Evropska komisija je u svom Izvještaju o napretku Crne Gore ukazala na rizičnu fiskalnu stabilnost naše države i preporučila dodatne napore za smanjenje javnog duga. Među preporukama za 2016. godinu, navedeni su i sprovođenje zajedničke politike plata u javnom sektoru, racionalizacija javne potrošnje, unapređenje poslovnog ambijenta, smanjenje nezaposlenosti i pripremanje naše privrede za tržišnu konkurenciju EU. Zapravo, intenzitet ovih aktivnosti zavisiće od i načina rada i funkcionisanja naših lokalnih samouprava. Da li su naše opštine spremne za realizaciju navedenih aktivnosti tokom predstojeće godine?
Prikaz stanja u našim jedinicama lokalne samouprave treba otpočeti sa 300 miliona eura raznih dugovanja, od čega 86 miliona poreskog duga prema državi i sa preko 12.000 prekomjerno zaposlenih. Ovome treba dodati i okolnost da će održivost većine lokalnih budžeta za 2016. biti zasnovana na odlukama o kreditinim zaduženjima uz izdavanje državnih garancija ili hipotekarnih pokrića. Malo je opština koje neće na svojim skupštinskim zasjedanjima razmatrati prijedloge odluka o prodaji svojih nepokretnosti. U većini opština imaćemo rebalans budžeta za proteklu godinu ili podnošenje inicijativa za ocjenu njegove ustavnosti i zakonitosti. Neki će, poput opštine Ulcinj, nužnost usvajanja ovog akta poistovjećivati sa političkim nadgornjavanjem. Ovo ne treba da čudi, jer bi eventualna analiza o sprovođenju preporuka Državne revizorske institucije i odredbi Zakona o fiskalnoj odgovornosti ukazala i na značajnije propuste javnih finansija na lokalnom nivou. Možda Ministarstvo finansija i nije pretjerano zabrinuto zbog izdavanja koncesija na lokalnom nivou, ali bi trebalo da razmotri okolnost da sekretarijati za finansije naših opština imaju znatno slabiju efikasnost i efektivnost nego Poreska uprava. Napomene radi, ako PU ima slabosti u najvažnijim komponentama svoje administracije (npr. informacioni sistem, registracija obveznika, efikasnost podnošenja poreskih prijava i dr.), ne može obezbijediti efikasnu naplatu poreskog duga i odrediti iznos njegove nenaplativosti, šta treba očekivati na lokalnom nivou? Šta će se suštinski postići izmjenama i dopunama odluka o komunalnim taksama i porezu na nepokretnosti?
Ako se zna da su zaključno sa 22. decembrom realizovane svega 4 javne rasprave povodom razmatranja nacrta odluka o lokalnim budžetima, onda ne treba da iznenadi ako većina ovih akata u svojim potrošačkim stavkama ne bude imala razvojne aktivnosti (npr. usvajanje strateških dokumenata i projektno-planske dokumentacije). Umjesto ovog, vjerovatno će dosadašnji iznos od 196 miliona eura netransparetno realizovanih javnih nabavki još narasti zbog isključivanja građanstva u procesu odlučivanja. Dosadašnje analize slobodnog pristupa informacijama u radu lokalnih samouprava pokazuju neujednačenu praksu, odsustvo prethodnog konsultovanja građana i pružanja stručne i logističke pomoći u pripremi akata.
Posebnu nejasnoću predstavljaće otpremnine za višak zaposlenih i finansijska sanacija javnih službi. Naime, problem viška zaposlenih u lokalnim samoupravama i njihovim javnim preduzećima treba rješavati shodno preporukama datim u vladinom Planu unutrašnje reorganizacije javnog sektora i nakon sprovedenog nadzora Upravne inspekcije. Primjer opštine Nikšić ukazuje na mogućnost da otpremnine mogu dobiti i oni čiji radni odnos nije zasnovan shodno odredbama Zakona o državnim službenicima i namještenicima. I ne samo to! Kadrovske politike CG opština najbolji su parametar našeg apsurdnog stanja.
Iako je Budva od Zajednice opština dobila priznanje za “upravljanje ljudskim resursima na lokalnom nivou”, ne treba da iznenadi što Bijelo Polje nema urbanistu u svojoj upravi i što gradonačelnica Herceg Novog ima 6 savjetnika. Jer, pobogu, u prvih 100 zarada nema nijednog člana Vlade, ali u Baru određeni direktori i njihovi zamjenici odbijaju da kažu iznos svojih primanja. Vjerovatno će lokalni parlament grada pod Rumijom uspjeti da, u predstojeća dva dana, usvoji 28. odluka, ali ne i da dobije odgovor na ovo ili slično pitanje.
Ipak, u iščekivanju Strategije javne uprave za period 2016-2020. godina, izmjena i dopuna Zakona o lokalnoj samoupravi, Zakona o javno-privatnom partnerstvu, Zakona o građevinskom zemljištu, Zakona o legalizaciji neformalnih objekata i drugih propisa, naše lokalne samouprave nemaju opravdanja zbog nedefinisanog načina učešća civilnog sektora u kreiranju javnih politika i netransparentnog utvrđivanja plana javnih nabavki. Uprave crnogorskih gradova treba da imaju na umu da će tokom predstojeće godine doći do otvaranja Poglavlja 22, Regionalna politika i koordinacija strukturnih instrumenata. EU lokalne zajednice smatra glavnim nosiocima svoje kohezione politike i iz brojnih fondova, koji se odnose na implementaciju ovog poglavlja, finansiraće konkretne investicione poduhvate. Predviđeno je da samo iz IPA projekata dobijemo do 2020. preko 270. miliona eura. Uz jedan uslov - ovi projekti trebaju biti predviđeni strategijskim odlukama i njihovo sufinansiranje treba budžetski planirano.
Naravno, Skupština i Vlada CG moraće konačno da otpočnu sa potpunom implementacijom ustavne odredbe o pravu na lokalnu samoupravu - obavljanje konsultacija sa jedinicama lokalne samouprave prilikom donošenja odluka o pitanjima koja se na njih direktno odnose. S druge strane, lokalna samouprava treba da otpočne sa praksom zapošljavanja na osnovu kompetentnosti i zasluga, i njen rad i finansijski troškovi, posebno njenih izabranih predstavnika, moraju biti stavljeni pod upravni nadzor državnih organa.
Bonus video:
