Henri Kisindžer, koji je o političkoj paranoji naučio ponešto kao savjetnik za nacionalnu bezbjednost Ričarda Niksona i kao državni sekretar SAD, rekao je jednom da čak i paranoik ima stvarne neprijatelje. Ovo promišljanje - čovjeka koji će zauvijek ostati upamćen zato što je pomogao otvaranje Kine ka Zapadu - seže dalje od pitanja da li pojedincu treba oprostiti iracionalno ponašanje. Kao što pokazuje skandal oko dramatičnog političkog pada Boa Silaja, ona može poslužiti i kao objašnjenje za očigledno iracionalno ponašanje režima.
Najrazumniji bi se složili da se najveća vladajuća partija na svijetu (sa skoro 80 miliona članova), sa nuklearno naor užanom vojskom i neprevaziđenim aparatom unutrašnje bezbjednosti na raspolaganju, kod kuće suočava sa zanemarljivim prijetnjama svojoj vlasti. Ipak, vladajuća Komunistička partija je i dalje brutalno netolerantna prema mirnim protivnicima, a od informatičke revolucije je na smrt preplašena.
Sudeći prema sočnim detaljima koji su do sada isplivali u aferi Bo, uključujući umiješanost njegove supruge u ubistvo britanskog biznismena, čini se da partija ima zaista dobar razlog da bude uplašena. Bo, bivši partijski šef oblasti Čongćing, postao je simbol sistemske pokvarenosti i nefunkcionalnosti u jezgru režima koji je često doživljavan kao efikasan, fleksibilan i otporan.
Korupcijski skandali u koje su umiješani visoki kineski zvaničnici su uobičajeni. Dva člana Politbiroa partije su uhapšena zbog optužbi za korupciju i orgijanje. Ali ono što izdvaja aferu Bo od rutinskih primjera pohlepe i požude je čisto bezakonje oličeno u ponašanju kineske vladajuće elite. Boova porodica, kako je prenijela štampa, ne samo da je nagomilala ogromno bogatstvo, već je i umiješana u ubistvo zapadnjaka koji je bio njena glavna privatna veza sa spoljnim svijetom.
Dok je bio na vlasti, Bo je hvaljen zbog uspješnog obračuna sa organizovanim kriminalom i uspostavljanja reda u Čongćingu. Sada je izašlo na vidjelo da su on i njegovi saradnici nezakonito hapsili, mučili i tjerali u zatvor mnoge nevine biznismene tokom te kampanje, istovremeno ih pljačkajući. Dok se javno razmeću patriotizmom, drugi članovi kineske vladajuće elite prebacuju nezakonito stečeno bogatstvo u inostranstvo i svoju djecu šalju u elitne zapadne škole i univerzitete.
Afera Bo je iznijela na vidjelo još jedan izvor krhkosti režima: borbu za vlast i neslogu između najviših zvaničnika Partije. Boov pad nisu izazvali lični prestupi ili loš karakter; oni su bili dobro poznati. On je jednostavno izgubio trku sa onima koji su se osjetili ugroženim zbog njegovih ambicija i nemilosrdnosti.
Opaka borba za vlast sa kojom je partija suočena uoči izbora novog rukovodstva i javni jaz koji je nastao nakon ponižavajućeg Boovog pada, mora da su teško podrili uzajamno povjerenje među najvišim liderima stranke. Kineska istorija političkog previranja i dosije propalih autoritarnih režima drugdje, ukazuju da nesložna autokratija ne traje baš dugo.
Njen najopasniji neprijatelj tipično dolazi iznutra. Štaviše, amaterski način na koji se KP nosila sa skandalom Bo ukazuje da ona nema kapacitet za hvatanje u koštac sa političkim krizama koje se odvijaju brzo u eri interneta. Dok iza oklijevanja vlade i nesposobnosti da odgovori na skandal očigledno stoje politički sukobi, partija je dodatno podrila svoj javni kredibilitet početnim pokušajima da prikrije ozbiljnost afere.
Nakon što je Vang Liđun, bivši Boov šef policije, veoma javno zatražio azil u konzulatu SAD u Čengduu, gradu udaljenom nekoliko sati vožnje od Čongćinga, partija je mislila da slučaj Bo može gurnuti pod tepih. Koristeći konstrukcije od kojih bi se postidio i Džordž Orvel, zvaničnici su objavili da je Vang „iscrpljen od pretjeranog rada“, i da je „na odmoru kao nekoj vrsti terrapije“, a u stvari ga je saslušavala tajna policija.
Ono zbog čega je vrh partije tokom afere Bo izgubio obraz – bio je krah poznate kineske kontrole interneta „veliki protivpožarni zid“. Pokušaji cenzure interneta i mobilne telefonije su propali. Kineski građani su, prvi put u istoriji, mogli otvoreno da izraze svoje mišljenje o borbi za vlast koja se odvija u samom vrhu partije. Srećom po partiju, ljutnja naroda zbog bezakonja i korupcije lidera poput Boa izražena je u sajber prostoru, ne na ulicama.
Ali ko zna šta će se dogoditi kad izbije sljedeća politička kriza? Kineski lideri, u to možemo biti sigurni, postavljaju sebi baš to pitanje, što pomaže da se objasni zašto se režim, kojem je očigledno išlo tako dobro toliko dugo, plaši sopstvenog naroda.
Te ško je reći da li je lakše izaći na kraj s paranoikom koji ima prave neprijatelje ili s paranoikom koji ih uopšte nema. Ali, za kinesku vladu, koja rukovodi najvećom zemljom na svijetu, paranoja je sama po sebi postala problem. Da bi se ona savladala, potrebno je ne samo promijeniti način razmišljanja, već potpuno transformisati politički sistem.
Bonus video:
