Moramo da želimo NATO - tako je napisao ministar spoljni Heiko Maas nedavno u ovom listu. Ovo htjenje je substitucija za realnost. To je pranjemački idealizam. Ne može biti čega ne smije biti.
Ali, zar predsjednik Francuske Emmanuel Macron nema pravo? Kakva je to Alijansa u kojoj privredno najjači član, SAD, prijeti drugom po ekonomskoj snazi članu Njemačkoj da će njene automobile proglasiti za prijetnju “nacionalnoj bezbjednosti”? U kojoj članica Turska, ko zna koji put kršeći pravo, umaršira u neku susjednu državu - i pri tome prisli na povlačenje specijalne snage armije Francuske, takođe članice? I u kojoj ista ta Turska u velikom stilu organizuje etnička čišćenja i nasilna preseljavanja - a ostatak Alijanse pogođeno gleda u stranu, sve ponavljajući kako je NATO savez vrijednosti?
Slobodno, onda, takav savez možete proglasiti moždano mrtvim - ali i ne morate. Jer, ipak je naivno pred ovakvom stvarnošću zabijati glavu u pijesak. Vrijeme je da se bude iskren. Heiko Maas žudi za NATO-om, koga odavno više nema. Alijansa je u 70. godini svog postojanja samo još sopstvena sjenka: NATO se nalazi u egzistencijalnoj krizi.
Različiti interesi savezničkih partnera
Istina glasi da NATO, zbog razilazećih interesnih pozicija svojih članova, više ne garantuje suštinske bezbjednosne interese država članica. Intervencija Turske u Siriji direktno ugrožava bezbjednosne interese Evrope. I prijeti da uništi uspjehe u borbi protiv “Islamske Države”.
Kako u Siriji, tako NATO ni u drugoj velikoj prijetnji evropskoj bezbjednosti, onoj u Libiji, ne čini ništa. I upravo ovdje bi trebalo da Evropa sopstvenim sredstvima sve da učini da se ovaj konflikt okonča. Najbitni korak ka tome bi bio da dvije članice NATO-a, Italija i Francuska, prestanu više da podržavaju, plaćaju i naoružavaju suprostavljene strane u ovom ratnom konfliktu.
I upravo ovdje se mora dokazati sposobnost Evrope da razriješi probleme na sopstvenom kućnom pragu. Što NATO ne čini zastarjelim - već nameće bolno određivanje prioriteta. Da li više ulažemo u Evropsku uniju ili slijepo naoružavamo NATO sa ona 2% budžeta? O tome Heiko Maas ćuti.
NATO je bio i jeste dobar u odvraćanju simetričnih prijetnji. On to može jer samo evropske članice NATO-a već danas tri puta više ulažu u naoružanje nego Rusija. I zato što - iz sopstvenih prainteresa - iza njih stoji nuklearna sila SAD. Mi ozbiljno shvatamo bezbjednostnu zabrinutost istočno-evropskih članica NATO-a. U to spadaju trajuće garantne bezbjednosne mjere poput tzv. Air Policing iznad država Baltika, pa rotirajuća prisutnost NATO-a u Istočnoj Evropi i poboljšanje vremena reakcije.
“To keep the Russians out” funkciniše i dalje kao i “To keep the Amercians in”, kako je to definisao prvi generalni sekretar Alijanse lord Ismay. O trećem zadatku NATO-a: “To keep the Germans down” niko danas ništa ne želi da čuje. Naprotiv.
Nedostaje evropska inicijativa za razoružanje
Ali upravo su u odnosu prema Rusiji vidne strateške razlike između članica NATO-a. Može biti da je izlazak Donalda Trumpa iz INF-ugovora u interesu SAD, kao i Rusije. Jer ni jedna ni druga država ne moraju više da se obuzdavaju u odnosu prema Kini. Ali izlazak iz tog ugovora baš nikako nije u interesu Evrope.
Zato što to nuklearno naoružanje ugrožava bezbjednost Evrope. Ko odbija da razmišlja o razoružanju, taj podliježe “intelektualnom auto-razoružanju”, kako to precizno reče prof. Bernd Greiner, doskora šef Center for Cold War Studies. Insistiranje na razoružanju nije nešto poput ljevičarskog sanjarenja nego je mrtva ozbiljna realpolitika.
I da li je njemački socijaldemokratski ministar spoljni na izalazak iz ovog ugovora reagovao sopstvenom inicijativom u razoružanju? Šta bi jedan čuveni SPD-strateg Egon Bahr, jedan čuveni Willy Brand uradili u ovakvoj situaciji?
Odavno nam je potrebna evropska inicijativa u razoružanju. Npr. ponuda Rusiji da se odreknemo taktičkih nuklearnih raketa u Njemačkoj te stacioniranja raketne odbrane SAD u Istočnoj Evropi ako Rusija povuče svoje “Iskander” rakete iz Kalinjingrada i rakete srednjeg dometa sa svoje evropske teritorije. Za tako što njemački ministar spoljni Maas morao je da se potrudi u okviru NATO-a. Ali baš potrudi. Jer to bi bilo problematično i u samom NATO-u. Ali on prstom nije mrdnuo.
Koliko se još samo malo u NATO-u strateški interesi članica poklapaju pokazuje i izgledni kraj nuklearnog ugovora sa Iranom (JCPOA). Koji je bio djelotvorni instrument protiv nuklearnog naoružanja Irana, a koji su SAD pod Trumpom, bez konsultacija u samom NATO-u, razorile brutalnom unilateralnom politikom sankcija. Zato se sada nalazimo na ivici trke u nukleranom naoružanju na Bliskom istoku. Što direktno ugrožava bezbjednost Evrope.
Svima su sada puna usta priče o strateškoj suverenosti Evrope - da je ima, bila bi pokazana na slučaju JCPOA. Ali sve te silne zakletve evropskih ministara spoljnih poslova i finansija da će omogućiti Iranu da trguje - i naftom - pokazale su se kao prazna priča. Evropa čak nije u stanju ni da humanitarni materijal, poput ljekova za rak, dostavi Iranu. Što ne bi bilo nikakvo vojno pitanje nego ono u kome je Evropa stvarno i jaka: privreda i trgovina.
Politika se ne smije nadomjestiti vojskom
Ako NATO više ne pokriva suštinske bezbjednosne interese Evrope, ako članice NATO-a čak ugrožavaju bezbjednost Evrope, onda Njemačka mora da preuzme više odgovornosti. I u svijetu i u Evropi. Ali ne smije se politika nadomještati vojskom, kako to želi njemačka ministrica vojna Annegret Kramp-Karrenbauer. Potrebna nam je strategija otpornog evropskog suvereniteta. Što za početak znači da ojačamo snage Evrope.
Za najjače jejdinstveno unutrašnje tržište svijeta to je manje vojno pitanje a više pitanje privredne i poreske politike. Ako želimo da damo odgovor na unilateralizam SAD, onda moramo da etabliramo euro kao globalno vodeću valutu. Samo tako možemo stvarno da budemo internacionalno angažovani a da ne bespomoćno izloženi unilateralnim sankcijama.
Ali zato, prije svega, moramo da prevaziđemo duboku krizu između Njemačke i Francuske. Za to je potrebno više od definisanja evropskih standarda za izvoz naoružanja. Jer to onda znači da ne stavljamo egoistične nacionalne njemačke interese iznad Evrope - kao na primjer po pitanju digitalnih poreza. A to istovremeno znači da ojačamo sposobnosti Evrope za civilno-vojne intervencije u asimetričnim konfliktima u evropskom komšiluku. Što pretpostavlja drugačiju vojnu opremljenost, drugačiju spremnost unaprijed, a ne ponovno jačanje konvencionalnog zastrašivanja. A to znači više policajaca nego tenkova, više helikoptera nego fregata. To bi bila supotnost moždanoj smrti - ali bi, prije svega, to bilo prevazilaženje NATO nostalgije u korist realpolitike. Vrijeme je da budemo iskreni.
Autor je poslanik u Bundestagu (Savez 90/Zeleni); bio je savezni ministar ekologije SR Njemačke, ministar za evropske poslove Savezne države Donja Saksonija i šef poslaničkog kluba Zelenih u Bundestagu
Prevod: Mirko VULETIĆ
Bonus video:
