Bez obzira u šta nas nastoje uvjeriti crkveni velikodostojnici i političari-oportunisti, litije nijesu protest građanske i većinske Crne Gore. Ponavljajući već napisano, ovi protesti su politički pokušaj da se delegitimizuje suverena država i, u konačnoj analizi, koriguje forma crnogorske državnosti u skladu sa ranije neispunjenim nacionalističkim željama. Ni najnovija individualna prizivanja liberalne prošlosti opozicionih političara i njihovo patetično paradiranje patriotizmom na steroidima ne može da sakrije činjenicu da se radi o politički induciranom naduvavanju manjine kako bi se ostvario politički cilj.
Vjerski lideri i njihovi sekundanti - opozicioni političari - sada govore i o elementu građanskog, kada komentarišu prirodu protesta. Oni to čine iz dva razloga.
Prvi razlog je što su vjerski lideri svjesni da crkva čiji su poglavari, pored ostalog, ugošćavali, blagosiljali i od kritike branili osuđene ratne zločince, ne može računati na žustru i neograničenu međunarodnu podršku u sukobu sa Đukanovićem. Oni, takođe, nastoje da legitimizuju svoju veoma problematičnu tvrdnju da je organizovana religija osnov tzv. društvenog ugovora, a crkva autohtona organizacija građanskog društva.
Drugi razlog je što su opozicioni političari namjerili da decenijsko duboko ekonomsko i socijalno nezadovoljstvo stanovništva podvedu pod svetosavski mantiju. Ova napor je razumljiv, pošto su manje-više sve opozicione partije trgovale svoje ekonomske i socijalne okvire djelovanja za zastavu, himnu, etnos, ikonu, i identitetsku politiku. Osim toga, nijedna od tih partija nije uspjela da na ulice izvede i na njima zadrži ni pola od onih koji se entuzijastično odaziva nedjeljnim pozivima novog opozicionog lidera, mitropolita Amfilohija. Opozicioni političari su uvjereni da vjerski okviri nose do sada najrealnije obećanje njihovog dolaska na vlast. Kako su i sami potvrdili, u tu svrhu su spremni uraditi sve što od njih zatraži Amfilohije, pa je razumljivo da su se i neki raniji proevropski orijentisani oportunisti premetnuli u entuzijastične Hristove Vojnike.
Opozicioni prelazak u domen etno-nacionalnog i vjerskog djelovanja označava predaju političkog projekta građanske Crne Gore u ruke vladajućem DPS-u. Trenutno ne postoji ozbiljna opoziciona politička snaga koja bi igrala inicijatorsku i nephodnu kontrolnu ulogu u procesu istinskih ekonomskih i socijalnih reformi, i zastupala vrijednosti koje su Crnu Goru preporučile kao kandidata za EU. Povlačenje nekadašnjeg LSCG s političke scene i današnje opoziciono napuštanje domena socijalnog i ekonomskog u interesu mogućeg političkog dobitka predstavljaju dva najteža poraza ranije proevropski orijentisane političke opozicije u savremenoj istoriji Crne Gore.
Vladajuća struktura iskorištava ove savremene manifestacije velikosrpskog nacionalizma da u izbornoj godini iz javnog fokusa pomjeri brojne finansijsko-bezbjednosne afere, problematično izborno zakonodavstvo, rastuću nezaposlenost i siromaštvo, endemsku korupcuju, egzistencijalne krize u zdravstvu i školstvu, i sve češće i sve krvavije pokazatelje kriminalizacije crnogorskog društva. Ona, istovremeno, predano radi na poliranju sopstvene prošlosti, pa se trenutni sukob između države i crkve može posmatrati i kao ljutita i osvetoljubiva razvodna parnica dugogodišnjih partnera u političkom braku. Sistemske falinke su očigledne, a trenutna kriza je jedna od proizvoda nedovršenog državotvornog projekta.
Dvojica centralnih aktera tekuće krize - mitropolit Amfilohije i predsjednik Đukanović - su ušančeni u sopstvenim rovovima i svakodnevno izmjenjuju retoričke plotune produbljujući podjele. Obojica su uvjereni da je istina i pravda na njihovoj strani, i nadaju se da će poraziti oponenta. Međusobno se optužuju za radikalizaciju krize, i jedan drugog unaprijed krive za moguće posljedice sučeljavanja.
Iako se obije strane svakodnevno zaklinju u Crnu Goru (svako u svoju) odmjervanje snage ova dva glavna aktera krize će polako, ali sigurno, Crnu Goru pretvoriti u svojevrsne Termopile. Oni ne shvataju da homogenizacija jedne strane neminovno vodi homogenizaciji druge. Oni ne shvataju, ili ne žele da shvate, da rasplet ove krize, kakav god on bio, neće dati pobjednika. Ostaće samo poraženi građani - oni koje i jedna i druga strana klasifikuju kao “neželjene druge”. Sujete, kompleksi nepogrješivosti i vidovitosti, i opijenost ukusom moći ne mogu da proizvedu ništa osim produbljavanja i cementiranja podjela u društvenom biću Crne Gore. Ako oni ostanu ukopani u sopstvenim svetovno-duhovnim i interesnim rovovima, ova kriza se može završiti samo na jedan način: porazom suverene, moderne i evropske Crne Gore. Politički lideri i vjerski pastiri kojima je zaista stalo do građana i države bi trebalo da budu sposobni i spremni da naprave iskorak ka kompromisu oko važnih pitanja. Jedino tako se može zaustaviti radikalizacija krize koja ima kapacitet da preraste u sukob. Jedino tako dvojica glavnih aktera krize mogu da zadrže kontrolu nad svojim domenima: svetovnom i duhovnom. Veličina tog iskoraka ka kompromisu će biti mjera njihovog liderstva.
Bonus video:
