Da li se Sjedinjene Države zatvaraju u sebe i postaju izolacionisti? To pitanje mi je postavilo nekoliko finansijskih i političkih lidera na nedavnom Svjetskom ekonomskom forumu u Davosu, a nekoliko dana kasnije sam ga opet čuo na godišnjoj bezbjednosnoj konferenciji u Minhenu. U snažnom govoru u Davosu, američki državni sekretar Džon Keri dao je nedvosmislen dgovor: „Daleko od neangažovanja - Amerika je ponosna da je sada angažovana više nego ikad.“ Ipak, pitanje je ostalo.
Za razliku od atmosfere u Davosu prije nekoliko godina, kada su mnogi učesnici pogrešno tumačili ekonomsku recesiju kao dugoročni pad Amerike, preovladavajuće stanovište ove godine bilo je da je ekonomija SAD povratila veliki dio svoje osnovne snage. Dežurni prognozeri ekonomskih katastrofa umjesto toga su se fokusirali na prethodno aktuelna tržišta u usponu poput Brazila, Rusije, Indije i Turske.
Nervozu u vezi sa američkim izolacionizmom izazvaju nedavni događaji. Prvo, tu je odbijanje SAD (za sada) da vojno interveniše u Siriji. Onda, značajno je i povlačenje američkih trupa iz Avganistana. A to što je predsjednik Barak Obama otkazao posjetu Aziji prošle jeseni, zahvaljujući političkoj situaciji kod kuće - blokadi u Kongresu koja je dovela do zatvaranja američke vlade, ostavilo je loš utisak na lidere tog regiona.
Zaista, uz Kerijevo posjete i vrijeme koje je posvetio Bliskom istoku, mnogi azijski lideri smatraju da je Obamina inicijativa u spoljnoj politici - strateško „rebalansiranje“ ka Aziji - ostaje bez snage, iako i dalje rastu rastu tenzije između Kine i Japana, koje su evidentne kroz izjave njihovih lidera u Davosu.
Naročito je, iz ugla „Davosa“, istaknuto to što je Kongres nedavno odbio da odobri reformu i refinansiranje Međunarodnog monetarnog fonda, iako se sa planom kojim nije dodato nikakvo značajno breme na američke poreske obveznike nekoliko godina ranije složila grupa G-20 na čijem čelu je bio Obama.
Kada sam pitao istaknutog republikanskog senatora zašto je Kongres omeo SAD da ispuni preuzetu obavezu, on je to pripisao „čistoj zlobi“, koja odražava raspoloženje desničarskih republikanaca bliskih pokretu Čajanka i pojedinih ljevičarskih demokrata. Sljedeći dokaz američkog izolacionizma mogao bi biti zasnovan na nedavnoj anketi koju su sproveli Istraživački centar „Pju“ i Spoljnopolitički savjet. Prema tom istraživanju, 52 odsto Amerikanaca smatra da SAD „na međunarodnoj sceni treba da gledaju svoja posla i da puste druge zemlje da se same slažu kako najbolje umiju“. Gotovo isti broj njih je ocijenio da su SAD „manje značajne i moćne“ nego što su bile prije deset godina.
Problem sa ovim shvatanjima - i kod kuće i u inostranstvu - leži u tome da su SAD i dalje najmoćnija zemlja i da će najvjerovatnije tako ostati još nekoliko decenija. Veličina Kine i njen brzi ekonomski rast će gotovo sigurno pojačati njenu relativnu snagu u takmičenju sa Amerikom. Međutim, čak i kada Kina postane najveća svjetska ekonomija u narednim godinama, i dalje će biti decenijama iza SAD po prihodu per capita.
Štaviše, čak i ako Kina ne iskusi veću politiku prepreku kod kuće, projekcije zasnovane samo na rastu BDP-a su jednodimenzionalne i ignorišu vojne prednosti SAD i američku prednost meke sile. Takođe ignorišu geopolitičke nedostatke Kine unutar Azije.
Američka kultura otvorenosti i inovacije će obezbjediti njenu ulogu globalnog stjecišta u dobu kada umrežavanje dopunjava, ako ne i u potpunosti zamjenjuje, hijerarhijsku moć. SAD su dobro pozicionirane i mogu da koriste takve mreže i saveze, ukoliko američki lideri budu slijedili pametne strategije. U strukturnom pogledu, od velikog je značaja što su oba svjetska entiteta koji su u smislu privrede i prihoda per capita sličniji SAD - Japan i EU - američki saveznici. U smislu resursa za ravnotežu moći, to podupire poziciju američke mreže, ali samo ukoliko američki lideri održe ove saveze i obezbijede međunarodnu saradnju.
Opadanje je metafora za današnju SAD koja dovodi u zabludu i Obama je, na sreću, odbacio sugerisanja da treba se drži strategije koja ima za cilj da je održava. Kao lider u istraživanjima i razvoju, visokom obrazovanju i preduzetničkoj aktivnosti, Amerika, za razliku od antičkog Rima, nije u apsolutnom opadanju. Mi ne živimo u „postameričkom svijetu“, ali više ne živimo ni u „američkoj eri“ s kraja XX vijeka. U decenijama koje su ispred nas, Amerika će biti „prva“, ali ne i „jedina“.
Razlog za to je što resursi moći mnogih drugih - kako država, tako i nedržavnih aktera - rastu, kao i zato što će, po sve većem broju pitanja, postizanje željenih ishoda za SAD zahtijevati korištenje moći sa drugima isto koliko i nad drugima. Kapacitet američkih lidera da održe saveze i stvore mreže predstavljaće značajnu dimenziju meke i tvrde moći SAD. Problem američke moći u XXI vijeku ne predstavlja samo Kina, nego i „ujspon osalih“.
Rješenje ne predstavlja izolacija, nego strategija selektivnosti slična onome što je zagovarao predsjednik Dvajt Ajzenhauer 1950-ih. Pametna strategija sile počinje jasnom procjenom ograničenja. Dominantna sila ne mora da patrolira svakom granicom i da svuda projektuje svoju snagu. Zato se Ajzenhauer razborito protivio direktnoj intervenciji na strani Francuske u Vijetnamu 1954.
Ajzenhauer je za još jednu stvar bio u pravu: američka vojna moć zavisi od očuvanja njene ekonomske snage. Takozvana „izgradnja nacije“ kod kuće ne predstavlja izlolaciju od koje strahuju kritičari; naprotiv - ona je od centralnog značaja za pametnu spoljnu politiku.
Pametna strategija podrazumijeva izbjegavanje uključivanja kopnenih snaga u velike ratove na azijskom kontinentu. Ipak ovakav oprez nije isto što i izolacionizam. SAD treba bolje da kombinuju resurse svoje meke i tvrde moći.
Kako je Obama nedavno kazao u redovnom godišnjem obraćanju o stanju nacije, „u svijetu složenih prijetnji, naša bezbjednost zavisi od svih elemenata naše moći - uključujući i snažnu i principijelnu diplomatiju“. To isto je mogao da kaže i Ajzenhauer i niko ga ne bi optužio da je izolacionista.
Autor, bivši pomoćnik pomoćnik ministra odbrane i predsjednik američkog Nacionalnog savjeta za bezbjednost; profesor je na Kenedijevoj školi upravljanja Univerziteta Harvard
Prevod: D. VRANEŠ REDŽIĆ
Copyright: Project Syndicate, 2014.
Bonus video:
