Dugo se mislilo da je Njemačka jedna normalna, zapadna zemlja. Ali, 2014. se pokazalo: u Njemačkoj postoji vrlo osobito obožavanje Rusije. A Njemci žude za konsenzusom, koji im je puno draži od političke utakmice. Ni jedno ni drugo nije karakteristično za Zapad
Američki novinar Džordž Parker je prije nekoliko nedjelja u Njujorkeru objavio puno diskutovani tekst o „Začudjujućem usponu Angele Merkel“, u kojem slika prilike u Njemačkoj u devetoj godini njenog kancelarisanja. Slika, koju on opisuje, je avetinjska. Parker se pita, kakva je to uopšte zemlja u kojoj nema nikakvog realnog političkog diskursa i upoređuje Njemačku pod Merkelovom sa SAD u doba Ajzenhauera.
U Njemačkoj vlada politički konsenzus, koji je utemeljen na privrednom uspjehu, sa samozadovoljnim stanovništvom, uslužnim i poslušnim medijima i popularnim vođom, čija se politika skoro ni u čemu ne razlikuje od stava javnog mnjenja. Parker stoga: „Ono, na šta bi Amerikanci danas mogli biti ljubomorni, oprezne Njemce ispunjava brigom: njihova demokratija nije dovoljno stara, da bi si mogla dopustiti dugu pauzu.“
I stvarno: 2014. se prvi put tako jako kao nikad posle 1945. postavilo pitanje - koliko je u stvari Njemačka uopšte ukotvljena na Zapadu. Upućen u tematiku, čuveni njemački istoričar Hajnrih August Vinkler kaže: „Dugo putovanje Njemacke na Zapad, kao što se vidi, još dugo neće biti završeno.“ Dvije indicije govore njemu u prilog.
Prva: izgleda duboko u podsvijesti mnogih Njemaca ukorijenjeno obožavanje Rusije, koje nije samo ograničeno na teritoriju bivšeg DDR.
Drugo: žudnja i čežnja za konsenzusom, koja se odražava u vladajućoj velikoj koaliciji, uz isključivanje političke utakmice i konkuretnosti.
Ovdje se vide obje strane iste medalje. Kao sto je Parker primijetio, Tomas Man nije 1918. slučajno naslovio svoj hvalospjev navodnom duševnom srodstvu između Njemaca i Rusa „Refleksije nepolitičkog čovjeka“. U njemačkoj istoriji je okretanje ka Rusiji dugo bilo sredstvo za odbacivanje Zapada. Razumnost, pluralizam i lična sloboda - tri centralna stuba vrijednosti Zapada - u Njemačkoj su tek onda mogli da zažive i budu prihvaćeni kad je Njemačka ležala u ruševinama. Da li je zapadni način razmišljanja u Njemačkoj u realnosti više stvar istreniranog nego psihi imanentnog?
I Vajmarska Republika, posle I svjetskog rata, bila je zadojena idejom da politički diskurs nije baš nešto najpozitivnije i propala je u prvoj liniji - ne zbog preširoke lepeze političke ponude, nego zato što demokrate skoro da nisu imale koga da biraju. Do duboko u XX vijek se tako održala tradicija mišljenja, koja ima svoje korijene u njemačkom romantizmu i idealizmu, a koja slavi opskurnu ideju organske zajednice, koje političke suprotnosti prevazilazi nacionalnim zajedničarenjem: zajednica u kojoj privatna sfera ne vrijedi puno, jer za pojedinca i jedinku, kako je to Hegel definisao, važi samo „shvatiti neophodno“. Praktičnije rečeno: bezalternativnost. U jednoj takvoj „zajednici“ političke partije po prirodi stvari prosto nemaju šta da traže.
I dok je u Londonu i Vašingtonu odavno funkcionisao dvopartijski politički sistem, dotle u Berlinu knez Bizmark nije bio usmaljen tvrdeći da su partije „upropaštivači naše budućnosti“. Vestminsterski parlament je u tom momentu već imao viševekovnu tradiciju demokratije, u kojoj je politička konkurencija vrijednost sama po sebi, jer proizvodi političku dinamiku. I dok u Londonu „Her Majesty's Most Loyal Opposition“ uživa u respektu, u Berlinu važi: „Opozicija je smeće“.
Da li je moguće da u Njemcima jod živi politički duh Hegela ? Do dana današnjeg izgleda da njemačke političke partije najviše profitiraju prije svega onda kad ih skoro niko više ne prepoznaje kao takve. Merkelin CDU je najbolji primjer u ovom momentu.
Zato ne čudi što u Njemačkoj polarizacije američkog partijskog sistema najčešće bivaju smatrane za društveni poraz, dok istovremeno skoro nikom u Berlinu ne pada na pamet da se upita da li je istorijski normativno da u Rusiji, u politici, skoro da nema demokratske opozicije, a tek ne da pomisli da je glavni razlog za potonuće Rusije njen autoritarni antikvirani sistem vlasti, a ne neka fantomska opsada Rusije od strane Zapada.
(Der Tagesspiegel, Berlin; Preveo: M.Vuletić)
Bonus video:
