Referendum o nezavisnosti Škotske, koji zakazan za 18. septembar, poklapa se sa rastom protivljenja unutar Velike Britanije u vezi sa njenim daljim članstvom u Evropskoj uniji.
To je veoma važno, jer je Škotska najjača baza proevropskog raspoloženja u Britaniji. Na primjer, ankete sprovedene ranije ove godine pokazale su sljedeće: da je u cijeloj Velikoj Britaniji u junu održan referendum o pitanju ostanka u EU, 47,1 odsto građana bilo za izlazak, a 39,4% za ostanak. Ali anketa iz februara 2014. godine pokazuje da bi 48,7% Škotlanđana glasalo za to da Velika Britanija ostane u EU, a 37,4% da iz nje izađe. Druge ankete takođe su pokazale dosljedan i primjetno pozitivniji odnos prema EU u Škotskoj nego u Engleskoj.
Naravno, prerano je iz ovih brojki donositi bilo kakve zaključke u vezi sa ishodom. Referenduma o izlasku iz EU, koji je predložio premijer Dejvid Kameron, možda i neće biti, bez obzira na uspjeh (što god to značilo) obećane “revizije” uslova priključenja V. Britanije Uniji. Ali kao rezultat različitih navodno beznačajnih problema, vjerovatnoća britanskog izlaska se, kako se čini, povećava. To principijelno mijenja važnost glasanja u Škotskoj.
Na primjer, predlaganje relativno nepoznatog Džonatana Hila, lidera Palate lordova Velike Britanije, za britanskog člana nove Evropske komisije na čelu sa Žan-Klodom Junkerom, bilo je posljednja u dugom nizu britanskih grešaka prema EU. Na svom prvom sastanku s novim predsjednikom Evropske komisije, britanski premijer Džordž Kameron tražio je za Hila prestižni resor, kao što je, na primjer, unutrašnja trgovina. Junkerov ofis hladno je dogovorio da će važni resori u novoj Komisiji pripasti velikim političkim imenima, te da Junker “nema nikakve obaveze (prema Kameronu)”.
Ako se uzme u obzir stav Kamerona prema kandidaturi Junkera za mjesto predsjednika EK, kritika u britanskoj štampi kojoj je Junker bio izložen i odsustvo Hila iz središta britanske politike, Kameronova nervoza može biti opravdana u momentu kada je Junker objavio imenovanje nove Komisije. Najzad, Junkera je podržalo mnogo visoko rangiranih političara i njihova saglasnost u Evropskom parlamentu nije nimalo nevažna. I mada, možda, Kameronova nevoljnost u vezi sa kandidaturom Junkera nije bila za čuđenje, žestina njegovog protivljenja bila je nesvakidašnja. Kameron bi, nesumnjivo, htio da umiri one u Konzervativnoj partiji koji sumnjaju u njegovu evroskeptičnu revnost. Ipak, primjedba Kamerona da će V. Britanija, najvjerovatnije, izaći iz EU ako Junkerova kandidatura prođe, bila je čudna i uznemirujuća, posebno zato što će bilo kakvo preispitivanje uslova članstva Velike Britanije biti razmatrano najprije sa drugim državama-clanicama, a ne sa Komisijom.
Kameronove pretenzije da zasmeta Junkerovoj kandidaturi pokazale su njegov neuspješni pokušaj da spriječi finansijski pakt EU iz 2012. godine. Precijenio je spremnost i sposobnost njemačke kancelarke Angele Merkel da podrži poziciju Velike Britanije. Mnogi uticajni Njemci nerado pomažu Kameronu u onome što oni smatraju “evropskim problemom koji je izmislio britanski premijer”. Oni ne daju kancelarki mnogo slobode po tom pitanju, čak i ako je ona traži.
Ako su Kameronovi savjetnici precijenili podršku koju bi mogli da dobiju od Merkel i drugih, onda su očigledno potcijenili moć i efikasnost Evropskog parlamenta. Tokom mnogih mjeseci, EP je stavljao do znanja da ima određene ideje o tome kako će ostvarivati svoje nadležnosti, predviđene Lisabonskim sporazumom, pod predsjedavanjem Komisije. Ali brzo usaglašavanje glavnih političkih grupacija Parlamenta da podrži Junkera nakon izbora, zatekli su Kamerona nespremnog. Na distanci od britanskog uticaja, prijetnje odlaskom podrile su povjerenje i uticaj Kameronove vlade u EU, kolege su postale sklone da se bave značajnim kompromisima sa Velikom Britanijom koja ne može biti članica tokom dvije godine.
Tradicionalno, šefovi vlada i država EU pokušavaju da pomognu jedni drugima u njihovim unutrašnjim problemima. Ali postoji sve jači osjećaj u Savjetu Evrope da Kameron zloupotrebljava tu dobronamjernost. Na taj način, Kameronova tvrdnja da bi izbor Junkera otežao neprekidno članstvo Britanije u EU rizikuje da postane - proročanstvo. Kandidatura Junkera kao viši politički princip, s herojskim ali neuspješnim Kameronom protiv mračnih sila federalizma i centralizacije, samo je učvrstio engleski osjećaj otuđenja od Evrope. To je, pak, manje vjerovatno u slučaju Skotske.
Ako Kameron poslije opštih izbora 2015. godine ponovo bude premijer, suočiće se sa rješavanjem teškog preispitivanja uslova britanskog članstva u EU, a u vezi protivljenja ne samo svojih evropskih partnera već i Konzervativne partije koja je bliska opciji britanskog izlaska iz EU. Zaista je teško zamisliti da bi ponovo izabrani Kameron mogao sačuvati jedinstvo svoje Konzervativne partije, a da ne prihvati “ne” na referendumu o ostanku u EU.
Članstvo Britanije u EU biće jedan od glavnih uloga na izborima sljedeće godine. Biće tragično ako britanski birači daju svoje glasove bez potpunog razumijevanja evropskih implikacija svog izbora. Ipak, jedna je stvar, izgleda, definitivna: ako Škotska izglasa nezavisnost, referendum u krnjoj Britaniji o produžetku članstva u EU imao bi još manje šansi za pobjedu onih koji bi htjeli da u njoj ostanu.
Copyright: Project Syndicate, 2014.
Bonus video:
