedjelja ove riječi i njihov autor su odjednom postali veoma interesantni. Jer, između 1968. i 1982. godine, preciznije rečeno između dva boravka u zatvoru, Uzvjacov je bio džudo-trener u sportskom klubu "Trud", a tamo lični trener izvjesnom Vladimiru Putinu. Ne samo trener. Leonid je mladom sportisti iz sirotinjske familije pomogao da se upiše na veoma traženi Pravni fakultet lenjingradskog državnog univerziteta.
Veze državnog vrha sa organizovnim kriminalom su u Rusiji najvrelija tema posljednjih nedjelja - ne samo na socijalnim mrežama i još po kojem preživelom kritičkom mediju. Diskusiju je izazvao film koji je opozicioni političar Aleksej Navaljni nedavno objavio na internetu. Dokumentarac u trajanju od 45 minuta prikazuje rezultate temeljnog istraživanja koje je spovela anti-korupciona fondacija Navaljnog, a na temu vrhovnog državnog tužoica Rusije, Jurija Čajke. Prema filmu, članovi Čajkine familije i klana su uz njegovu asistenciju ilegalno dobijali državne poslove, sve uz prevaru, zloupotrebu funkcija i banditsko ucjenjivanje i time osvarili milionsku dobit, koja je potom bila investirana u nekretnine u Švajcarskoj i Grčkoj. Film pokazuje kako je uništeno jedno državno brodogradilište, što je u crno zavilo cijeli jedan region, kao i o zataškavanju ubistva direktora brodogradilišta, koji nije htio da svoju firmu prepusti pljačkašima. Uz to, prezentovana su dokumenta koja jasno dokazuju da ljudi iz najbližeg Čajkinog okruženja posjeduju zajedničke firme sa članovima jedne od najkrvoličnijih bandi Rusije, koja je prije nekoliko godina masakrom nad jednom 12-članom familijom postala simbol najgore kriminalne brutalnosti u Rusiji.
Bliske veze
Film Navaljnog izazvao je lavinu reakcija u Rusiji. Svakog dana se otkrivaju senzacionalne činjenice, koje su, naravno, odavno svima poznate, ali o kojima niko nije smio ni da zucne. A činjenice imaju posebnu težinu. Tako su npr. u Londonskom procesu zbog ubistva bivšeg KGB agenta Aleksandra Litvanjenka visoki državni službenici Rusije javno optuženi za taj zločin. Po jednom svjedočenju, sadašnji šef Službe za borbu protiv droge, Viktor Ivanov, već je početkom 90-ih godina kao obavještajac bio involviran u organizovani kriminal u Sankt Petersburgu jer je moćnom mafijaškom klanu tzv. Tambovskoj grupi, omogućavao da švercuje drogu iz Kolumbije preko luke Petersburg za Zapadnu Evropu. Vladimir Putin, u to vrijeme vice-gradonačelnik Petersburga, ga je pri tome „pokrivao“. Prije nego što je postavljen za šefa Službe za borbu protiv droge, Ivanov je bio zamenik šefa Službe Predsjednika i lični Putinov savjetnik, te sjedio u upravama državnih firmi. Litvinjenko, koji je od 2000. živio u Velikoj Britaniji kao politički izbjeglica, te podržavao britanske i španske službe u istragama protiv organizovanog kriminala iz Rusije, ubijen je 2006. u jednom londonskom hotelu visokom dozom krajnje rijetkog i ekstremno skupog izotopa polonijuma 210 - izgleda zao što je vodio istragu o Ivanovu. Britanska istraga je ubijđena da je naređenje za ubistvo Litvinjenka izdato na najvišem nivou u ruskom rukovodstvu, inače ubice nikad ne bi mogle doći do ove forme plutonijuma. Kako god da bilo: navodni ubica je zaštićen od ruske države i sada sjedi kao poslanik u ruskom parlamentu. U novembru 2015. istraga španskih službi je već bila toliko temeljna da je moglo biti uhapšeno nekoliko osoba za koje se pretpostavljalo da su članovi Tambovkse grupe, koji su se odavno već bili preselili u Španiju. U objavljenoj optužnici se, između ostalog, trvdi da je ova grupa postavila šefa ruskih istražnih organa Aleksandra Bastrikina. Grupa takođe ima bliske veze sa nekadašnjim predsjednikom ruskog parlamenta Borisom Grizlovim, sa nekadašnjim premijerom Viktorom Subakovim i njegovim zetom Anatolijem Serdjukovim, bivšim ministrom odbrane i vrhovnim šefom poreskih službi Rusije.
Ime Serdjukova je osvanulo već ranije, u slučaju koji je veoma jako odjeknuo. Britanski investitor Bill Browder je 2006. ostao u Rusiji bez milijardama teškog preduzeća; njegov advokat Sergej Magnitski, koji je otkrio aferu i informisao državno tužilaštvo, odjednom je završio na optuženičkoj klupi i u istražnom zatvoru umro od posljedica teškog mučenja. Browder je poveo privatnu istragu koja je dovela do okruženja Anatolija Serdjukova. Rezultati ove istrage su bili podloga za evropske i američke sankcije protiv korumpiranih ruskih službenika: na početku su to bila imena 60 policajaca, službenika poreske i pravosudne službe, kao i sudije. Ali ne i Serdjukov, koga Browder i ruski opozicioni list Novaja gazeta javno optužuju da stoji iza ovog zločina. Sa druge strane, Rusija je Serdjukovu organizovala suđenje, formalno zbog milijardi nestalih iz budžeta Ministarstva odbrane, dok je bio ministar, a de facto zbog javne veze sa jednom službenicom Ministarstva. Što je kudikamo veći zločin za jednog zeta Putinovog druga. Na kraju ovog kabaretskog procesa, Serdjukov je proglašen za žrtvu jedne napaljene hohštaplerke i oslobođen svih optužbi, a njegova uspaljenica je dobila smiješnu zatvorsku kaznu, koju nije morala ni da odsluži.
Isuviše groteskno da bi bilo istina
Ovakve priče se mogu ispričati za skoro svakog pojedinačnog člana ruske vodeće ekipe, i to do beskraja, a kako beskraj izgleda pokazao je 29. decembra prikazani fila Valerija Balajana Who Is Mr. Putin, u kojem je ukratko predstvaljena kriminalna karijera ruskog predsjednika. Film počinje prvim optužbama za korupciju protiv Putina, koje su već 1992. bile objelodanjene. Tada je jedan od odbora gradskog parlamenta Petersburga, pod predsjedništvom Marine Salje, vice-gradonačelniku Putinu prebacio da je izdavao izvozne licence za sirovine u zamjenu za pošiljke životnih namirnica, koje nikad nisu stigle u grad. Odbor je štetu procijenio na više od 100 miliona dolara i izdao preporuku gradonačelniku Anatoliju Sobčaku da otpusti Putina, što je ovaj odbio i zaštitio Putina. Posle izbora Putina za predsjednika i ubistava nekoliko prominetnih petersburških političara iz tog vremena, Marina Salje se totalno povukla iz javnog života i nekoliko godina živjela u jednom udaljenom selu. Tek 2010. je prekinula ćutnju, za vrijeme predsjednikovanja Dmitrija Medvedeva, ali je i tada vrlo rijetko i još više oprezno komunicirala sa novinarima.
I ostale storije iz Balajnovog filma su poznate, većina je već objavljena u ozbiljnim medijima. Što se tiče trenera Uzvjacova, lično Putin je o njemu s puno ljubavi kazivao u svojoj autobiografiji, objavljenoj 2000. godine, pri čemu je, naravno, propustio da navede da je Uzvjacov bio član Tambovske grupe. No i pored svega toga, ove storije nikako do sada nisu uspijevale da prodru do javne svijesti. Jer: sve zajedno one daju sliku, koja je čak i za najokorelije teoretičare zavjera tako groteskna, tako brutalna, da se prosto u nju ne može povjerovati. Isuviše grozna, da bi se, spoznavši je, i dalje bez problema moglo nastaviti živjeti.
Ali sada su te informacije pohlepno tražene i prihvaćene. Film Navaljnog o vrhovnom državnom tužiocu Čajki je najvjerovatnije liferovao posljednju spoznaju koja je probila zid potiskivanja: ruska država nije korumpirana i nije umrežena sa organizovanim kriminalom. Ruska država je organizovani kriminal a zločinački režim nije metafora, nego trezveni opis činjeničnog stanja.
Amalgam državnog aparata i kriminalaca nije nastao slučajno. Taj proces je počeo u Staljinovim logorima, gdje su kriminalci kao „socijalno bliski elementi“ uživali privilegije i bivali sistematski korišćeni protiv većine stanovnika tadašnjih logora: političkih zatvorenika. Simbioza je kulimirala u alijansi izmedju bivših KGB-ovaca i gangstera posle raspada SSSR. U XX vijeku je kriminalna subkultura sa svojom hijerarhijom, uličarskim ukusom i jezikom te čudnovatim etosom izvršila temeljni uticaj na rusko društvo u svim njegovim porama: od svakodnevice do najviše kulture, a slivena sa ništa manje bizarnom subkulturom sovjetskih tajnih službi postala noseći stub ruske države. Anarhističke predstave gangstera su se prelile u državni fanatizam obavještajaca, osobito stoga što su se i jedni i drugi protagonisti sa nevjerovatnom lakoćom mogli identifikovati sa državom. Ni za jednu ni za drugu grupu zakon principijelno ne znači ništa, a sad kad kontrolišu zakone, definišu ih iz perspektive koju je Putin savršeno precizno definisao u svojoj autobiografiji: kad je saopštio svom treneru Uzvjacovu da hoće da studira pravo, ovaj je pobjesnio i počeo da viče na njega: „Šta, hoćes da zatvaraš ljude? Da l' si ti lud? Ti treba da budeš pravi bik!“ Putin je odgovorio: „Pa i biću pravi bik!“
To je uloga zakona u Putinovoj Rusiji: on nije norma nego sredstvo za hapšenje. Čak je i jezik ulice time uspio da se probije do najviših državnih visina, a u posljednje vreme dominira i saopštenjima ruskog Ministarstva spoljnih poslova. Time je ovaj režim ostvario svoje puno stilsko zaokruženje: sastoji se od kriminalaca, ponaša se kriminalno, a i govori uličarski. To je za Rusiju noćna mora, a za Zapad veliko iskušenje. Ruski politikolog Aleksandar Morozov, koji sada živi u egzilu u Bonu, ovako je na Fejsbuku komentarisao najnovija otkrića: „Problem sa Putinovim režimom može biti riješen tek onda kad Evropa bude prestala da ga podržava. Svima mora biti jasno da taj režim nije politički nego kriminalni problem za Evropu. On prijeti Evropi ne vojno, nego kao izvor masovne korupcije.“ Jer, nemaju ruski političari vezu sa mafijom, nego političari sa Zapada, koji njeguju kontakte sa ruskom državom i koji se zalažu za saradnju sa njom.
(Frankfurer Allgemeine Zeitung)
Prevod: M. VULETIĆ
Bonus video:
