Simbolizam događaja potvrđuje njegovo pravo porijeklo. Nedavni događaji na Cetinju, sjednica Skupštine Crne Gore povodom Prijedloga zakona o potvrđivanju Sjevernoatlantskog ugovora i istovremeni protest dijela opozicije, nisu samo očitovali fizionomiju našeg političkog bića, već su potvrdili da kao društvo egzistiramo u sjenci nedavne traumatične prošlosti. Scena političkog vampirizma sa Milom Đukanovićem i Momirom Bulatovićem u glavnim ulogama, i Peđom Bulatovićem kao suflerom, svojevrsni je omaž politici 90-ih. Čak i više, sva rasprava oko članstva u NATO-u nije izašla iz okvira koji je bio tematski varijetet političke argumentacije tog perioda.
Za ovakvo stanovište nije potrebna politička visprenost, jer je trasirana i navodna rasprava pošla sa oprobanog stanovišta „MI ili ONI“ (ne treba da čudi sličnost sa izbornom i još važećom paralom DF-a). Teme o pospješivanju vladavine prava, borbi protiv korupcije i organizovanog kriminala, nalaženju resursa za modernizaciju oružanih snaga i objašnjavanju značaja evro-atlantskih integracija nedovoljno su isticane od strane DPS-a i njihovih partnera, ali je ukazivano na navodnu ugroženost Crne Gore. Još ovaj put, rekli bi DPS aktivisti. S druge strane, prvobitni prigovori u vezi izgradnje NATO baza i prijetnji međunarodnog terorizma zamijenjeni su novčanim iznosima neophodnim za članstvo u NATO-u i finansiranje komunikacione strategije. Izostali su odgovori koji bi se odnosili na ekonomsku dimenziju naše jednostrane nezavisnosti i ANTI-NATO kampanje. Pored indikativnog argumentacionog deficita, obije strane o načinu donošenja i sadržini odluke o članstvu u NATO-u nisu pošle sa stanovišta da je riječ o međuvladinoj, a ne nadnacionalnoj organizaciji. Stoički su, i jedni i drugi, oćutali iskustvo Francuske.
Francuski predsjednik Šarl de Gol 1966. godine donio je, u formi običnog pisma, odluku o povlačenju iz vojne komande NATO-a, da bi na prijedlog predsjednika Nikole Sarkozija 2009. godine parlament Republike Francuske izglasao povratak Francuske u istu. Tada su zagovornici “povratka u NATO” zatražili da se o ovom pitanju izjasni parlament, dok su oponenti tražili referendum. Ministar odbrane Erve Moren rekao je da „jedan referendum nikada ne odgovara na pitanje“ i time potvrdio sumnju da bi eventualno referendumsko izjašnjavanje bilo zapravo izjašnjavanje za i protiv tadašnjeg predsjednika. Sarkozijev prijedlog podržali su predstavnici političke partije koja je slovila za nasljednicu De Golove politike.
Naravno, da poređenja ovakve vrste nisu baš ni najprikladnija, ali govore mnogo o mehanizmima koji strukturišu određena politička ishodišta. U našem slučaju, po ko zna koji put, pored donošenja veoma značajne državne odluke legitimisana je i još jedna autokratska šansa šefa režima, a stare podijele dobile su nove obrise. Ponovo je aktuelna vlast sve posljedice svog nerada opravdala tzv. spoljnim faktorom. Tokom 90-ih prvo su nas strašili sa Zapadom, a onda sa Slobodanom Miloševićem. Početkom XXI vijeka ruski investitori bili su naši strateški partneri, a danas su naša sistemska korupcija i nemoć prema organizovanom kriminalu potisnuti novom geopolitičkom zbiljom.
Posebnu težinu ima svojevrsno nastojanje da se nerazumijevanje međunacionalnih odnosa na Balkanu od strane Sjevernoatlantske alijanse pravda svojevrsnim revizionizmom politike Slobodana Miloševića. Tačnije, vojnu intervenciju iz 1999. godine treba sekvenciono analizirati. Njeno poimanje nije moguće bez sveobuhvatnosti politike čovjeka koji je bio „faktor stabilnosti na Balkanu“ i pratećih pojava poput Sedmog bataljona, opsade Prijestonice, Kaluđerskog laza, upada paravojnih formacija na sjeveru Crne Gore i sl.
Iako čudi stav određenih ANTI-NATO pristalica da Crna Gora treba da učestvuje u regionalnim projektima civilne bezbjednosti, vojno-obavještajne saradnje, ali da joj pri tom ne treba punopravno članstvo u međunarodnoj organizaciji koja to realizuje, ipak treba da zabrine prećutno odobravanje određenih ponašanja. Etnoklerikalizam, kao jedan od osnovnih razloga krvavog raspada bivše Jugoslavije, ne može biti smatran valjanim argumentom ili saveznikom u borbi protiv bilo kog oblika integracionizma.
Ipak, određivanje prema NATO-u ukazalo je da dobar dio crnogorske javnosti prepoznaje nedosljednost kod pristalica i oponenata ove ideje. Određenom broju građana jasno je da su nesmjenjivost vlasti, institucionalna neizgrađenost i nepostojanje jasnih kriterijumima u procesu donošenja društvenih odluka najveće slabosti Crne Gore koje neće otkloniti nikakva spoljnopolitička aktivnost. Takođe, poznato je da region u kome postoje identitetski konflikti, veoma rasprostranjena korupcija i moćan organizovan kriminal, ne može sam ustanoviti bezbjednosni koncept. Mnogi analitičari smatraju Balkan veoma važnim za uspostavljanja trajne evropske bezbjednosti. Žalosno je, ali veoma moguće, da ni članstvo u NATO-u i EU ne moraju usloviti kvalitativne političke promjene ili ekonomski razvoj. Primjeri Turske, odnosno Rumunije i Bugarske potvrđuju da integracioni procesi samo donekle mogu otkloniti nerazvijenost raznih socijalnih formi (slobodu izvještavanja, razvoj građanske svijesti, društveno odgovorno ponašanje i drugo).
Zbog svega navedenog možda se predosjeća da će, nakon NATO teme, nastavak EU procesa usloviti eurofetišizam i ev/uroskepticizam (čak i po nazivu monete EU možete prepoznati razlike). Ako u ovom slučaju, umjesto institucionalne rasprave i civilnog angažovanja, budemo imali poznate političke parole i likove onda nam preostaje da konstatujemo da smo i kao prostor, i kao zajednica potvrdili Hegelovo stanovište: „Istorija ima tendenciju da se ponavlja: prvi put kao tragedija, drugi put kao farsa”.
Bonus video:
