Savjet ministara spoljnih poslova Evropske zajednice (EZ, „evropska dvanaestorica“), na vanrednoj sjednici u Briselu 16. decembra 1991. usvojio je DEKLARACIJU O JUGOSLAVIJI. Njen tekst integralno glasi:
„Evropska zajednica i njezine zemlje članice raspravljale su o situaciji o Jugoslaviji u svjetlu njihovih smjernica o priznavanju novih država u Istočnoj Evropi i SSSR-u. One su prihvatile zajedničko stanovište u pogledu priznavanja jugoslovenskih republika. S tim u vezi one zaključuju sljedeće:
Zajednica i njezine zemlje članice složile su se da priznaju nezavisnost svim jugoslovenskim republikama koje ispunjavaju sve niže postavljene uslove. Primjena ovih odluka počeće od 15. januara 1992. EZ i njene članice radi toga pozivaju sve jugoslovenske republike da do 23. decembra izjave da li:
- žele biti priznate kao nezavisne države;
- prihvataju obaveze sadržane u gore pomenutim smjernicama;
- prihvataju odredbe sadržane u Nacrtu Konvencije-naročito one u Poglavlju II o ljudskim pravima i pravima nacionalnih ili etničkih grupa-u okviru Konferencije o Jugoslaviji
- nastavljaju podržavati napore Generalnog sekretara i Savjeta bezbjednosti UN i
- nastavljanje Konferencije o Jugoslaviji.
Zahtjevi onih republika koje pozitivno odgovore biće podneseni preko Predsjedništva Konferencije, Arbitražnoj komisiji radi pribavljanja njenog mišljenja prije datuma primjene (odluke o priznanju).
U međuvremenu, Zajednica i njezine zemlje članice traže od Generalnog sekretara UN i Savjeta Bezbjednosti UN da nastave svoje napore radi uspostavljanja djelotvornog prekida vatre i unapređivanja miroljubivog izlaska iz sukoba putem dogovora. One i dalje ukazuju na najveći značaj što bržeg raspoređivanja mirovnih snaga UN u skladu sa Rezolucijom br. 724 Savjeta bezbjednosti UN.
Zajednica i njezine zemlje članice takođe zahtijevaju od jugoslovenskih republika da se obavežu, prije priznavanja, da će usvojiti ustavna i politička jamstva osiguravajući njima da nemaju teritorijalnih zahtjeva prema susjednim državama Zajednice i da neće voditi nikakve aktivnosti neprijateljske propagande protiv susjednih država Zajednice, uključujući upotrebu naziva koji impliciraju teritorijalne zahtjeve“. (Citirano prema: “Balkanski ugovorni odnosi 1878-1996”, Tom III, Beograd, 1999, str. 525).
Skupština RCG je, na vanrednom zasjedanju, održanom u Titogradu, 23. decembra 1991. raspravljala o Briselskoj deklaraciji o Jugoslaviji i odlukom većine njenih poslanika, iz redova DPS-a i Narodne stranke Crne Gore, odbila je istu, ocijenivši je neprihvatljivim „ultimatumom“. Dakle, Skupština CG, voljom vladajućeg DPS i Narodne stranke CG odbacila je poziv i ponudu Evropske zajednice (odnosno, njenog Savjeta ministara spoljnih poslova), da Crna Gora tada ponovo postane suverena i nezavisna država i da zatraži međunarodno priznanje svog državno-pravnog subjektiviteta. Poslanici Skupštine CG prihvatili su prijedlog predsjednika Predsjedništva RCG i lidera DPS mr Momira Bulatovića da se „glasa protiv deklaracije i protiv parcijalnih rješenja“ („Ne ultimatumu, vanredno zasjedanje Skupštine RCG, „Pobjeda“, Titograd, br. 9362, od 24. 12. 1991, str. 1).
Za prihvatanje, odnosno, usvajanje Briselske deklaracije o Jugoslaviji i proglašenje suverene i samostalne Crne Gore i traženje međunarodnog priznanja crnogorske državne nezavisnosti od relevantnih političkih partija u CG založile su se članice Saveza reformskih snaga za CG (LSCG predvođen Slavkom Perovićem, Socijalistička parija CG na čelu sa prof. dr Ljubišom Stankovićem, Partija socijalista Crne Gore, predvođena mr Žarkom Rakčevićem, Savez reformista Crnogorskog primorja čiji je predsjednik bio Miodrag-Mališa Marović i Nezavisna organizacija komunista CG iz Bara na čelu sa Mićom Orlandićem). Za usvajanje teksta Briselske deklaracije založila se i Demokratska koalicija (Demokratski savez Albanaca u CG i Stranka demokratske akcije CG), dok su kategorički protiv bili vladajući DPS i Narodna stranka CG.
U ime vladajućeg DPS Svetozar Marović je tada, na zasjedanju Skupštine RCG saopštio da „nestajanjem ili integracijom jugoslovenske države CG ne može imati niti manji niti uži suverenitet nego što je imala za vrijeme svog samostalnog državno-pravnog života“ (“Pristanište za budućnost - Vanredno zasjedanje Skupštine RCG, iz uvodnog izlaganja S. Marovića“, „Pobjeda“, od 24. decembra 1991, Titograd, str. 4). On je predložio da se u odnosu na Briselsku deklaraciju o Jugoslaviji i pitanja postavljena Crnoj Gori u njoj, Skupština CG izjasni tako i odgovori EZ na pitanje da li CG želi da bude priznata kao nezavisna država da „u ovom trenutku nije neophodno isticanje nikakvog posebnog zahtjeva za priznanje njene nezavisnosti. Crna Gora je svoj suverenitet i međunarodni subjektivitet unijela u državnu zajednicu Jugoslaviju, stvorenu ujedinjenjem 1918. Odlukom Berlinskog kongresa 1878, tadašnje velike sile jednoglasno su priznale nezavisnost i suverenitet CG, koji je aktivno živio i djelovao do završetka prvog svjetskog rata, ujedinjujući se i ulazeći u Jugoslaviju. Suverenitet i međunarodni subjektivitet Crne Gore nije prestao, već je postao dio suvereniteta nove državne zajednice. U slučaju razjedinjenja i nestajanja Jugoslavije, kao međunarodnog subjekta, nezavisnost i suverenitet CG mogao bi da nastavi da živi u svom originalnom obliku i sadržini u skladu sa odlukama Berlinskog kongresa, državno-pravnim životom Crne Gore od 1878. do 1918. godine“ (Ibidem). Potom je dodao da CG „u slučaju pristupanja nekom novom federalnom ili drugom obliku složene države, o čemu odluku treba donijeti referendumom, ne može imati slabiji status nego što ga ima u jugoslovenskoj federaciji“ (Ibidem). To je impliciralo, a suštinski ekspliciralo, da vladajuća oligarhija u CG odbija poziv EZ i tekst Briselske deklaracije i da vlast DPS u CG neće da se izjasni i proglasi suverenu i nezavisnu Crnu Goru i neće da zatraži od EZ međunarodno priznanje crnogorskog suvereniteta i samostalnosti. To je precizirano i u Zaključcima Skupštine RCG.
Predsjednik Republike CG i lider vladajućeg DPS-a Momir Bulatović nije imao dileme da Briselsku deklaraciju treba odbiti. On je smatrao da je za CG ista neprihvatljiva, optužujući EZ za razbijanje SFR Jugoslavije i da ona „podstiče secesiju“ jugoslovenskih republika, koje su odlučile da napuste zajedničku federalnu jugoslovensku državu. Momir Bulatović je na promociji svoje knjige u u Novom Sadu 20. decembra 1991. saopštio da će se CG, odnosno, njen parlament izjasniti ubrzo o tome prijedlogu evropske dvanaestorice, navodeći da „EZ nudi suverenitet republikama koje to žele, a prećutkuje mogućnost da ostale ako to ne žele, zadrže suverenitet prenijet iz Jugoslavije“ (M. Bulatović, „EZ podstiče secesiju“, „Pobjeda“, Titograd od 21. 12. 1991, posljednje vijesti). Bulatović je naveo da je lordu Piteru Karingtonu saopštio da se pronađe „integralno rješenje krize odnosno da se priznanje pojedinih republika uslovi njihovim opstankom makar i u labavoj jugoslovenskoj zajednici“ (Ibidem).
Vlada CG na čelu sa Milom Đukanovićem je na sjednici održavnoj 23. decembra 1991. razmotrila Deklaraciju Savjeta ministara EZ o Jugoslaviji i Deklaraciju o smjernicama za priznavanje novih država u Istočnoj Evropi i SSSR-u od 16. decembra 1991. i ocijenija i zaključila da pomenute „Deklaracije nijesu u skladu sa Poveljom OUN-a, Završnih dokumenata KEBS-a i Pariskom poveljom i drugim dokumentima, kojima su utvrđeni principi i načela međunarodnih odnosa i prava i dužnosti država, kao subjekata međunarodnog prava“ („EZ nudi rat“, „Pobjeda“, Titograd, broj 9362, utorak, od 24. 12. 1991.str. 4).
Konfrontirajući se sa EZ i njenim ministarskim Savjetom i Briselskim deklaracijama, koje je isti usvojio, Đukanovićeva DPS jednostranačka Vlada je reagujući na sve to navela da Savjet ministara EZ ovim Deklaracijama „ide za priznavanjem suvereniteta republikama bez predviđanja minimuma za očuvanje Jugoslavije. Vlada je sa najvećom zabrinutošću konstatovala da takvo ponašanje EZ može voditi daljem pogoršanju stanja u Jugoslaviji i proširivanju oružanih sukoba i to u vrijeme kada se u Jugoslaviji vodi građanski rat, koji u krajnjem mogu ugroziti mir i bezbjednost i u širem evropskom regionu“. (Ibidem).
Đukanovićeva vlada dalje podvlači i jasno se određuje, kada saopštava istim povodom: „Donošenjem pomenutih deklaracija napuštaju se principi i opredjeljenja izražena u Haškom dokumentu, kojim je bilo predviđeno da se jugoslovenska državna zajednica sačuva i u slučaju priznanja republika koje bi takvo priznanje željele“ (Ibidem). Na kraju, Vlada RCG je konstatovala i odredila se prema Briselskim deklaracijama tako što je decidirano saopštila da ih ne prihvata i da ne traži međunarodno priznanje državne suverenosti i nezavisnosti Crne Gore, već da CG treba da ostane u zajedničkoj državi Jugoslaviji, u koju je, kako je ocijenila Vlada RCG, ona unijela svoj istorijski državni suverenitet, te sada odbija da ruši Jugoslaviju. Zapravo, Đukanovićeva Vlada je navela da „postoji samo jedan, interesima našeg naroda, saglasan i istorijski uslovljen odgovor, a to je da Republika Crna Gora, kao državno-pravni sukcesor Kraljevine Crne Gore, koja se je stvaranje države Jugoslavije podnijela ogromne ljudske i materijalne žrtve, i u nju unijela svoj suverenitet, ne može prihvatiti da tu državu ruši, jer bi time rušila i dio svog istorijskog bića“. (Ibidem).
Potpredsjednik PSFRJ, delegat vladajućeg većine u Skupštini CG iz redova DPS u „krnjem“ PSFRJ, dr Branko Kostić, slijedeći stav rukovodstva Srbije i djelujući podudarno sa politikom vrha vlasti u CG, izjasnio se 23. 12. 1991. izričito protiv Briselske deklaracije EZ o Jugoslaviji. On je u Beogradu, u intervjuu listu JNA „Narodnoj armiji“ povodom odluke evropske dvanaestorice saopštio da se Briselskom deklaracijom o Jugoslaviji „vrši politička legalizacija jednostranih akata secesije pojedinih djelova Jugoslavije.“ (B. Kostić, „Jugoslavija jača od secesije“, „Pobjeda“, Titograd, od 24. 12. 1991, str. 10).
Bonus video:
