Od kad je to Senat prošlog utorka potvrdio, Entoni Blinken je 71. ministar spoljnih poslova SAD. Poslije četiri duge godine, u kojima su Donald Tramp i Majk Pompeo vodili svijet stranputicom, napokon se razum i profesionalnost vraćaju u američku spoljnu politiku. Iskusni diplomata stoji pred istorijskim izazovom: stari svjetski poredak, koji su SAD u najvećoj mjeri definisale, poslije Trampa je djelimično u ruševinama. “Build Back Better” neće stoga biti samo unutrašnjo-politički zadatak, nego i globalni.
Kako je novo oživljavanje transatlantskih veza - centralno izborno obećanje Bajdena - i u središtu naše njemačke spoljne politike, treba da se pozabavimo opterećujućim konfliktnim temama. Dobar start bi bio: Nord Stream 2 i američka politika sankcija, jer sa Blinkenom imamo jednog skoro pa predodređenog partnera za ovaj zajednički poduhvat.
Već predugo debata o gasovodu truje transatlantsko prijateljstvo. Ona je dovela do toga da je Kongres SAD uveo oštre sankcije protiv evropskih firmi. Američki senatori su jednoj njemačkoj luci zaprijetili da će je finansijski uništiti. I u Evropskoj uniji se stvorio duboki jaz zbog cijevi gasovoda, kojeg Poljska i države Baltika apsolutno ne prihvataju. Tako je nastalo puno buke oko gasovoda čija gradnja nije čak ni završena, dok ruski gas nesmanjeno teče ka Evropi, a uvoz nafte u SAD iz Rusije posljednjih godina čak raste.
Transatlantski konflikt oko uvoza gasa sa Istoka nije niti nov niti nerješiv. To pokazuje knjiga “Ally Versus Ally: America, Europe, and the Siberian Pipeline Crisis”, koju je današnji američki ministar spoljnih poslova objavio još 1987. godine. Zbog puno paralela koje postoje sa konfliktom oko gasovoda iz doba predsjednika Regana, a koji ministar analizira u svojoj knjizi, spoznaje mladog Blinkena mogu i danas da posluže kao orijentaciona pomoć - i to na obje strane Atlantika.
Blinken u svojoj knjizi kaže da je “Vašington prisilio suverene savezničke države i nezavisne strane kompanije da čine stvari koje su bile protiv njihovih sopstvenih državnih i poslovnih interesa. Embargo je za Evropljane bio nečuvena uvreda jer su po njihovom shvatanju SAD drsko dale sebi za pravo da za svoje saveznike vode trgovačku i spoljnu politiku - svejedno da li je to saveznicima Amerike odgovaralo ili nije”.
I tada i danas važi ono, što je njemački kancelar Helmut Šmit u intervjuu za Blinkenovu knjigu rekao: “Mi nećemo dopustiti da nam SAD u ovoj tački naše privredne politike diktiraju pravila”. Po mišljenju Blinkena, “u tome se ogleda pozicija savezničkih partnera Amerike da NATO, u koji su ušli, ne treba da bude mač nego da bude zaštitni štit”. Blinken zaključuje: “Ako koncepcija NATO-a kao strukture koja štiti kolektivnu bezbjednost i dalje važi, onda to znači da agresivne trgovinske blokade nisu politički prihvatljive”.
I tada i danas pokušaj prisiljavanja jednog savezničkog partnera da prati privredno vođenje rata može da doživi samo propast - i da na kraju samo oslabi zajedništvo Zapada. Blinken zakuvaca: “Ukratko rečeno, saveznička politika mora da se rodi iz kompromisa a ne iz prisile”. Zbog proširenja NATO-a na Istok to danas za nas znači da moramo u percepciju uvrstiti i osjećaj ugroženosti naših istočnih savezničkih partnera.
Zato bismo zajednički mogli ovako da napredujemo: Bajdenova vlada zamrzava sankcije protiv gradnje gasovoda Nord Stream 2. Njemačka omogučava završetak gradnje ovog projekta ali ga ne stavlja u pogon. Amerikanci i Evropljani otvaraju konsultacije oko toga da li i u kojoj mjeri su svrsishodne energetsko-političke sankcije protiv Rusije. Konsultacije se vode bez unaprijed definisanog zaključka, ali obuhvataju cjelokupnost kompletne energetsko-političke kooperacije sa Rusijom.
Nepošteno je oblikovati Nord Stream 2 kao sudbinski test ophođenja sa Putinom, a istovremeno zatvoriti oči pred milijardama dolara zarade Rusije iz izvoza nafte i gasa. Sjedinjene Države i EU moraju jasno da raščiste da li stvarno žele ove istorijski jedinstvene sankcije prema Rusiji i koje političke ciljeve žele njima da ostvare (oslobađanje Navaljnog? slobodne izbore u Bjelorusiji? vraćanje istočne Ukrajine? ili Krima).
Jer sankcije funkcionišu samo onda ako su široko usaglašene među partnerima i slijede jasne političke ciljeve, a to znači da streme ka precizno definisanoj promjeni ponašanja države pod sankcijama.
Ali dio tog savjetovanja moraju da budu i alternativne forme sankcija, poput zapljene imovine ruskih oligarha i konsekvetno i usaglašeno djelovanje protiv pranja novca i firmi “poštanski pretinac”.
Najzad, mora se uzeti u obzir da i Bajdenova vlada i Evropljani žele da sarađuju sa Moskvom oko zaštite klime i razoružanja.
Kod svega toga treba stalno imati na umu Blinkenove riječi: “Ako se stremi harmoničnom savezu - a ne onom, koji se cijepa na jednom tako fundamentalnom pitanju kakvo su trgovinski odnosi između Istoka i Zapada - to bi Zapadu daleko više omogućilo da odoli izazovu njegovih protivnika”.
Autor je portparol za spoljnopolitička pitanja poslaničke grupe SPD-a u njemačkom Bundestagu; bio je ministar privrede i finansija njemačke savezne pokrajine Baden Virtemberg
(SPIEGEL) Prevod: Mirko Vuletić
Bonus video:
