Za zamorene i prezasićene političare i analitičare, kada je u pitanju vizija budućnosti, nema ničeg boljeg od komunikacije sa pametnom i idealističkom omladinom. Upravo sam imao takvo iskustvo tokom susreta sa delegatima 22. Konferencije UN “Model svijeta”, koja je na jednom mjestu u Australiji okupila više od 2.000 studenata iz svih djelova svijeta i najvećih kultura kako bi razgovarali o miru, razvoju i ljudskim pravima, a takođe i ulozi Ujedinjenih nacija u njihovom obezbjeđivanju.
Najviše me začudilo koliko nadahnuto to pokoljenje budućih lidera razmišlja o važnosti i mogućnostima sistema UN. Oni su u pravu: UN su sposobne za mnogo toga u oblasti obezbjeđvanja nacionalne bezbjednosti, bezbjednosti čovjeka i dostojanstva ličnosti. Ali rekao sam im da je pred njima veliki zadatak ubjeđivanja.
U svijetu ne postoji druga organizacija slična Ujedinjenim nacijama, neka koja bi istovremeno ovaplotila toliko nade i toliko čestih razočaranja. Tokom svog dugog postojanja, Savjet bezbjednosti je bio zatočenik manevrisanja između velikih sila, Generalna skupština – teatar prazne retorike, Ekonomski i socijalni savjet – uglavnom nefunkcionalna nepotrebnost, a Sekretarijat bez obzira ne sve napore i sposobnosti grupe individualaca – zastrašujuće neefikasan.
Moji napori da se odmakne u reformi UN, dok sam bio ministar inostranih poslova Australije, bili su nešto najidealističnije i najneproduktivnije što sam ikada pokušao da uradim. Rekonstrukcija struktura Sekretarijata ili njegova procedura za ukidanje dupliranja poslova, troškova i nepotrebnih akcija? Zaboravite. Promjena sastava Savjeta bezbjednosti kako bi on predstavljao svijet XXI vijeka, a ne onaj ih 1950-ih? Nema od toga ništa.
Ali, imam i ohrabrujuće iskustvo rada sa UN iz njihovog najboljeg vremena. Na primjer, mirovni plan u Kambodži u prvoj polovini 1990-ih izvukao je zemlju iz paklene decenije surovog genocida i čudovišnog građanskog rata. Takođe, Konvencija o zabrani hemijskog oružja usvojena na Konferenciji UN o razoružanju u Ženevi do dana današnjeg je najefikasnija od kako postoji dogovor o kontroli naoržanja vezanom za oružje na masovno uništenje.
Možda se jedno iskustvo ipak izdvaja među drugima. Godine 2005, na 60. godišnjicu UN, Generalna skupština na nivou šefova država i vlada jednoglasno je odobrila koncepciju odgovornosti država u zaštiti stanovništva koje je suočeno sa genocidom i drugim zločinima vezanim za masovne prestupe. Od tog glasanja međunardona zajednica je počela da iskorjenjuje nečasnu ravnodušnost koja je pratila holokaust, masakre u Ruandi, Srebrenici, Darfuru i mnoge slične katastrofe.
Neophodno je da cjelokupno društvo shvati makar to koliko različitih uloga igraju UN. Različiti odjeli, programi, organi i biroi unutar sistema UN bave se širokim spektorm pitanja, počev od mira i bezbjednosti između država i unutar njih, završno sa ljudskim pravima, očuvanjem zdravlja, obrazovanjem, iskorjenjivanjem siromaštva, pomoću pri elementarnim nepogodama, zaštitom izbjeglica, borbom protiv trgovine ljudima i narkoticima, očuvanjem istorijsko-kulturnog nasljeđa, borbom protiv klimatskih promjena i zaštitom životne sredine i mnogim drugim. Manje od svega je cijenjeno to koliko ekonomično ti organi (bez obzira na sva ograničenja) funkcionišu.
U ključnim odjelima UN (ne računajući mirovne misije, ali uključujući njeno funkcionisanje u centrali u Njujorku, u Ženevi, Beču i Najrobiju, a takođe i u pet regionalnih komisija u raznim djelovima svijeta), trenutno radi 44.000 ljudi čije ukupne godišnje plate iznose 2,5 milijadre dolara. To se može učiniti velikom sumom, ali Vatrogasna uprava u Tokiju troši otprilike istu sumu godišnje, a australijska Uprava socijalne zaštite 3 milijarde više (uz manji broj zaposlenih). I to sve za svega dvije odvojene uprave iz 193 zemlje članice.
Uzimajući u obzir čak i prateće programe i organe (kao što je Program UN za razvoj i ofis Glavnog komesara UN za izbjeglice), a takođe i mirovne djelatnosti (koje u sebe uključuju više od 110.000 ljudi iz međunarodnog vojnog, policijskog i civilnog personala), opšti troškovi UN ipak iznose svega 30 milijardi dolara godišnje. To je dva puta manje od gradskog budžeta Njujorka i značajno manje od trećine od otprilike 105 milijardi dolara koliko se u prosjeku troši za vojsku SAD u Avganistanu. Zaposleni na Vol Stritu dobili su 2007, godinu prije svjetskog finansijskog kraha, više na godišnje premije (33,2 milijarde dolara). Čitava porodica Sekretarijata UN i pratećih organa zajedno sa sadašnjim pripadnicima mirovnih trupa broji oko 215.000 ljudi u čitavom svijetu - nije malo, ali je za 1/8 manje od, približno, 1,8 miliona zaposlenih u korporaciji Mekdonalds i njenim filijalama širom svijeta!
Najvažniji aspekat je, što je omladina okupljena u Melburnu dobro shvatila, što UN obezbjeđuju nevjerovarnu vrijednost za sredstva koja svijet na njih troši i da bismo, ako bi one prestale da postoje, morali ponovo da napravimo takvu organizaciju. Nedostaci su očigledni, ali moramo pamtiti besmrtne riječi Daga Hamarskejda, drugog generalnog sekretara UN: “Ujedinjene nacije nisu stvorene da nas odvedu u raj, već da nas spasu od pakla”.
Bonus video:
